Phú Thọ - vùng đất cội nguồn của dân tộc Việt Nam - được biết đến là nơi lưu giữ nhiều di sản văn hóa đặc sắc, tiêu biểu như Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, Hát Xoan, cùng hệ thống lễ hội, phong tục, làng nghề giàu truyền thống. Sau sáp nhập, không gian văn hóa của tỉnh càng trở nên phong phú và rộng mở, tạo điều kiện thuận lợi để quy hoạch, bảo tồn và khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa.
Khai mạc Lễ hội Đền Hùng và Tuần Văn hoá - Du lịch Đất Tổ năm 2025
Từ những nền tảng chung
Để giữ gìn và phát huy giá trị văn hoá dân tộc, tỉnh Phú Thọ đã tập trung thực hiện những nhiệm vụ quan trọng trong lĩnh vực văn hoá, bao gồm: Bảo tồn, trùng tu các di tích lịch sử – văn hóa có giá trị; Khôi phục và phát triển các loại hình nghệ thuật dân gian; Đưa di sản văn hóa vào đời sống đương đại thông qua giáo dục, truyền thông và du lịch văn hóa.
1. Công tác xây dựng đời sống văn hóa cơ sở được chú trọng. Theo đó, tỉnh quan tâm tổ chức xây dựng đời sống văn hóa phong phú, lành mạnh tại các khu dân cư, cơ quan và trường học. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được triển khai sâu rộng, góp phần nâng cao ý thức cộng đồng, giữ gìn thuần phong mỹ tục và nếp sống văn minh. Các thiết chế văn hóa như nhà văn hóa, trung tâm thể thao, thư viện… được quan tâm đầu tư cả về cơ sở vật chất lẫn hoạt động, bảo đảm phục vụ tốt nhu cầu hưởng thụ văn hóa của người dân ở cả vùng đô thị và miền núi.
2. Trong quá trình phát triển đời sống văn hoá, Phú Thọ luôn có sự đổi mới sáng tạo. Bên cạnh việc bảo tồn, Phú Thọ tích cực ứng dụng công nghệ và các mô hình mới trong tuyên truyền, quảng bá văn hóa, như: Số hóa di sản; Phát triển sản phẩm văn hóa - du lịch; Hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật; Tổ chức lễ hội, sự kiện văn hóa theo hướng an toàn, văn minh, hiện đại… Nhờ đó, các giá trị truyền thống của quê hương không chỉ được gìn giữ mà còn được lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội hiện đại.
3. Đặc biệt, chủ trương gắn kết văn hóa với phát triển kinh tế – xã hội luôn được Tỉnh coi trọng và chỉ đạo thực hiện một cách tích cực. Tỉnh định hướng phát triển văn hóa gắn chặt với mục tiêu phát triển kinh tế bền vững. Các sản phẩm văn hóa-du lịch được xem là lợi thế cạnh tranh của Phú Thọ trong thu hút du khách, nhà đầu tư và quảng bá hình ảnh địa phương. Môi trường văn hóa lành mạnh cũng góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thu hút nhân tài và tạo động lực cho phát triển.
Với những định hướng đúng đắn và nỗ lực đồng bộ, tỉnh Phú Thọ sau sáp nhập đang từng bước xây dựng một nền văn hóa phát triển toàn diện, tiên tiến, nhân văn, thấm đượm bản sắc dân tộc, vừa giữ gìn những giá trị cội nguồn, vừa hòa nhập với dòng chảy phát triển chung của đất nước. Đó chính là nền tảng quan trọng để Phú Thọ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, bền vững trong giai đoạn mới.
Du khách quốc tế trải nghiệm Hát Xoan tại Đình Hùng Lô
Đến những kết quả cụ thể
Mặc dù những khó khăn, thách thức trong giai đoạn vừa qua là không nhỏ, nhất là trong lĩnh vực phát triển văn hoá, nhưng Tỉnh uỷ, Uỷ ban nhân dân và các ban ngành của Tỉnh luôn tập trung khắc phục khó khăn và triển khai những giải pháp cụ thể, phù hợp để thực hiện có kết quả nhiệm vụ đề ra.
Những kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển Văn hoá được thể hiện ở nhiều mặt:
- Nâng cao nhận thức, đẩy mạnh tuyên truyền về phát triển văn hóa: Trong giai đoạn 2021 - 2025, cùng với rất nhiều hoạt động tuyên truyền về phát triển văn hoá khác, trung bình hằng năm, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) Tỉnh đã chỉ đạo thực hiện trên 330 chương trình biểu diễn nghệ thuật phục vụ miền núi, 40 - 50 chương trình biểu diễn phục vụ nhiệm vụ chính trị, trên 2.600 buổi chiếu phim phục vụ nhiệm vụ chính trị, gần 1.000 buổi tuyên truyền lưu động... và nhiều chương trình nghệ thuật tổng hợp phục vụ các nhiệm vụ chính trị, phục vụ Nhân dân; góp phần tích cực nâng cao nhận thức về văn hoá và đời sống tinh thần của nhân dân.
- Hoàn thiện thể chế, chính sách, khuôn khổ pháp lý: Sau hợp nhất tỉnh, Sở VHTTDL tham mưu Tỉnh ủy ban hành Kế hoạch số 26- KH/TU ngày 26/9/2025 thực hiện Kết luận số 156-KL/TW ngày 21/5/2025 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 06/9/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI và Kết luận số 76-KL/TW ngày 04/6/2020 của Bộ Chính trị khóa XII về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước; Kế hoạch số 8933/KH-UBND ngày 11/11/2025 của UBND tỉnh thực hiện Kế hoạch số 26- KH/TU ngày 26/9/2025 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về việc thực hiện Kết luận số 156-KL/TW ngày 21/5/2025 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI và Kết luận số 76- KL/TW của Bộ Chính trị khóa XII về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
Những văn bản nêu trên là căn cứ chính trị quan trọng, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để triển khai thực hiện Chiến lược trên địa bàn tỉnh đạt hiệu quả cao. Trên cơ sở các kế hoạch của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Sở VHTTDL chủ động ban hành các kế hoạch, nhiệm vụ, đề xuất triển khai các đề án nhằm cụ thể hóa, thực thi có hiệu quả các mục tiêu mà kế hoạch của cơ quan cấp trên đã đề ra; các sở, ban, ngành, địa phương trong tỉnh tích cực phối hợp triển khai nhiệm vụ theo phân công, thông qua đó các lĩnh vực văn hóa đã được quan tâm, đầu tư, phát triển, trở thành nguồn lực nội sinh, tạo đà cho kinh tế phát triển.
- Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện: Việc xây dựng hệ giá trị văn hoá và hệ giá trị chuẩn mực của con người mới gắn với xây dựng môi trường văn hóa và đời sống văn hoá lành mạnh được xác định là nhiệm vụ trọng tâm của ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ. Thông qua các hoạt động văn hóa, nhằm định hướng xây dựng hành vi ứng xử văn hoá, văn minh, tuân thủ pháp luật, góp phần xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc...
Sở VHTTDL thường xuyên phối hợp với các sở, ban, ngành, UBND các xã, phường tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục tinh thần yêu nước, ý chí tự lực, tự cường, tinh thần đoàn kết dân tộc và khát vọng phát triển đất nước với nhiều hình thức phong phú, sáng tạo như: Tổ chức các liên hoan, hội thi, hội diễn văn nghệ, tuyên truyền trực quan, mở các chuyên trang, chuyên mục trên báo, đài phản ánh gương điển hình tiên tiến của các tập thể, cá nhân trong việc xây dựng đời sống văn hóa cơ sở...
-Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh tạo động lực phát triển kinh tế, xã hội và hội nhập quốc tế: Trong giai đoạn 2021- 2025 tỉnh Phú Thọ đã triển khai có hiệu quả các hoạt động biểu diễn nghệ thuật, điện ảnh, chiếu phim, triển lãm ... nhằm nâng cao mức hưởng thụ đời sống văn hóa, tinh thần cho nhân dân. Tham mưu tổ chức thành công nhiều sự kiện chính trị - văn hóa nghệ thuật lớn trong nước và quốc tế. Nhiều chương trình nghệ thuật lớn được tổ chức tại trung tâm tỉnh Phú Thọ, phường Vĩnh Phúc, phường Hòa Bình phục vụ các nhiệm vụ chính trị, đồng thời nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân; tạo không khí vui tươi, phấn khởi trong mọi tầng lớp nhân dân; đồng thời khơi dậy tinh thần yêu nước, truyền thống lịch sử, tinh thần đại đoàn kết, niềm tự hào dân tộc trong lòng mỗi người dân... như: Chương trình nghệ thuật thường niên “Mừng Đảng, mừng Xuân”; Chương trình nghệ thuật đặc biệt chào mừng kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (03/02/1930 – 03/02/2025); chương trình Nghệ thuật “Âm vang nguồn cội” khai mạc Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ năm 2025; Chương trình nghệ thuật chào mừng kỷ niệm 50 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025) và kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025); Chương trình nghệ thuật chào mừng 80 năm Quốc khánh Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945-02/9/2025) ...
Thông qua các hoạt động giao lưu văn hóa quốc tế, bản sắc, giá trị văn hóa, con người Phú Thọ tiếp tục được kế thừa, bảo tồn và phát huy. Tích cực, chủ động hội nhập, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; mở rộng hợp tác, góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam nói chung, tỉnh Phú Thọ nói riêng với bạn bè quốc tế, thúc đẩy hội nhập, giao lưu quốc tế về văn hóa.
- Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa: Công tác xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tiếp tục được các cấp chính quyền quan tâm, nhân dân tích cực hưởng ứng. Phong trào phát triển, đã tác động tích cực đến nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, các yếu tố văn hóa và nhân tố con người được khai thác, phát huy tạo ra động lực thúc đẩy phát triển kinh tế, giải quyết các chính sách xã hội, mỗi hộ gia đình có trách nhiệm trong việc xây dựng khu dân cư lành mạnh, an toàn, phát huy tinh thần tương thân, tương ái, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, môi trường sống văn minh, cùng nhau phát triển kinh tế. Kết quả xây dựng gia đình văn hóa, thôn, bản, tổ dân phố văn hóa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ năm 2025 ước đạt: 94% gia đình đạt tiêu chuẩn Gia đình văn hóa; 90% thôn, bản, tổ dân phố đạt tiêu chuẩn thôn, tổ dân phố văn hóa... Hiện nay trên địa bàn toàn tỉnh, 100% xã, phường có Nhà văn hoá; 99,2% thôn, làng, bản, tổ dân phố, khu dân cư có Nhà văn hóa. Các thiết chế văn hóa đã thực sự trở thành sân chơi bổ ích, nơi sinh hoạt cộng đồng, nơi tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao của Nhân dân, từ đó góp phần xây dựng tinh thần đoàn kết, gắn kết cộng đồng cùng nhau thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, của tỉnh.
- Bảo vệ và phát huy di sản văn hóa dân tộc: Số liệu thống kê cho thấy, sau khi hợp nhất, tỉnh Phú Thọ có 2.778 di tích, trong đó có 979 di tích được xếp hạng, gồm có: 06 di tích quốc gia đặc biệt, 176 di tích quốc gia và 797 di tích cấp tỉnh. Trong giai đoạn 2020-2025, trên địa bàn 3 tỉnh tổng số có 260 di tích được bảo quản, sửa chữa, tu bổ, tôn tạo, chống xuống cấp, trong đó có 62 di tích cấp quốc gia. Tổng nguồn lực đầu tư là: 1.500 tỷ đồng. Trong đó: Ngân sách nhà nước: 848 tỷ đồng (Ngân sách Trung ương: 520 tỷ đồng - Khu di tích quốc gia đặc biệt Đền Hùng; Ngân sách chương trình mục tiêu quốc gia:12 tỷ đồng; Ngân sách tỉnh: 305 tỷ đồng); Nguồn xã hội hóa: 652 tỷ đồng. Đáng chú ý, Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Đền Hùng được Trung ương và tỉnh ưu tiên đầu tư quy mô lớn, từng bước hoàn thiện hạ tầng và các hạng mục trọng điểm phục vụ lễ hội và du lịch. Ngoài ra, một số di tích tiêu biểu khác như đình Hùng Lô, đền Mẫu Âu Cơ, đền Lăng Sương, chùa Đại Bi, miếu Lãi Lèn… cũng đã được quan tâm tu bổ, góp phần bảo tồn giá trị và tạo sản phẩm du lịch văn hóa đặc thù.
Một số công trình trọng điểm tiêu biểu đã hoàn thành và phát huy hiệu quả như: Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Đền Hùng, Khu danh thắng Tây Thiên - Tam Đảo, đền Mẫu Âu Cơ, đền Lăng Sương, chùa Đại Bi, đình Hùng Lô, miếu Lãi Lèn... được đầu tư tu bổ, chỉnh trang cảnh quan tổng thể, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng, du lịch tâm linh và giáo dục truyền thống. Khu di tích khảo cổ Phùng Nguyên, địa điểm khảo cổ Sơn Vi, khu di tích Chiến khu Hiền Lương, Chiến khu Ngọc Thanh, Địa điểm cách mạng khu X, cùng nhiều di tích quốc gia tiêu biểu khác đã và đang được triển khai tu bổ, từng bước phục hồi giá trị gốc, bảo đảm tính nguyên vẹn về không gian văn hóa.
-Vấn đề hoàn thiện cơ chế thị trường trong lĩnh vực văn hóa, ưu tiên phát triển một số ngành công nghiệp văn hóa: Việc phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trên địa bàn được tỉnh quan tâm, tạo điều kiện, kêu gọi các nguồn lực đầu tư phát triển. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2021 – 2025, các ngành công nghiệp văn hóa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ mới đang ở giai đoạn bước đầu hình thành, chủ yếu vẫn tập trung phát triển các loại hình văn hóa truyền thống, các chương trình nghệ thuật có quy mô vừa và nhỏ, chưa thu hút được các nghệ sỹ có sức ảnh hưởng lớn, cũng như các loại hình nghệ thuật mới, tạo sức hút cho các hoạt động văn hóa, nghệ thuật của tỉnh.
Xác định được xu thế phát triển của các ngành công nghiệp văn hóa trong thời gian tới, Sở VHTTDL tham mưu xây dựng Nghị quyết của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về phát triển văn hóa, con người Phú Thọ đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới và Đề án Phát triển văn hóa, con người tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó đưa nội dung “Phát triển một số ngành công nghiệp văn hóa, du lịch văn hóa phù hợp điều kiện, tiềm năng của tỉnh” thành nhiệm vụ trọng tâm trong triển khai thực hiện các chính sách về phát triển văn hóa của tỉnh giai đoạn tới.
-Hội nhập, tăng cường, giao lưu quốc tế về văn hóa: Tỉnh Phú Thọ làm tốt công tác thông tin, tuyên truyền quảng bá, giới thiệu về tiềm năng, thế mạnh, tình hình phát triển kinh tế - xã hội, các chính sách thu hút đầu tư của tỉnh; các hoạt động đối ngoại, hợp tác hữu nghị giữa Việt Nam với các nước nói chung và giữa Phú Thọ với các đối tác nước ngoài nói riêng nhân các sự kiện trọng đại, những ngày lễ lớn, quan trọng của đất nước và của tỉnh. Bên cạnh đó, tỉnh cũng đẩy mạnh tuyên truyền bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Việt Nam; Chỉ đạo các cơ quan, đơn vị tổ chức và tham gia các hội nghị, chương trình quảng bá, giao lưu với các đối tác quốc tế.
Phú Thọ quan tâm mở rộng quan hệ hợp tác với các nước, vùng lãnh thổ, đối tác nước ngoài, nhằm tiếp thu tinh hoa văn hóa các nước cũng như mở ra các cơ hội hợp tác đầu tư cho tỉnh. Tỉnh chỉ đạo tăng cường trao đổi, liên hệ với các địa phương đã thiết lập quan hệ hợp tác hữu nghị nhằm đẩy mạnh hơn nữa việc thực hiện biên bản thỏa thuận đã ký kết như: tỉnh Nara - Nhật Bản, Sơn Tây - Trung Quốc, tỉnh Luông Nậm Thà, Luông Pha Băng - CHDCND Lào và Hwaseong - Hàn Quốc trong các lĩnh vực mà hai bên cùng quan tâm. Bên cạnh đó, tăng cường liên hệ, kết nối với các cơ quan đại diện nước ngoài tại Việt Nam và cơ quan đại diện Việt Nam tại nước ngoài để thúc đẩy việc thiết lập quan hệ hợp tác với các địa phương quốc tế khác giàu tiềm năng và có nhiều nét tương đồng với tỉnh Phú Thọ.
- Vấn đề tạo đột phá phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật: Giai đoạn 2021- 2025, Sở VHTTDL tỉnh Phú Thọ tập trung sắp xếp, tinh gọn bộ máy; xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa của các đơn vị theo hướng đảm bảo tinh gọn, thiết thực, hiệu quả; khắc phục sự chồng chéo, trùng lặp về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy. Sở VHTTDL đã xây dựng Đề án sắp xếp tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của Sở theo đúng tinh thần của Nghị quyết số 18-NQ/TW và Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”, “tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập”.
- Các hoạt động nghiên cứu khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa cũng được tỉnh Phú Thọ quan tâm, bước đầu đã mang lại những kết quả tích cực và góp phần nâng cao hiệu quả trong công việc.
Lễ hội cướp bông ném chài được tổ chức hằng năm tại đền Vân Luông, Việt Trì thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn và gắn với tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương.
Tóm lại, việc tỉnh Phú Thọ chú trọng xây dựng và phát triển một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc không chỉ là nhiệm vụ trước mắt mà còn là chiến lược lâu dài nhằm tạo nền tảng tinh thần vững chắc cho sự phát triển bền vững. Với những giá trị truyền thống được bảo tồn và phát huy song hành cùng những yếu tố hiện đại, Phú Thọ đang từng bước khẳng định vị thế là cái nôi của văn hóa dân tộc, nơi hội tụ và lan tỏa sức mạnh đoàn kết, sáng tạo của cộng đồng. Đây chính là động lực quan trọng để tỉnh tiếp tục phát triển toàn diện, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới./.
Minh Hiển
