Quan hệ ngoại giao giữa Romania và Việt Nam được thành lập hơn 70 năm trước, vào ngày 3 tháng 2 năm 1950. Mối quan hệ lâu dài giữa hai nước chính là biểu hiện sinh động của quan hệ đối tác đã được kiểm chứng qua thời gian. Bất chấp khoảng cách địa lý giữa Romania và Việt Nam, người dân của hai nước chia sẻ nhiều điểm tương đồng. Đó là những con người hào phóng, thân thiện và hiếu khách, có lòng tin vào tương lai, trung thành với quá khứ, luôn luôn thúc đẩy ủng hộ cho một thế giới hòa bình, hợp tác đa phương.
Trong suốt hơn bảy thập kỷ qua, hai nước chúng ta đã chứng kiến nhiều thế hệ người Romania và Việt Nam không ngừng đóng góp, duy trì tình hữu nghị truyền thống tốt đẹp, và minh chứng cụ thể chính là mối quan hệ giữa hai nước ngày càng bền chặt, phát triển mạnh mẽ hơn.
Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Đại sứ Romania tại Việt Nam
Tình bạn truyền thống
Giá trị của mối quan hệ giữa hai nước được khẳng định trong suốt nhiều năm qua, nằm ở sự tin tưởng giữa nhân dân hai nước, sự hiểu biết sâu sắc về lịch sử hai quốc gia, vào sự hỗ trợ lẫn nhau được minh chứng qua những khoảng thời gian khó khăn.
Bảy năm sau khi thiết lập quan hệ ngoại giao song phương, quan hệ hợp tác giữa hai nước đã phát triển nhanh chóng, điển hình với chuyến thăm lịch sử của Chủ tịch Hồ Chí Minh tới Romania vào tháng 8 năm 1957. Các mục tiêu và ưu tiên chính của quan hệ hợp tác song phương được đặt ra trong các cuộc hội đàm song phương cũng như các dự án cụ thể trong các lĩnh vực giáo dục, công nghiệp dầu khí, nông nghiệp. Sự hỗ trợ của Romania trong lĩnh vực công nghiệp dầu khí vẫn được tiếp tục duy trì ngay cả trong chiến tranh Việt Nam và là nền móng cho việc phát triển mạng lưới các kỹ sư và nhà nghiên cứu có trình độ cao, cũng như xây dựng các nhà máy lọc dầu được trang bị hiện đại ở miền Nam và miền Trung Việt Nam.
Romania đã đóng một vai trò quan trọng trong việc nỗ lực tìm một giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột Việt Nam trong giai đoạn 1965-1966 và dẫn đến thắng lợi trên mặt trận ngoại giao có tên "Tín hiệu của Trinh" (Trinh Signal) vào tháng 1 năm 1967, trong đó Miền Bắc Việt Nam chính thức chấp nhận việc đàm phán với Hoa Kỳ. Bucharest đã đóng góp đáng kể trong việc đạt được những yếu tố được coi là bước đột phá đầu tiên trong quá trình dẫn đến thành công các cuộc đàm phán hòa bình.
Mối quan hệ song phương giữa Romania và Việt Nam phát triển dựa trên nền tảng vô cùng giá trị: giao lưu nhân dân giữa hai nước được tiếp nối bởi hàng nghìn sinh viên và nhà nghiên cứu Việt Nam tốt nghiệp từ các trường đại học danh tiếng của Romania. Điều đó đã phản ảnh chân thực nhất về sự tin cậy lẫn nhau giữa hai quốc gia, và cũng là để tái khẳng định lại động lực cho một tương lai tươi sáng trong quan hệ song phương. Ngày nay, đó chính là ký ức đẹp đẽ về cam kết của Romania đối với sự phát triển đất nước của Việt Nam, trong giai đoạn có nhiều thay đổi quan trọng về kinh tế và xã hội.
Hội Hữu nghị Việt Nam-Romania đã được thành lập hơn 30 năm, đó là đối tác tích cực và gắn bó nhằm thúc đẩy các chương trình hợp tác song phương. Tôi rất cảm động trước sự tận tâm của các thành viên hội đối với tình hữu nghị Romania - Việt Nam.
Hai năm qua, đại dịch COVID-19 đã lần nữa tái khẳng định tình cảm sâu đậm trong quan hệ song phương, đó là sự hỗ trợ lẫn nhau trong việc chống lại và chiến thắng đại dịch. Tôi xin đề cập đến các đợt viện trợ khẩu trang cho Romania vào năm 2020 bởi chính quyền địa phương, bởi Quốc hội và sự đóng góp quý báu cho Hội Chữ thập đỏ ở Romania, những nghĩa cử cao đẹp của tình thân và sự hỗ trợ.
Vào năm 2021, Romania đã nhanh chóng đáp ứng nhu cầu cần thiết của Việt Nam trong cuộc chiến chống lại đại dịch và viện trợ 300.000 liều vắc xin dự trữ quốc gia, nhằm khẳng định lại cam kết giúp đỡ lẫn nhau khi gặp khó khăn.
Tình hữu nghị truyền thống giữa hai nước còn được thể hiện qua những đóng góp của Romania đối với sự phát triển của Việt Nam, về đào tạo, hỗ trợ chuyên ngành và phát triển dự án, trong các lĩnh vực công nghiệp xây dựng, công nghiệp dầu khí, nông nghiệp, thủy lợi, đường sắt, thăm dò địa chất, giao thông vận tải, khai thác mỏ.
Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp Đại sứ Romania tại Việt Nam
Những sự kiện gần đây về đối thoại chính trị ngoại giao
Quan hệ hợp tác toàn diện và quan hệ hữu nghị truyền thống giữa Romania và Việt Nam đã đạt tới cột mốc mới vào tháng 7 năm 2021 với cuộc điện đàm được tổ chức ở cấp nhà nước cao nhất. Nhân dịp này, Tổng thống Klaus Iohannis và Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã trao đổi về các biện pháp nhằm mở rộng và làm sâu sắc hơn quan hệ hai nước, nhất trí duy trì và thúc đẩy các cơ chế trao đổi, hợp tác trong một số lĩnh vực ưu tiên như kinh tế-thương mại, giáo dục-đào tạo, lao động và các lĩnh vực khác.
Kể từ năm 2016, đối thoại chính trị song phương đã có nhiều mốc quan trong trong trao đổi đối thoại cấp cao: Thủ tướng Romania thăm chính thức Việt Nam vào năm 2016, tiếp đến là chuyến thăm Romania năm 2019 của Thủ tướng Việt Nam. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao và Phó Chủ tịch Quốc hội Việt Nam đã thăm Romania vào năm 2018, sau đó là các vòng tham vấn chính trị song phương định kỳ ở cấp Thứ trưởng Bộ Ngoại giao. Tôi cũng xin đề cập đến chuyến thăm Romania của Bộ trưởng Bộ Lao động Việt Nam và chuyến thăm Việt Nam của Bộ trưởng Bộ Kinh tế Romania. Trong những năm gần đây, hai bên cũng tham gia đối thoại nghị viện rất tích cực ở cấp Ủy ban Đối ngoại và các nhóm nghị sĩ hữu nghị. Những chuyến thăm và tham vấn cấp cao thể hiện rõ quyết tâm đưa quan hệ hợp tác song phương lên một tầm cao mới.
Giáo dục - lĩnh vực hợp tác song phương lâu dài
Trong những thập kỷ qua, Romania là trung tâm học thuật của hơn 4000 chuyên gia Việt Nam, nhiều người trong số họ với chuyên môn của mình đã đóng góp cho sự thịnh vượng và phát triển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam.
Trên danh nghĩa cá nhân, cho phép tôi gửi lời mời của Đại sứ quán Romania tới tất cả những người bạn Việt Nam đã tốt nghiệp tại Romania, những người đang nhớ về những buổi nói chuyện bằng tiếng Romania. Tôi đang tiếp tục chính sách mở cửa đối với những người bạn Việt Nam giống như những người tiền nhiệm của tôi đã làm.
Các chương trình hợp tác trong lĩnh vực giáo dục đã ký tháng 7 năm 2016 giữa Bộ Giáo dục của Romania và Việt Nam và các học bổng toàn phần được cung cấp bởi Bộ Ngoại giao Romania hàng năm, đặc biệt học bổng Eugene Ionesco dành cho sinh viên, chuyên gia Việt Nam tham gia chương trình đào tạo tiến sĩ và sau tiến sĩ bằng tiếng Pháp tại Romania, cũng như học bổng dành cho các sinh viên Việt Nam thông qua chương trình Erasmus Mundus của Liên minh châu Âu, tạo nền tảng cho các thế hệ sau tiếp nối truyền thống hợp tác trong lĩnh vực giáo dục.
Đối với Romania, giáo dục và thúc đẩy giáo dục là một trong những mục tiêu chiến lược trong chính sách đối ngoại. Trên thực tế, đó là một trong những mục tiêu chính trong việc tham dự của Romania tại ASEM. Vào năm 2019, lần đầu tiên trong lịch sử ASEM, Romania đã tổ chức cuộc gặp gỡ giữa các bộ trưởng giáo dục ASEM với các hiệu trưởng ASEM và cuộc hội ngộ của các sinh viên ASEF. Romania cũng đã đăng cai tổ chức cuộc họp lần thứ 38 của Hội đồng thống đốc quỹ Á-Âu (ASEF) vào tháng 6 năm 2018. Cả hai sự kiện đều có sự tham dự của phía Việt Nam, mở ra hướng đi mới cho những dự án trong tương lai.
Giáo dục trong lĩnh vực công nghệ thông tin và hợp tác trong lĩnh vực số hóa là mối quan tâm chung của Romania và Việt Nam. Lĩnh vực CNTT phát triển mạnh mẽ ở Romania, chuyên môn cao trong nghiên cứu CNTT, an ninh mạng, được công nhận ở cấp quốc tế, là những mục tiêu chung cùng hướng tới trong tương lai cho hai quốc gia nhằm đóng góp một cách tích cực và trực tiếp vào sự phát triển của hai dân tộc.
Nhờ vào hệ thống giáo dục ưu tiên đào tạo ngoại ngữ và kỹ thuật, Romania là quốc gia đứng thứ 6 trên thế giới về số chuyên gia CNTT được chứng nhận. Chương trình giáo dục đại học trong lĩnh vực CNTT được cung cấp bởi 5 trường đại học bách khoa hàng đầu, 59 trường đại học chuyên ngành và 174 trường cao đẳng tư thục, đã xuất xắc đào tạo ra hơn 5.000 sinh viên ưu tú tốt nghiệp ngành khoa học máy tính và kỹ thuật mỗi năm. Các trung tâm học thuật chính bên cạnh thủ đô Bucharest là Cluj, Iași, Timișoara, Brașov, Craiova và Sibiu. Các chuyên gia CNTT người Romania được biết đến với chuyên môn kỹ thuật cao, linh hoạt, nhiệt tình và khả năng ngoại ngữ xuất sắc. UiPath, công ty tự động hóa quy trình robot (RPA) lớn nhất trên thế giới, là một trong những “sản phẩm” thành công nhất của Rumani trong hệ thống giáo dục của lĩnh vực CNTT.
Khi nói đến một sự hợp tác hiệu quả với các công ty nước ngoài, Romania đứng đầu các điểm đến cho gia công phần mềm vì đây là quốc gia đa ngôn ngữ đứng thứ 2 ở châu Âu, tỷ lệ thành thạo Tiếng Anh hơn 80% trong lĩnh vực CNTT cùng với nhiều ngoại ngữ khác. Theo Brainbench , Romania được xếp hạng trong top 5 quốc gia trên toàn thế giới về hỗ trợ kỹ thuật máy tính, hỗ trợ kỹ thuật, kỹ thuật mạng, điện tử máy tính, viễn thông, truyền thông LAN / WLAN, thiết kế mạng, ASP.NET, HTML, PHP, khái niệm phát triển web và nhiều lĩnh vực khác. Một số sản phẩm phần mềm của Romania đã đạt được sự công nhận quốc tế bởi nhiều giải thưởng trên thị trường thế giới, ví dụ như phần mềm chống virus và bảo vệ an ninh mạng BitDefender, SIVECO của AEL nền tảng eLearning, các Intuitext e-learning bộ từ Softwin, và Transart của ERP và giải pháp tự động hóa bán hàng.
Vào tháng 12 năm 2020, chuyên môn của người Romania trong lĩnh vực CNTT đã được công nhận ở cấp độ EU bằng việc thành lập Trung tâm An ninh mạng mới của Liên minh châu Âu tại Bucharest nhằm nâng cao khả năng phục hồi không gian mạng và nghiên cứu an ninh mạng trên toàn EU. Đầu tư vào khả năng chống chịu trên không gian mạng là một lĩnh vực mới mà Romania đang xem xét đầu tư nhiều nguồn lực hơn nữa.
Việt Nam: Đối tác thương mại quan trọng ở Châu Á - Thái Bình Dương
Kể từ năm 2016, tầm quan trọng phát triển của quan hệ kinh tế và thương mại giữa hai nước đã được nhấn mạnh ở tất cả các cấp độ của cuộc đối thoại chính trị song phương. Trong các cuộc đối thoại song phương ở cấp chính phủ, trong khuôn khổ Ủy ban Liên Chính phủ về Hợp tác Kinh tế, Khoa học & Công nghệ năm 2016 và kỳ họp thứ 16 của Ủy ban Kinh tế Hỗn hợp Romania-Việt Nam, năm 2019 các biện pháp cụ thể đã được đề xuất trong các lĩnh vực kinh tế và thương mại nhằm tăng cường hợp tác song phương. Tôi rất ấn tượng về họ khi tôi là thành viên của đoàn đàm phán của Romania.
Việc ký kết Hiệp định Thương mại Tự do EU - Việt Nam (EVFTA) và Hiệp định Bảo hộ Đầu tư (IPA) vào tháng 6 năm 2019 là một trong những thành công lớn của chính sách thương mại của liên minh Châu Âu đạt được trong thời kỳ Romania là Chủ tịch Hội đồng Châu Âu, cũng đã thúc đẩy hợp tác kinh tế giữa Romania và Việt Nam, mang lại lợi ích nhiều mặt cho công ty, người lao động và người tiêu dùng hai nước. Là một phần của nhiệm vụ kéo dài nửa năm, một trong những ưu tiên chính của Romania trong thời kỳ làm Chủ tịch Liên minh Châu Âu là việc ký kết hai hiệp định giữa EU và Việt Nam. Romania đã có những nỗ lực đáng kể để thúc đẩy việc ký kết cả hai hiệp định khi kết thúc nhiệm vụ vào tháng 6 năm 2019.
Romania đang tích cực ủng hộ quyết tâm mạnh mẽ của Việt Nam trong việc thúc đẩy hợp tác chặt chẽ với EU trên mọi lĩnh vực, là một trong ba nước thành viên EU đầu tiên phê chuẩn IPA.
Kim ngạch thương mại giữa hai nước tăng trưởng đáng kể trong 3 năm gần đây, mặc dù vẫn chưa đạt được tiềm năng thực sự của hai nền kinh tế đang phát triển hết sức năng động.
Tính đến tháng 12 năm 2020, giá trị của thương mại song phương là 272 triệu USD, tăng 1,83 % so với cùng kỳ năm 2019. Xuất khẩu hàng hóa lên tới 48 triệu USD và nhập khẩu tăng 7,99 % đến 224.200.000 USD. Các sản phẩm xuất khẩu chính của Romania là: dược phẩm và phân bón, máy móc, thiết bị điện, thực phẩm và đồ uống, kim loại, gỗ, dệt may, nhựa và cao su, thiết bị quang học y tế. Romania nhập khẩu từ Việt Nam thiết bị điện, dệt may, nhựa và cao su, kim loại thường, thủy tinh và sản phẩm gốm sứ, đồ gỗ, rau quả, phụ tùng xe và thiết bị vận tải, giày dép.
Tăng cường hợp tác song phương tại các diễn đàn đa phương
Thế giới hiện đang phải đối mặt với nhiều thách thức, từ xung đột lan rộng, nghèo đói, biến đổi khí hậu, vi phạm nhân quyền, cho đến tình trạng chưa từng có do đại dịch COVID-19 gây ra. Một trong những bài học đáng giá mà chúng ta đã học được trong những tháng qua, vốn rất căng thẳng và phức tạp đối với các hoạt động ngoại giao trên thế giới, là nhu cầu cốt yếu của hợp tác đa phương đổi mới và hiệu quả.
Chúng tôi cũng đã học được rằng trật tự quốc tế dựa trên luật lệ - với Liên hợp quốc là cốt lõi - phải được duy trì và củng cố, để giải quyết những thách thức này một cách hiệu quả và triệt để. Là những thành viên ủng hộ vô điều kiện chủ nghĩa đa phương và trật tự quốc tế, Romania và Việt Nam đang hành động không ngừng nghỉ để ủng hộ hai mục tiêu này.
Romania và Việt Nam tích cực phối hợp và ủng hộ lẫn nhau trong Liên hợp quốc, Tổ chức Pháp ngữ và các diễn đàn ASEM. Romania ủng hộ Việt Nam ứng cử ghế Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021 và các nhiệm vụ ưu tiên của tổ chức này nhằm hướng tới hòa bình, an ninh và tăng cường thịnh vượng chung ở khu vực và trên thế giới.
Romania hoan nghênh kết quả thành công của Việt Nam là Chủ tịch ASEAN năm 2020 và ủng hộ mục tiêu chính sách đối ngoại của Việt Nam về vai trò trung tâm của ASEAN trong khu vực.
Quan điểm rõ ràng của Bucharest là: trong ASEAN, Việt Nam là một trong những thành viên có khuynh hướng tiến bộ nhất trong việc áp dụng cách tiếp cận Ấn Độ Dương- Thái Bình Dương, bằng cách tích cực ủng hộ việc thông qua Triển vọng ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AOIP), trong Tháng 6 năm 2019. Romania đánh giá cao đóng góp của Việt Nam vào hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển của khu vực dựa trên luật lệ và tôn trọng luật pháp quốc tế, cũng như tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của tất cả các nước, trong đó có vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang phát triển.
Romania hoàn toàn ủng hộ việc giải quyết hòa bình các tranh chấp nhằm bảo đảm ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 và Tuyên bố về Ứng xử (DOC) của các Bên ở Biển Đông.
Kết nối - chìa khóa để vượt qua những thách thức hiện tại và tương lai
Romania và Việt Nam là đối tác truyền thống. Hai nước đều là các quốc gia ven biển có vị trí chiến lược và các quốc gia đồng bằng đang phải đối mặt với những thách thức của biến đổi khí hậu. Về mặt này, Romania và Việt Nam có thể học hỏi được nhiều điều với nhau. Romania sẵn sàng chia sẻ chuyên môn và kinh nghiệm của mình trong lĩnh vực kết nối với tư cách là người đồng khởi xướng hoặc thành viên của các công cụ và sáng kiến hợp tác khu vực, chẳng hạn như Hợp tác Kinh tế Biển Đen (BSEC) và Chiến lược sông Danube của EU. Các bước cụ thể theo hướng đó đã được thực hiện trong nhiệm kỳ Chủ tịch Hội đồng EU năm 2019, khi chính phủ Romania ủng hộ mạnh mẽ việc thông qua Chiến lược của EU về kết nối châu Âu và châu Á.
Chiến lược cũng đề cập đến tầm quan trọng của Khu vực Biển Đen đối với sự kết nối giữa châu Âu và châu Á, làm sống lại vai trò chiến lược của khu vực địa lý của chúng ta đối với quan hệ giữa EU và các quốc gia châu Á - Thái Bình Dương.
Cùng nhau chiến thắng đại dịch Covid 19
Đại dịch COVID-19 một lần nữa cho thấy những thách thức toàn cầu đòi hỏi phải có hành động đoàn kết và hợp tác. Bắt đầu từ năm 2020, Romania đã chuyển hơn một nửa ngân sách cho hợp tác phát triển quốc tế để ứng phó với đại dịch COVID-19, đặc biệt chú trọng vào việc củng cố năng lực của hệ thống y tế của các đối tác.
Trên nền tảng của tình hữu nghị vững chắc giữa hai nước, Chính phủ Rumani đã quyết định tặng 300.000 liều vắc-xin COVID-19 cho Việt Nam, trong tháng Bảy năm 2021. Các loại vắc-xin đến ở Việt Nam trong tháng 8 năm 2021, vận chuyển bằng tàu sân bay quốc gia Rumani, TAROM. Đó là một khoảnh khắc rất xúc động đối với tôi, và tôi cảm thấy rất vinh dự khi được là một phần của Romania để có thể đáp ứng khẩn cấp nhu cầu của một người bạn thân.
Romania và Việt Nam là những người ủng hộ vô điều kiện chủ nghĩa đa phương và trật tự quốc tế dựa trên luật lệ - với nòng cốt là Liên Hợp Quốc - Romania và Việt Nam đã ủng hộ các sáng kiến của Liên Hợp Quốc, nhằm đưa ra một giải pháp toàn cầu cho đại dịch COVID-19. Về mặt này, cả hai nước đều hoan nghênh Nghị quyết kêu gọi tăng cường các hợp tác quốc tế trong cuộc chiến chống lại các mối đe dọa sức khỏe toàn cầu: đẩy lùi COVID-19 được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua vào tháng 9 năm 2020.
Lời kết…
Được bổ nhiệm làm Đại sứ Romania tại Việt Nam, đối với tôi đó là một vinh dự to lớn, nhưng đó cũng là một trách nhiệm hết sức lớn lao khi đứng trước mối quan hệ gắn bó sâu sắc trong lịch sử của hai đất nước. Chúng ta có thể tin tưởng vào nền tảng mạnh mẽ cho sự phát triển của quan hệ song phương, cho giá trị nhân văn của hai dân tộc.
Đây là thời điểm thích hợp cho mối quan hệ song phương có thể tối đa hóa những lĩnh vực chuyên môn của cả hai quốc gia Romania và Việt Nam, xây dựng dựa trên quá khứ đã đưa chúng ta lại với nhau trong lịch sử đầy gian nan của thế kỷ 20 và tạo ra những cơ hội lớn cho sự hợp tác hơn nữa trong thế kỷ 21 và tương lai.
Tương lai của mối quan hệ nằm trong tay của chúng ta! Chúng ta có thể làm nhiều hơn nữa để tình hữu nghị Romania - Việt Nam phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong tương lai. Hãy cùng nhau hành động!
Đại sứ Romania tại Việt Nam - Cristina Romila
