Phát triển chương trình đào tạo đòi hỏi một quá trình cẩn thận và toàn diện, áp dụng đồng thời nhiều phương pháp tiếp cận khác nhau nhằm hướng tới mục tiêu cung cấp kiến thức chuyên sâu, phát triển kỹ năng nghề nghiệp và khuyến khích tư duy sáng tạo của người học để chuẩn bị nguồn nhân lực cho thị trường lao động và đóng góp tích cực cho xã hội.
Bài viết nhằm phân tích và đề xuất các phương pháp tiếp cận phát triển chương trình giáo dục đại học cho các cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam.
Từ khóa: Chương trình đào tạo, cơ sở giáo dục đại học, phương pháp phát triển chương trình đào tạo.
Ảnh minh họa - TL
1. Quan niệm về chương trình đào tạo và phương pháp phát triển chương trình đào tạo
Chương trình đào tạo đề cập đến kế hoạch tổ chức, cung cấp kiến thức và kỹ năng cho học viên trong một lĩnh vực cụ thể. Chương trình đào tạo bao gồm cấu trúc chương trình, các môn học, phương pháp giảng dạy, phương pháp đánh giá… để đảm bảo việc truyền đạt thông tin hiệu quả và hỗ trợ phát triển toàn diện của người học.
Phương pháp phát triển chương trình đào tạo bao gồm việc nghiên cứu, thiết kế, triển khai và đánh giá chương trình đào tạo ở các cơ sở giáo dục đại học. Đầu tiên, nghiên cứu để hiểu rõ nhu cầu của đối tượng học và yêu cầu ngành nghề. Sau đó, phát triển chương trình dựa trên mục tiêu, nội dung và phương pháp giảng dạy hiệu quả. Tiếp theo, triển khai chương trình vào thực tế. Cuối cùng, đánh giá kết quả để điều chỉnh và cải tiến chương trình.
Phát triển chương trình đào tạo đòi hỏi một quá trình cẩn thận và toàn diện, áp dụng đồng thời nhiều phương pháp tiếp cận khác nhau nhằm hướng tới mục tiêu cung cấp kiến thức chuyên sâu, phát triển kỹ năng nghề nghiệp và khuyến khích tư duy sáng tạo của người học để chuẩn bị nguồn nhân lực cho thị trường lao động và đóng góp tích cực cho xã hội.
Việc phát triển chương trình đào tạo cần phải hiểu rõ nhu cầu của đối tượng học, điều này bao gồm việc xác định mục tiêu học tập và kỹ năng cần phát triển. Quá trình thiết kế chương trình đào tạo đòi hỏi lựa chọn phương pháp giảng dạy phù hợp và xây dựng nội dung học tập cụ thể.
Phát triển chương trình đào tạo cần tiếp cận đồng thời nhiều phương pháp khác nhau. Việc tiếp cận đồng thời nhiều phương pháp phát triển chương trình đào tạo khác nhau giúp tận dụng những ưu điểm của từng phương pháp, tạo ra một trải nghiệm học tập phong phú và đáp ứng đa dạng của người học.
Sự kết hợp linh hoạt giữa các phương pháp phát triển chương trình đào tạo sẽ mang lại chương trình đào tạo đa dạng và phản ánh tốt nhất nhu cầu của đối tượng học.
Phát triển chương trình đào tạo cũng liên quan đến việc đảm bảo tính linh hoạt để thích ứng với sự thay đổi trong môi trường giáo dục và yêu cầu công việc. Liên tục đánh giá và đối chiếu với các tiêu chuẩn ngành là quan trọng để đảm bảo chất lượng và sự hiệu quả của chương trình.
Bên cạnh đó, sự tương tác giữa giảng viên và người học, cũng như việc sử dụng công nghệ trong giáo dục sẽ đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển chương trình đào tạo hiện đại. Điều này giúp tạo ra môi trường học tập đa dạng và tích cực, thúc đẩy sự phát triển toàn diện của người học.
2. Các phương pháp tiếp cận phát triển chương trình đào tạo
2.1. Tiếp cận dựa trên mục tiêu đào tạo
Tiếp cận dựa trên mục tiêu đào đạo là phương pháp tập trung vào việc xác định rõ mục tiêu học tập và phát triển nội dung dựa trên những mục tiêu đó. Phương pháp tiếp cận dựa trên mục tiêu tập trung vào việc đặt ra mục tiêu học tập cụ thể và xây dựng nội dung đào tạo để đáp ứng những mục tiêu đó.
Dưới đây là một số điểm quan trọng của phương pháp tiếp cận dựa trên mục tiêu đào đạo:
Thứ nhất là xác định mục tiêu học tập. Đầu tiên, cần xác định rõ những gì người học cần đạt được qua chương trình đào tạo, bao gồm cả kiến thức, kỹ năng và thái độ cần đạt được đối với người học.
Thứ hai là phân tích công việc. Khi xây dựng và phát triển chương trình đào tạo cần nghiên cứu chi tiết về công việc hoặc nhiệm vụ mà người học sẽ thực hiện sau khi hoàn thành chương trình.
Thứ ba là thiết kế ngược. Là phương pháp phát triển chương trình đào tạo bắt đầu từ mục tiêu học tập, sau đó xây dựng nội dung học tập để đạt được những mục tiêu đó.
Thứ tư là kiểm định và đánh giá mục tiêu. Đây là phương pháp phát triển chương trình đào tạo xác định cách đo lường sự đạt được của mục tiêu, cung cấp cơ hội cho việc đánh giá và điều chỉnh chương trình.
Thứ năm là liên kết thực tế. Là phương pháp kết nối mục tiêu học tập với thực tế nghề nghiệp hoặc xã hội, giúp người học thấy rõ giá trị và ứng dụng của kiến thức.
Thứ sáu là bảo đảm tính linh hoạt. Là phương pháp bảo đảm tính linh hoạt trong việc đáp ứng những thay đổi trong môi trường công việc và yêu cầu ngành nghề.
Phương pháp tiếp cận dựa trên mục tiêu đào đạo giúp tạo ra một chương trình học tập có tính ứng dụng cao, hỗ trợ người học đạt được những mục tiêu cụ thể và thích ứng với nhu cầu ngành nghề.
2.2. Tiếp cận dựa trên nhiệm vụ
Xây dựng và phát triển chương trình đào tạo dựa trên các nhiệm vụ hoặc công việc thực tế mà người học sẽ thực hiện sau khi hoàn thành chương trình.
Phương pháp tiếp cận dựa trên nhiệm vụ tập trung vào xây dựng chương trình đào tạo bằng cách định rõ những nhiệm vụ hoặc công việc mà người học sẽ thực hiện sau khi hoàn thành chương trình. Dưới đây là một số yếu tố quan trọng của phương pháp này.
Thứ nhất là xác định nhiệm vụ cụ thể. Đặt ra những nhiệm vụ và công việc mà người học sẽ gặp và thực hiện trong môi trường làm việc thực tế.
Thứ hai là thiết kế chương trình quanh các nhiệm vụ. Xây dựng chương trình học tập dựa trên các nhiệm vụ cụ thể mà học viên sẽ thực hiện, đồng thời tích hợp kiến thức và kỹ năng cần thiết.
Thứ ba là học từ kinh nghiệm: Khuyến khích việc học thông qua trải nghiệm thực tế; ví dụ như dự án thực tế, thực tập, hoặc giảng viên và các chuyên gia có kinh nghiệm trong ngành nghề được đào tạo.
Thứ tư là liên kết nhiệm vụ và kỹ năng học tập. Đảm bảo rằng mỗi nhiệm vụ hỗ trợ phát triển những kỹ năng cụ thể và thúc đẩy sự ứng dụng thực tế.
Thứ năm là phản hồi liên tục. Tổ chức cơ chế phản hồi liên tục từ giảng viên, đồng nghiệp và người học hoặc từ chính quá trình thực hiện nhiệm vụ của mỗi chủ thể khi tham gia quá trình đào tạo.
Thứ sáu là tích hợp đánh giá nhiệm vụ. Xây dựng các phương tiện đánh giá liên quan đến việc hoàn thành nhiệm vụ, đảm bảo đánh giá là công cụ phản hồi có ý nghĩa.
Phương pháp tiếp cận dựa trên nhiệm vụ đảm bảo rằng chương trình học tập không chỉ cung cấp kiến thức mà còn giúp học viên phát triển kỹ năng và khả năng thực hành trong lĩnh vực làm việc của họ.
2.3. Tiếp cận dựa trên nhu cầu
Đây là phương pháp tập trung vào việc đáp ứng đúng nhu cầu học tập của đối tượng học, dựa trên nghiên cứu và phản hồi liên tục.
Khi sử dụng phương pháp này, cần lưu ý những điểm chính như sau:
Thứ nhất là nghiên cứu nhu cầu. Tiến hành nghiên cứu để hiểu rõ nhu cầu, mong muốn và mục tiêu của đối tượng học, từ đó xác định rõ mục tiêu của chương trình.
Thứ hai là phản hồi liên tục. Xây dựng cơ chế để thu thập phản hồi liên tục từ người học và điều chỉnh chương trình theo thời gian.
Thứ ba là cập nhật linh hoạt. Duy trì tính linh hoạt để có thể cập nhật nhanh chóng nội dung học tập và phương pháp giảng dạy theo sự thay đổi của nhu cầu người học.
Thứ tư là tự chủ học. Hỗ trợ người học tự quản lý quá trình học tập của họ dựa trên nhu cầu cá nhân và sở thích.
Thứ năm là đa dạng phương tiện học tập: Sử dụng nhiều phương tiện giáo dục khác nhau để phục vụ đa dạng nhu cầu học tập của người học.
Thứ sáu là hợp tác cộng đồng. Kết nối chương trình với cộng đồng người học, doanh nghiệp hoặc các bên liên quan để đảm bảo rằng nhu cầu của cộng đồng được đáp ứng.
Phương pháp này đặt sự chú ý vào việc linh hoạt và đáp ứng nhanh chóng để đảm bảo rằng chương trình học tập đáp ứng đúng với yêu cầu và mong muốn của người học.
2.4. Tiếp cận xây dựng ngược
Đây là phương pháp xây dựng và phát triển chương trình đào tạo bắt đầu từ việc xác định kết quả cuối cùng mong đợi và sau đó xây dựng chương trình dựa trên những kết quả đó.
Dưới đây là những yếu tố quan trọng của phương pháp này:
Thứ nhất là thiết kế chương trình theo chuỗi logic. Đảm bảo rằng nội dung học tập được tổ chức theo một chuỗi logic, giúp người học hiểu mối quan hệ giữa các khái niệm.
Thứ hai là tích lũy kinh nghiệm thực hành. Kết hợp giảng dạy với các hoạt động thực hành để học viên có cơ hội áp dụng kiến thức trong môi trường thực tế.
Thứ ba là hệ thống đánh giá liên tục. Sử dụng hệ thống đánh giá để theo dõi sự tiến triển của học viên qua các cấp độ học tập khác nhau.
Thứ tư là tạo cơ hội tự học. Khuyến khích người học tự học và nâng cao kiến thức của họ qua thời gian.
Phương pháp này nhấn mạnh sự phát triển liên tục và bền vững của kiến thức, giúp người học xây dựng nền tảng vững chắc và có thể áp dụng trong nhiều tình huống.
2.5. Tiếp cận học tập linh hoạt
Là phương pháp sử dụng các phương tiện giáo dục linh hoạt như học trực tuyến, học tại chỗ, học thông qua nền tảng kỹ thuật số để đáp ứng sự linh hoạt của người học.
Phương pháp tiếp cận học linh hoạt tập trung vào việc cung cấp sự linh hoạt cho người học trong quá trình học tập.
Dưới đây là những điểm chính của phương pháp này:
Thứ nhất là học tập trực tuyến: Sử dụng các nền tảng trực tuyến để cho phép học viên tiếp cận nội dung học bất cứ khi nào và ở đâu.
Thứ hai là học tại chỗ và học tự chọn. Cung cấp sự linh hoạt cho học viên lựa chọn nơi và cách họ muốn học, có thể là tại lớp, tại nhà, hoặc qua các phương tiện học tập đa dạng.
Thứ ba là chế độ học chuyển đổi. Kết hợp học tập trực tuyến và truyền thống để tối ưu hóa sự linh hoạt và tương tác.
Thứ tư là thời gian linh hoạt. Cho phép học viên tự quản lý thời gian học tập của họ để phù hợp với lịch trình cá nhân và chuyên môn.
Thứ năm là nội dung học đa dạng. Sử dụng nhiều phương tiện giáo dục khác nhau như video, bài giảng, bài đọc và bài thực hành để hỗ trợ việc học tập linh hoạt.
Thư sáu là hệ thống hỗ trợ học tập. Tích hợp công nghệ để hỗ trợ học viên trong việc theo dõi tiến trình, nhận phản hồi và tương tác với nguồn học liệu.
Thứ bảy là phương pháp đánh giá linh hoạt. Sử dụng các phương pháp đánh giá linh hoạt để đo lường hiệu suất của học viên trong môi trường học tập linh hoạt.
Phương pháp này tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập cá nhân và phản ánh xu hướng ngày càng tăng của học viên đối với sự linh hoạt trong quá trình học.
2.6. Tiếp cận đồng thời
Kết hợp nhiều phương pháp và phương tiện giáo dục trong xây dựng và phát triển chương trình đào tạo để tạo ra một trải nghiệm học tập toàn diện.
Phương pháp tiếp cận đồng thời, tập trung vào việc kết hợp và tận dụng đa dạng các phương pháp giảng dạy để tạo ra một trải nghiệm học tập toàn diện. Dưới đây là những yếu tố chính của phương pháp này:
Thứ nhất là học tập trực tuyến và học tại chỗ. Kết hợp các phương tiện trực tuyến và truyền thống để tạo ra một môi trường học tập linh hoạt.
Thứ hai là kết hợp linh hoạt lý thuyết và thực hành. Kết hợp giảng dạy lý thuyết với các hoạt động thực hành để củng cố và áp dụng kiến thức.
Thứ ba là học nhóm và học cá nhân. Tạo cơ hội cho cả học tập theo nhóm và học tập cá nhân để phát triển cả kỹ năng cá nhân lẫn kỹ năng làm việc nhóm.
Thứ tư là học thông qua trải nghiệm. Kết hợp các hoạt động trải nghiệm như thực tập, dự án, hoặc các sự kiện ngoại khóa để tăng cường học tập.
Thứ năm là công nghệ và phương tiện đa dạng. Sử dụng nhiều loại công nghệ và phương tiện giáo dục để đáp ứng sở thích và phong cách học của đối tượng học.
Thứ sáu là đánh giá đa dạng. Áp dụng các phương pháp đánh giá đa dạng như kiểm tra, dự án hoặc đánh giá theo nhóm để đo lường hiệu suất học viên một cách toàn diện.
Phương pháp tiếp cận đồng thời giúp tận dụng những ưu điểm của nhiều phương pháp khác nhau, tạo ra một trải nghiệm học tập phong phú và đáp ứng đa dạng của người học.
Sự kết hợp linh hoạt giữa các phương pháp này thường mang lại chương trình đào tạo đa dạng và phản ánh tốt nhất nhu cầu của đối tượng học.
3. Kết luận
Việc vận dụng các phương pháp tiếp cận phát triển chương trình đào tạo cần phải tiến hành thường xuyên, vào từng nhiệm vụ, môi trường làm việc cụ thể và cần lắng nghe, tiếp thu các ý kiến phản hồi từ người học và đồng nghiệp để điều chỉnh các phương pháp tiếp cận cho phù hợp. Điều quan trọng là liên tục cập nhật và điều chỉnh chương trình để đáp ứng nhu cầu và đảm bảo sự hiệu quả trong quá trình đào tạo.
Ví dụ về phương pháp tiếp cận dựa trên mục tiêu trong phát triển chương trình đào tạo có thể là thiết lập các mục tiêu rõ ràng như cải thiện kỹ năng nghề nghiệp. Sau đó, thiết kế nội dung đào tạo và hoạch định hoạt động học tập để đạt được những mục tiêu này. Việc đánh giá sẽ tập trung vào đo lường sự tiến triển của người học đối với những mục tiêu đã đặt ra, giúp định rõ hiệu suất và đề xuất điều chỉnh khi cần thiết.
Việc vận dụng linh hoạt và thường xuyên các phương pháp xây dựng và phát triển trình đào tạo sẽ giúp cho các cơ sở giáo dục đại học không chỉ truyền đạt kiến thức lý thuyết, chương trình học tập mà còn tập trung vào việc giúp người học áp dụng kiến thức vào các tình huống thực tế, giúp họ phát triển kỹ năng thực hành và giải quyết các vấn đề, các tình huống trong cuộc sống. Điều này giúp tăng tính ứng dụng của kiến thức và nâng cao khả năng làm việc thực tế của người học./.
Phạm Văn Năm – Học viện Hành chính Quốc gia
Phân viện tại Thành phố Hồ Chí Minh
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Luật Giáo dục đại học năm 2012
- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học
- Nghị định số 99/2019/NĐ-CP ngày 30-12-2019 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học
- http://tapchivatuyentap.tlu.edu.vn/Portals/10/So%2037/So%203700002.pdf
- http://lyluanchinhtri.vn/home/index.php/dao-tao-boi-duong/item/4462-phat-trien-nang-luc-cua-giang-vien-dap-ung-yeu-cau-chuyen-doi-so-trong-giao-duc-dai-hoc.html
- https://glints.com/vn/blog/ky-nang-su-pham-la-gi/
- https://vnu.edu.vn/upload/2022/07/31169/Signed_Signed_Signed_Signed_14_7_22_Khung%20NLGD%20c%E1%BB%A7a%20GV%20%C4%90HQGHN.pdf
- https://tdmu.edu.vn/hinh/thuvien/taptin/TI%C3%8AU%20CHU%E1%BA%A4N%209.pdf
- https://tapchicongthuong.vn/bai-viet/nhung-nang-luc-then-chot-cua-giang-vien-trong-thoi-dai-giao-duc-40-69686.htm
