Suốt chiều dài lịch sử phát triển của đất nước, báo chí không chỉ là công cụ phản ánh đời sống xã hội mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy, giám sát và đồng hành cùng nền kinh tế Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử.
Trước năm 1945, nền kinh tế Việt Nam bị thực dân Pháp bóc lột nặng nề, chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp lạc hậu, khai thác tài nguyên và xuất khẩu thô. Báo chí giai đoạn này, điển hình như Nam Phong, Đông Dương Tạp chí, Thanh Niên, Tiếng Dân, đã phản ánh thực trạng kinh tế dưới sự đô hộ của thực dân, cổ vũ ý thức tự cường, khuyến khích phát triển kinh tế dân tộc và lan tỏa tinh thần đấu tranh cách mạng, góp phần quan trọng vào thành công của Cách mạng Tháng Tám năm 1945.
Giai đoạn 1945 – 1954, trong bối cảnh kháng chiến chống Pháp, nền kinh tế nước ta gặp nhiều khó khăn như thiếu lương thực, vật tư sản xuất, nạn đói hoành hành. Báo chí lúc này tập trung tuyên truyền chủ trương "Tăng gia sản xuất, tiết kiệm", khuyến khích nhân dân khắc phục khó khăn, đảm bảo tự cung tự cấp. Đồng thời, báo chí đóng vai trò quan trọng trong vận động quyên góp tài chính, vật chất cho kháng chiến thông qua các phong trào như “Hũ gạo cứu đói”, “Tuần lễ vàng”. Ngoài ra, báo chí còn ghi nhận và phổ biến các mô hình sản xuất hiệu quả ở vùng tự do, giúp nhân rộng các hình thức tổ chức kinh tế phù hợp.
Từ năm 1954 – 1975, miền Bắc bước vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, trong khi miền Nam tiếp tục kháng chiến chống Mỹ. Báo chí đóng vai trò tuyên truyền về sự phát triển của các hợp tác xã nông nghiệp, tổ đổi công, giúp nhân dân tin tưởng vào con đường tập thể hóa sản xuất. Đồng thời, báo chí còn phản ánh quá trình công nghiệp hóa, khuyến khích thủ công nghiệp phát triển để đảm bảo hậu phương vững chắc cho chiến trường. Trong thời kỳ này, báo chí cũng có nhiệm vụ động viên tinh thần thi đua lao động sản xuất, thúc đẩy các phong trào "Ba sẵn sàng", "Ba đảm đang", góp phần củng cố kinh tế và quốc phòng.
Giai đoạn 1975 – 1986 là thời kỳ bao cấp với nhiều bất cập trong quản lý kinh tế kế hoạch hóa. Báo chí lúc này không chỉ phản ánh tình trạng thiếu lương thực, hàng hóa mà còn mạnh dạn nêu lên các hạn chế của cơ chế bao cấp, góp phần tạo áp lực để thay đổi chính sách. Một số tờ báo như Nhân Dân, Tuổi Trẻ, Sài Gòn Giải Phóng bắt đầu đăng tải các bài viết khuyến khích cải tiến sản xuất, đổi mới tư duy quản lý, chuẩn bị tư tưởng cho công cuộc Đổi mới năm 1986.
Sau Đổi mới, nền kinh tế Việt Nam chuyển từ kế hoạch hóa sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Báo chí tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin kinh tế, phân tích chính sách, hỗ trợ doanh nghiệp và nhà đầu tư. Bên cạnh đó, báo chí cũng giúp phản ánh những mặt trái của thị trường như tham nhũng, lừa đảo tài chính, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Ngoài ra, báo chí hiện đại còn trở thành công cụ quảng bá thương hiệu, kết nối doanh nghiệp với khách hàng thông qua truyền thông số, đồng thời thúc đẩy các xu hướng mới như chuyển đổi số, kinh tế xanh và kinh tế sáng tạo. Từ việc kêu gọi tinh thần tự cường trong chiến tranh, thúc đẩy công cuộc đổi mới, đến phản ánh xu hướng kinh tế toàn cầu, báo chí luôn đồng hành cùng sự phát triển của đất nước.
Báo chí là cầu nối giữa doanh nghiệp và Nhà nước
Báo chí đóng vai trò là cầu nối quan trọng giữa doanh nghiệp và Nhà nước, không chỉ truyền tải thông tin mà còn thúc đẩy sự minh bạch, công bằng trong môi trường kinh doanh.
Một là, báo chí giúp phản ánh thực trạng môi trường kinh doanh, ghi nhận những khó khăn, thách thức mà doanh nghiệp đang gặp phải. Các vấn đề như thủ tục hành chính phức tạp, gánh nặng thuế phí, hay những rào cản về pháp lý đều được báo chí đưa ra công khai, tạo cơ sở để Chính phủ điều chỉnh chính sách phù hợp. Chẳng hạn, trong năm 2023, báo chí đã liên tục đưa tin về tình trạng ách tắc trong hoàn thuế VAT khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó khăn. Trước sức ép từ dư luận và phản ánh của báo chí, Bộ Tài chính đã phải vào cuộc, tháo gỡ nhiều vướng mắc, giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn kịp thời để duy trì sản xuất.
Hai là, báo chí đóng vai trò quan trọng trong việc truyền thông chính sách, giúp doanh nghiệp cập nhật kịp thời các quy định mới của Nhà nước. Trong bối cảnh nền kinh tế thay đổi nhanh chóng, nếu không được tiếp cận thông tin chính xác, doanh nghiệp dễ rơi vào thế bị động. Khi Chính phủ triển khai gói hỗ trợ 350.000 tỷ đồng để phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19, báo chí đã giúp phổ biến thông tin về điều kiện, thủ tục tiếp cận nguồn vốn này đến doanh nghiệp, đảm bảo chính sách thực sự đi vào thực tế.
Ba là, báo chí cũng có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trước những vấn đề tiêu cực như gian lận thương mại, cạnh tranh không lành mạnh hay các chính sách bất cập.
Bốn là, báo chí là kênh hiệu quả giúp doanh nghiệp quảng bá thương hiệu, tiếp cận khách hàng và mở rộng thị trường. Thông qua các bài viết, chương trình truyền thông, báo chí giúp doanh nghiệp xây dựng hình ảnh uy tín, tạo niềm tin với người tiêu dùng. Đặc biệt, trong thời đại số, báo chí kết hợp với nền tảng truyền thông trực tuyến tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ, giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa có cơ hội cạnh tranh với các thương hiệu lớn.
Báo chí và doanh nghiệp tương hỗ, đồng hành cùng nhau
Báo chí và doanh nghiệp có mối quan hệ tương hỗ chặt chẽ, cùng đồng hành để thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Báo chí không chỉ đóng vai trò truyền tải thông tin mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng thương hiệu, tiếp cận khách hàng và phản ánh những khó khăn, vướng mắc trong môi trường kinh doanh. Ngược lại, doanh nghiệp cũng là nguồn lực quan trọng giúp báo chí duy trì hoạt động và phát triển nội dung chất lượng.
Trước hết, báo chí giúp doanh nghiệp nâng cao nhận diện thương hiệu, xây dựng uy tín và tiếp cận thị trường. Trong bối cảnh kinh tế số, doanh nghiệp không thể chỉ dựa vào các kênh quảng cáo truyền thống mà cần sự hỗ trợ từ báo chí để tạo dựng hình ảnh chuyên nghiệp, đáng tin cậy. Chẳng hạn, nhiều thương hiệu lớn như VinFast, Viettel hay Masan đã tận dụng báo chí để lan tỏa các chiến dịch truyền thông, giúp sản phẩm và dịch vụ của họ tiếp cận đến hàng triệu người tiêu dùng. Báo chí không chỉ đóng vai trò quảng bá mà còn cung cấp góc nhìn khách quan, giúp doanh nghiệp xây dựng lòng tin với khách hàng
Ngược lại, doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của báo chí. Bằng việc hợp tác tài trợ, quảng cáo và cung cấp thông tin, doanh nghiệp giúp báo chí có nguồn lực để sản xuất nội dung chất lượng, đáp ứng nhu cầu của độc giả. Hơn nữa, sự phát triển của cộng đồng doanh nghiệp kéo theo nhu cầu gia tăng về thông tin kinh tế, tài chính, xu hướng thị trường, tạo cơ hội cho báo chí mở rộng lĩnh vực đưa tin, nâng cao sức ảnh hưởng. Các chuyên trang về tài chính, công nghệ, khởi nghiệp trên báo chí hiện nay đều nhận được sự quan tâm lớn từ doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Bên cạnh đó, báo chí còn đóng vai trò giám sát, bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trước những vấn đề tiêu cực như gian lận thương mại, cạnh tranh không lành mạnh hay chính sách bất cập. Những vụ việc như "bảo hộ ngược" trong ngành thép hay khó khăn trong hoàn thuế VAT của doanh nghiệp xuất khẩu đã được báo chí phản ánh mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy cơ quan quản lý vào cuộc và tìm giải pháp tháo gỡ.
Để nâng cao mối quan hệ giữa báo chí và doanh nghiệp, cả hai bên cần hướng đến sự hợp tác bền vững, minh bạch và đôi bên cùng có lợi. Quan hệ này không chỉ dừng lại ở việc đưa tin hay quảng bá, mà còn phải tạo ra giá trị thực sự cho doanh nghiệp, báo chí và xã hội.
Thứ nhất, cần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm của báo chí. Báo chí cần đảm bảo tính trung thực, khách quan và không bị chi phối bởi lợi ích thương mại. Việc đưa tin chính xác, đa chiều không chỉ giúp doanh nghiệp xây dựng niềm tin với khách hàng mà còn giúp báo chí duy trì uy tín. Các cơ quan báo chí nên có bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp rõ ràng, tránh tình trạng “đưa tin theo đơn đặt hàng” hoặc thông tin sai lệch gây ảnh hưởng tiêu cực đến doanh nghiệp. Nhiều tờ báo lớn như Tuổi Trẻ, VnEconomy, Nhịp Cầu Đầu Tư đều có chính sách biên tập chặt chẽ, đảm bảo nội dung phản ánh đúng thực tế thay vì chỉ chạy theo lợi ích quảng cáo.
Thứ hai, doanh nghiệp cần chủ động hợp tác với báo chí. Thay vì chỉ tìm đến báo chí khi cần quảng bá thương hiệu hoặc xử lý khủng hoảng, doanh nghiệp nên xem báo chí như một đối tác chiến lược trong việc truyền thông và xây dựng hình ảnh. Việc cung cấp thông tin minh bạch, kịp thời sẽ giúp báo chí có dữ liệu chính xác để phản ánh hoạt động doanh nghiệp một cách toàn diện. Một số tập đoàn lớn như Vingroup, Viettel, FPT đã xây dựng bộ phận truyền thông chuyên nghiệp, thường xuyên cập nhật thông tin đến báo chí, từ đó kiểm soát tốt hơn hình ảnh thương hiệu trên truyền thông.
Thứ ba, phát triển các diễn đàn, hội thảo kết nối báo chí và doanh nghiệp. Việc tổ chức các diễn đàn, tọa đàm giúp báo chí và doanh nghiệp hiểu rõ hơn về nhu cầu và kỳ vọng của nhau. Những sự kiện như Diễn đàn Kinh tế Việt Nam (VEF), Tọa đàm Doanh nghiệp và Báo chí do VCCI tổ chức đã tạo cơ hội để báo chí, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước cùng trao đổi, tháo gỡ vướng mắc về chính sách và định hướng phát triển (2). Nhờ đó, báo chí có cái nhìn sâu sắc hơn về môi trường kinh doanh, còn doanh nghiệp có thể tận dụng báo chí để lan tỏa thông điệp một cách hiệu quả hơn.
Thứ tư, ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả truyền thông. Trong kỷ nguyên số, báo chí và doanh nghiệp cần tận dụng nền tảng công nghệ để tối ưu hóa mối quan hệ. Báo chí có thể sử dụng dữ liệu lớn (Big Data) để phân tích xu hướng tiêu dùng, từ đó giúp doanh nghiệp điều chỉnh chiến lược kinh doanh phù hợp. Ngược lại, doanh nghiệp có thể tận dụng báo chí số, mạng xã hội và các nền tảng nội dung số để tiếp cận khách hàng mục tiêu một cách nhanh chóng và chính xác hơn. Ví dụ, các doanh nghiệp fintech như Momo, VNPay đã hợp tác với nhiều tờ báo điện tử để phổ biến kiến thức tài chính số đến người dùng, tạo ra giá trị thực tiễn cho cộng đồng.
Thứ năm, đẩy mạnh các chương trình hợp tác trách nhiệm xã hội. Báo chí và doanh nghiệp có thể cùng nhau triển khai các chương trình trách nhiệm xã hội nhằm nâng cao hình ảnh tích cực và đóng góp cho cộng đồng. Những hoạt động như tài trợ học bổng, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, bảo vệ môi trường… nếu được báo chí lan tỏa đúng cách, sẽ giúp doanh nghiệp gia tăng uy tín và tạo dấu ấn thương hiệu mạnh mẽ hơn. Một số chiến dịch CSR thành công như “Sữa học đường” của Vinamilk, “Triệu cây xanh cho Việt Nam” của Nestlé đều có sự đồng hành của báo chí để tạo nên hiệu ứng truyền thông mạnh mẽ.
Nguyễn Phan Yến Nhi
