Phú Thọ - mảnh đất thiêng liêng gắn liền với cội nguồn dân tộc, nơi phát tích của Nhà nước Văn Lang đầu tiên với các Vua Hùng dựng nước - từ lâu đã mang trong mình ý nghĩa lịch sử đặc biệt. Sau quá trình sáp nhập hành chính theo chủ trương của Trung ương nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý và thúc đẩy liên kết vùng, tỉnh Phú Thọ đang đứng trước những cơ hội và thách thức mới trên hành trình phát triển mạnh mẽ, bền vững. Với thế và lực mới, nhiều dư địa phát triển, Phú Thọ tập trung tận dụng quy mô làm căn cứ định hình tư duy chiến lược phù hợp với thực tiễn và bối cảnh mới.
Sau hợp nhất (từ 3 tỉnh: Phú Thọ, Vĩnh Phúc và Hoà Bình), tỉnh Phú Thọ mới đã thay đổi cục diện với diện tích tự nhiên đứng thứ 15 cả nước, dân số đứng thứ 11, quy mô GRDP đứng thứ 6. Tầm nhìn dài hạn đặt ra cho tỉnh Phú Thọ hiện nay không chỉ dừng ở việc tổ chức lại hành chính, mà hướng tới một trung tâm công nghiệp, dịch vụ, logistics, du lịch của vùng trung du miền núi Bắc Bộ và quốc gia.
Tổng quan 3 tỉnh tại thời điểm sáp nhập
Tổng quan sau sáp nhập
Chỉ 3 tháng sau sáp nhập, tỉnh Phú Thọ mới đã chứng minh đây không phải là phép cộng cơ học, mà là sự cộng hưởng mạnh mẽ để phát triển kinh tế - xã hội. 6 tháng đầu năm 2025, GRDP toàn tỉnh đạt 186.400 tỷ đồng, tăng 10,09% so với cùng kỳ, lọt top 6 địa phương tăng trưởng cao nhất cả nước. Công nghiệp – xây dựng chiếm 46,58% GRDP, tăng trưởng tới 15,32%; dịch vụ tăng 8,2%; nông – lâm – thủy sản giữ nhịp ổn định. Cơ cấu kinh tế được tái định hình theo hướng công nghiệp hóa – hiện đại hóa, khẳng định vị trí trung tâm công nghiệp của vùng. Cùng với đó, dòng vốn đầu tư đổ về mạnh mẽ: Trong 6 tháng đầu năm, tỉnh thu hút gần 469 triệu USD vốn đầu tư nước ngoài; đến hết 7 tháng, con số này tăng lên 651,7 triệu USD, bao gồm 35 dự án mới và 45 dự án mở rộng. Vốn đầu tư trong nước (DDI) cũng đạt hơn 43.000 tỷ đồng, trong đó Hòa Bình nổi bật với 38.006 tỷ đồng. Doanh nghiệp thành lập mới tăng gần gấp đôi: 2.976 doanh nghiệp với tổng vốn trên 26.000 tỷ đồng; gần 1.000 doanh nghiệp quay trở lại hoạt động. Thị trường nội địa rộng hơn 4 triệu dân và diện tích trên 9.300km2 trở thành tâm điểm hút đầu tư.
Không chỉ công nghiệp mà thương mại – dịch vụ cũng tăng trưởng sôi động. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ 6 tháng đạt hơn 94.000 tỷ đồng, tăng 14,47% so với cùng kỳ. Kim ngạch xuất nhập khẩu cán mốc 34,4 tỷ USD, tăng 21,7%. Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tăng tới 25,73% trong 7 tháng đầu năm – mức tăng vượt xa trung bình cả nước. Những con số ấy khẳng định sức bật mới, khác biệt rõ so với thời kỳ trước sáp nhập.
Một trong những ưu tiên hàng đầu sau sáp nhập của Phú Thọ là nâng cấp hạ tầng giao thông, kết nối liên vùng. Quốc lộ 2, cao tốc Nội Bài - Lào Cai, và các tuyến tỉnh lộ huyết mạch đang được mở rộng, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương và liên kết kinh tế vùng trung du - miền núi Bắc Bộ. Ngoài ra, tỉnh cũng tập trung đầu tư hạ tầng đô thị, y tế, giáo dục, công nghệ thông tin, hướng đến xây dựng các đô thị thông minh, tạo môi trường sống tiện nghi và hiện đại cho người dân. Bên cạnh phát triển kinh tế, trên hành trình phát triển mới, Phú Thọ đặc biệt chú trọng tới yếu tố con người. Các chính sách an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống nông thôn được triển khai đồng bộ, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình đổi mới và hội nhập.
Tuy nhiên, Phú Thọ không phải là không đối mặt với những thách thức và hạn chế, cụ thể như: Trước khi sáp nhập, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Hòa Bình có trình độ phát triển khác nhau, đòi hỏi phải cân bằng phát triển vùng mới. Bên cạnh đó, hạ tầng xã hội & kỹ thuật như dịch vụ y tế, giáo dục, hạ tầng đô thị cũng chưa đồng bộ, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, gây áp lực khi mở rộng dân số và thu hút lao động. Nguồn nhân lực chất lượng cao thiếu; cần nhiều hơn sự đào tạo, chuyển giao công nghệ, thu hút chuyên gia. Mặt khác, phát triển công nghiệp tốc độ cao nếu không kiểm soát tốt sẽ gây ô nhiễm môi trường; nông nghiệp công nghệ cao cũng cần cân bằng giữa sản xuất và bảo vệ môi trường. Việc phối hợp hành chính, quy hoạch giữa các vùng mới sáp nhập cần rõ ràng để tránh trùng lặp, lãng phí…
Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần I, nhiệm kỳ 2025-2030
Diện mạo mới: Hài hòa giữa truyền thống và hiện đại
Việc sáp nhập các đơn vị hành chính đã tạo điều kiện cho Phú Thọ tái cấu trúc không gian phát triển, khai thác tốt hơn tiềm năng sẵn có của từng vùng, đồng thời giảm thiểu sự chồng chéo trong quản lý. Từ đô thị Việt Trì – trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa – đến các vùng trung du, miền núi như Tân Sơn, Yên Lập, Thanh Sơn… đều được xác định lại vai trò chiến lược trong tổng thể phát triển chung của tỉnh.
Điều đáng ghi nhận là Phú Thọ đã không để quá trình sáp nhập làm gián đoạn sự phát triển; mà ngược lại, biến quá trình đó thành động lực để tăng cường kết nối, phân bổ nguồn lực hợp lý và nâng cao hiệu quả đầu tư công. Nhờ vậy, sau quá trình sáp nhập các đơn vị hành chính, tỉnh Phú Thọ đang khoác lên mình một diện mạo mới – năng động, hiện đại hơn, nhưng vẫn giữ vững bản sắc văn hóa truyền thống. Sự thay đổi về hành chính không chỉ là sự kiện tổ chức bộ máy, mà còn mở ra những cơ hội lớn cho phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện chất lượng cuộc sống người dân và nâng tầm vị thế của tỉnh trong khu vực trung du và miền núi Bắc Bộ.
Chính sự thay đổi trong cơ cấu hành chính đã tạo điều kiện để tỉnh Phú Thọ đẩy mạnh cải cách hành chính, thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao và dịch vụ. Các khu công nghiệp như Thụy Vân, Cẩm Khê, Phù Ninh... ngày càng phát triển, đóng góp lớn vào ngân sách và tạo việc làm cho hàng chục nghìn lao động địa phương. Nông thôn mới sau sáp nhập cũng khởi sắc, với hạ tầng giao thông, y tế, giáo dục được cải thiện rõ rệt. Nhiều xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu. Người dân có điều kiện tiếp cận tốt hơn với dịch vụ công và các tiện ích hiện đại.
Một điểm đáng ghi nhận nữa là, dù đang trên hành trình hiện đại hóa nhưng Phú Thọ vẫn luôn chú trọng gìn giữ, bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống. Là vùng đất cội nguồn, nơi có Đền Hùng linh thiêng, tỉnh luôn xem văn hóa là nền tảng cho phát triển bền vững. Các lễ hội như Giỗ Tổ Hùng Vương – Lễ hội Đền Hùng, hát Xoan Phú Thọ (đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại) tiếp tục được bảo tồn và quảng bá. Đồng thời, tỉnh cũng khuyến khích ứng dụng công nghệ, truyền thông số để đưa các giá trị văn hóa truyền thống đến gần hơn với thế hệ trẻ và du khách. Công tác quy hoạch phát triển được toàn diện, đồng bộ hơn. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật, giao thông kết nối ngày càng được đầu tư mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy giao thương, du lịch và liên kết vùng.
Phú Thọ hôm nay đang trên hành trình chuyển mình mạnh mẽ, với một diện mạo mới – nơi mà truyền thống và hiện đại không đối lập, mà song hành và hòa quyện. Sự sáp nhập các đơn vị hành chính không chỉ mang lại bộ máy hiệu quả, mà còn mở ra một thời kỳ phát triển mới, đầy triển vọng cho vùng đất Tổ thiêng liêng.
Kinh tế – Động lực tăng trưởng từ công nghiệp, du lịch và nông nghiệp công nghệ cao
Sau sáp nhập, Phú Thọ đã đẩy mạnh thu hút đầu tư, đặc biệt là vào các khu công nghiệp như Thụy Vân, Phù Ninh, Tam Nông… với định hướng trở thành trung tâm công nghiệp hỗ trợ phía Bắc. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch rõ nét theo hướng công nghiệp – dịch vụ, giảm dần tỷ trọng nông nghiệp, song vẫn chú trọng phát triển nông nghiệp công nghệ cao, hình thành các vùng chuyên canh, chuỗi giá trị gắn với chế biến.
Du lịch – đặc biệt là du lịch tâm linh, văn hóa – đang được tỉnh chú trọng phát triển trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Di sản “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” được UNESCO công nhận, cùng các lễ hội đặc sắc, danh thắng tự nhiên và hệ thống đền đài cổ kính là lợi thế lớn để Phú Thọ thu hút du khách trong và ngoài nước.
Sau sáp nhập GRDP 6 tháng đầu năm của tỉnh Phú Thọ đạt mức tăng cao và nằm trong nhóm các tỉnh có tốc độ tăng trưởng cao nhất trong cả nước. Về cơ cấu kinh tế: Công nghiệp - xây dựng chiếm tỷ trọng lớn, khoảng 46,58% GRDP; trong đó riêng công nghiệp khoảng 40,92%. Dịch vụ tăng trưởng tốt (dịch vụ phục hồi sau ảnh hưởng của dịch bệnh, đóng góp đáng kể vào tăng trưởng chung). Nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản tuy tăng chậm hơn, đóng góp nhỏ vào tăng trưởng chung, nhưng giữ vai trò quan trọng trong chuỗi giá trị đặc biệt ở vùng nông thôn.
Đặc biệt, đầu tư FDI được thu hút mạnh hơn; nhiều dự án đầu tư trong và ngoài nước vào công nghiệp và công nghệ cao. Số lượng khu công nghiệp tăng, mở rộng quy hoạch; hiện nay có 58 khu công nghiệp với tổng diện tích hơn 14.000 ha; trong đó một số đã đi vào hoạt động, nhiều khu giải phóng mặt bằng.
Hạ tầng & quản trị địa phương được chú trọng. Nhờ đó, cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy chính quyền; quy hoạch vùng được nhất quán hơn, tạo môi trường thuận lợi hơn cho đầu tư. Kết nối vùng, giao thông, logistics được chú trọng hơn do vị trí mới mở rộng.
Nói về động lực tăng trưởng của tỉnh Phú Thọ (mới), không thể không kể đến các ngành, lĩnh vực cụ thể sau:
Công nghiệp và công nghiệp công nghệ cao: Công nghiệp – xây dựng là đầu tàu tăng trưởng, ghi nhận tăng trưởng cao hơn mức bình quân chung. Tỉnh đã và đang hướng đến công nghiệp có giá trị gia tăng cao, thân thiện môi trường, sử dụng công nghệ cao, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Mở rộng khu công nghiệp, thu hút FDI và DDI lớn; ưu tiên công nghiệp hỗ trợ, chế biến, linh kiện điện tử.
Về Du lịch: Phát triển mạnh du lịch truyền thống, văn hóa, trong đó tập trung Đền Hùng, các di tích lịch sử, tín ngưỡng, lễ hội, bản sắc văn hóa dân tộc. Tiếp tục phát triển du lịch sinh thái, trải nghiệm, kết hợp với nông nghiệp và môi trường tự nhiên, phát triển du lịch nông thôn. Cải thiện chất lượng dịch vụ, đào tạo nhân lực du lịch, quảng bá thương hiệu điểm đến, liên kết vùng du lịch.
Nông nghiệp công nghệ cao: Chuyển đổi sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại: sản xuất tập trung, thông minh, ứng dụng kỹ thuật cao, chú trọng chất lượng sản phẩm, chuỗi giá trị. Kết hợp với du lịch: ví dụ du lịch nông nghiệp, du lịch trải nghiệm. Tổ chức đào tạo, hỗ trợ cho hợp tác xã, hộ dân, vùng sản xuất nông nghiệp, nâng cao năng lực áp dụng công nghệ mới.
Việt Trì - Trung tâm tỉnh Phú Thọ
Tầm nhìn tương lai: Phát triển toàn diện, bền vững, đậm bản sắc
Phú Thọ đặt mục tiêu đến năm 2030 là một trong những cực tăng trưởng của vùng Thủ đô; trở thành trung tâm phát triển công nghiệp, thương mại, logistics, du lịch, y tế, đào tạo chất lượng cao và tổ chức lễ hội văn hóa lớn gắn với cội nguồn dân tộc; trung tâm tổ chức các sự kiện quốc gia, quốc tế. Kinh tế có tốc độ tăng trưởng cao, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, kinh tế tư nhân làm động lực chính. Hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại. Di sản văn hóa được bảo tồn và phát huy giá trị. Xã hội phát triển hài hòa, môi trường sinh thái trong lành, chất lượng cuộc sống được nâng lên toàn diện, Nhân dân có thu nhập cao, văn minh, hạnh phúc. Giữ vai trò trụ cột trong bảo đảm an ninh năng lượng, quốc phòng, an ninh và kết nối vùng. Tỉnh đồng thời xác định rõ trụ cột phát triển gồm: kinh tế xanh – xã hội số – hạ tầng hiện đại – văn hóa bản sắc – quản trị hiệu quả. Đây là kim chỉ nam để Phú Thọ không chỉ đi nhanh, mà còn đi đúng, vững chắc trong kỷ nguyên mới.
Trong quá trình đó, một số ngành có tính mũi nhọn được tập trung đẩy mạnh phát triển hơn, bao gồm: Công nghiệp chế biến chế tạo, điện tử – linh kiện, du lịch văn hóa – sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao. Xây dựng Phú Thọ thành một trung tâm công nghiệp – du lịch – nông nghiệp công nghệ cao ở phía Bắc, liên kết vùng với Hà Nội, vùng Tây Bắc, Đông Bắc. Phát triển đô thị, khu công nghiệp thông minh, khu kinh tế tiện ích – logistic hiện đại. Đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm công nghiệp và nông sản chất lượng cao, ứng dụng công nghệ số trong quản lý, sản xuất, tiếp thị.
Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Phú Thọ nhiệm kỳ 2025-2030 mới đây đã đặt ra những mục tiêu cụ thể; trong đó: GRDP đến năm 2030 gấp hơn 2 lần so với 2025; GRDP bình quân đầu người phấn đấu đạt 220-230 triệu đồng/người/năm; Thu ngân sách đạt trên 85.000 tỷ đồng; Tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM là 85%; Tuổi thọ trung bình là 76 năm; Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 80-85%... Cùng với đó, 3 khâu đột phá được tỉnh xác định là: Cải cách hành chính; Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với chuyển đổi số; Xây dựng kết cấu hạ tầng hiện đại.
Giải pháp hiện thực hóa tiềm năng
Để đạt được các mục tiêu đề ra vào năm 2030, 2045, tỉnh Phú Thọ đã và đang tập trung thực hiện một số giải pháp quan trọng; bao gồm:
- Hoàn thiện quy hoạch vùng: phân chia rõ các vùng chuyên môn: công nghiệp, du lịch, nông nghiệp công nghệ cao, đô thị, bảo tồn thiên nhiên. Xây dựng kế hoạch phát triển cụ thể theo từng vùng: đô thị, trung du, miền núi – để phát huy lợi thế riêng, giảm khoảng cách phát triển vùng.
- Đầu tư hạ tầng đồng bộ: giao thông, điện, nước, logistics, công nghệ thông tin; đặc biệt các vùng mới sáp nhập cần đồng bộ hạ tầng để thu hút đầu tư.
- Phát triển nhân lực: các chương trình đào tạo kỹ thuật, công nghệ cao; hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu; thu hút lao động chất lượng từ ngoài vùng. Mở rộng mạng lưới trường nghề, liên kết giữa các cơ sở đào tạo với doanh nghiệp; tập trung vào kỹ năng số, kỹ thuật, ngoại ngữ.
- Chính sách ưu đãi đầu tư: ưu đãi thuế, hỗ trợ đất đai, đơn giản hóa thủ tục hành chính; ưu tiên các dự án công nghệ cao, thân thiện môi trường. Đặc biệt trong các lĩnh vực công nghiệp cao, công nghệ, du lịch cao cấp.
- Kết hợp du lịch với nông nghiệp & văn hóa: xây dựng sản phẩm du lịch đặc sắc, quảng bá mạnh thương hiệu du lịch Phú Thọ mới; phát triển du lịch cộng đồng, trải nghiệm, du lịch sinh thái.
- Quản lý môi trường & phát triển bền vững: đảm bảo các khu công nghiệp có xử lý môi trường tốt; nông nghiệp công nghệ cao áp dụng tiêu chuẩn xanh, hữu cơ, truy xuất nguồn gốc. Giữ gìn bản sắc văn hóa bản địa, thiên nhiên.
- Tăng cường hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước, cải cách hành chính: rút ngắn thủ tục, minh bạch, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong quản lý.
- Huy động nguồn lực kinh tế – ngoài ngân sách, FDI, ODA; phát triển hình thức hợp tác công tư (PPP) trong các dự án lớn.
Nhiệm kỳ 2025-2030 là giai đoạn bản lề, mang tính quyết định đối với Phú Thọ, với sự hợp nhất mới và những mục tiêu cao, mang tính đột phá được đề ra. Nếu phát huy được tiềm năng, tận dụng tốt các cơ hội, đồng thời vượt qua được những thách thức, Phú Thọ có thể trở thành một trong những tỉnh phát triển hàng đầu của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ, đóng góp quan trọng vào sự phát triển chung của cả nước.
Minh Hiển
