Như vậy, không phải chỉ giảm sự phiền hà, mà lần này Nghị quyết nhấn mạnh thêm việc tăng cường mức độ bảo vệ khu vực kinh tế tư nhân.
Ảnh minh họa - TL
Bước đột phá trong tư duy và hoạch địch chính sách
Nghị quyết 68 là lời khẳng định mạnh mẽ của Đảng về vai trò then chốt, động lực quan trọng hàng đầu của khu vực kinh tế tư nhân trong tiến trình phát triển đất nước. Để giảm sự phiền hà cho doanh nghiệp nói chung, doanh nghiệp khối tư nhân nói riêng, quan điểm trong Nghị quyết là chuyển tiền kiểm sang hậu kiểm, doanh nghiệp, người dân được phép làm tất cả những điều mà luật pháp không cấm, chủ trương không hình sự hóa quan hệ kinh tế... Một trong những điểm nổi bật trong Nghị quyết 68 là khẳng định quan điểm ưu tiên áp dụng các biện pháp về dân sự, kinh tế, hành chính trước, cho phép các doanh nghiệp, doanh nhân được chủ động khắc phục sai phạm, thiệt hại. Điều này tạo điều kiện cho doanh nhân khắc phục sai sót để làm lại, tiếp tục xây dựng doanh nghiệp phát triển đúng hướng. Chính điều đó góp phần tạo nên khung pháp lý an toàn, nhất quán và tạo niềm tin cho nhà đầu tư và doanh nghiệp.
Nghị quyết 68-NQ/TW nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo cạnh tranh bình đẳng giữa kinh tế tư nhân và các thành phần kinh tế khác, đặc biệt trong tiếp cận nguồn lực như vốn, đất đai, công nghệ và nhân lực. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp tư nhân gặp khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn lực này do các quy định pháp lý thiếu minh bạch hoặc ưu ái cho khu vực kinh tế nhà nước và doanh nghiệp FDI. Để khắc phục, Nghị quyết đề xuất cải cách hệ thống pháp luật, minh bạch hóa quy trình tiếp cận nguồn lực và số hóa các thủ tục hành chính, như cấp phép đất đai, quy hoạch và thuế.
Ngoài việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận các nguồn lực truyền thống, cơ chế giải quyết tranh chấp nhanh, hiệu quả, thì đổi mới việc thực thi chính sách và thủ tục hành chính vẫn là việc “cần làm ngay”. Doanh nghiệp làm tốt, hiệu quả sẽ được thừa nhận, còn doanh nghiệp lợi dụng cạnh tranh không lành mạnh sẽ bị xử lý theo quy định. Đây cũng là một điểm rất mới, thể hiện sự thay đổi về mặt thể chế, giúp các doanh nghiệp tư nhân yên tâm đầu tư kinh doanh, không lo sợ bị xử lý hình sự hóa các quan hệ kinh tế.
Nghị quyết 68-NQ/TW đồng thời đề xuất ban hành khung pháp lý thử nghiệm (sandbox) cho các công nghệ như trí tuệ nhân tạo, blockchain và thương mại điện tử, đồng thời cho phép doanh nghiệp khấu trừ 200% chi phí nghiên cứu và phát triển khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp.
Những chính sách này không chỉ giảm gánh nặng tài chính mà còn khuyến khích doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào công nghệ và đổi mới. Ngoài ra, việc cho phép doanh nghiệp sử dụng các phòng thí nghiệm và trung tâm nghiên cứu của Nhà nước với mức phí hợp lý cũng tạo điều kiện để kinh tế tư nhân tham gia vào các dự án công nghệ cao, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Đã đến lúc không thể để tồn tại chuyện doanh nghiệp phải chờ cấp phép, giải quyết thủ tục hành chính mà nhiều khi thời gian chờ giải quyết tương đương hoặc nhiều hơn cả thời gian thi công, xây dựng dự án. Cùng với đó, Nghị quyết yêu cầu cắt giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính, 30% chi phí tuân thủ pháp luật và 30% điều kiện kinh doanh trong năm 2025… Những cải cách này không chỉ giảm gánh nặng cho doanh nghiệp mà còn tạo ra một sân chơi công bằng, khuyến khích kinh tế tư nhân tham gia vào các lĩnh vực chiến lược như công nghệ cao, chuyển đổi số và kinh tế xanh.
Giải pháp thiết thực
Thực tế hiện nay, với hơn 940.000 doanh nghiệp tư nhân đang hoạt động, 5 triệu hộ kinh doanh cá thể và hàng chục triệu lao động, khu vực này đóng góp khoảng 50% GDP, 30% thu ngân sách và hơn 80% việc làm cho toàn xã hội… Đó là một nguồn lực quan trọng của nền kinh tế đất nước. Những quan điểm của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân tại Nghị quyết 68 đã rõ. Điều quan trọng là cần có khuôn khổ pháp luật đúng với tinh thần NQ 68 đề ra; những gì luật hiện hành chưa có thì cần đưa vào để tạo hành lang pháp lý chung thông qua các nghị định, thông tư của Chính phủ, của các bộ, ngành và thông qua các văn bản hướng dẫn khác. Đây là khung pháp lý cơ bản tạo điều kiện cho doanh nghiệp có được hệ sinh thái tự do để phát triển.
Mặt khác, để hiện thực hóa tinh thần của Nghị quyết, đưa khu vực kinh tế tư nhân trở thành ngọn cờ đầu trên mặt trận kinh tế, không chỉ cần thay đổi tư duy và chính sách, mà còn cần có sự cải cách mạnh mẽ về thể chế, cơ chế thực thi và một hệ sinh thái kinh doanh minh bạch, hiệu quả, đồng hành cùng doanh nghiệp.
Với tinh thần như vậy, ngay trong Nghị quyết 68-NQ/TW cũng đã đề xuất một loạt giải pháp pháp lý toàn diện, đó là: Chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, bao gồm: Tăng cường kiểm tra, giám sát sau cấp phép thay vì kiểm soát chặt chẽ trước khi cấp phép, nhằm giảm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp; Số hóa và minh bạch hóa thủ tục hành chính, cụ thể là: Áp dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong quản lý đất đai, thuế, hải quan và sở hữu trí tuệ, giúp giảm chi phí tuân thủ và tăng tính minh bạch; Xử lý nghiêm các hành vi nhũng nhiễu, trong đó cần xây dựng hệ thống dữ liệu và công cụ AI để cảnh báo sớm các nguy cơ vi phạm pháp luật, đồng thời miễn kiểm tra thực tế đối với doanh nghiệp tuân thủ tốt quy định; Phân định rõ trách nhiệm pháp lý, gồm: Sửa đổi các quy định về pháp luật hình sự và dân sự để phân biệt rõ trách nhiệm của pháp nhân và cá nhân, đảm bảo nguyên tắc suy đoán vô tội và tránh ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh hợp pháp.
Mặc dù Nghị quyết 68-NQ/TW của Trung ương đưa ra nhiều giải pháp đột phá, nhưng việc triển khai cải cách pháp lý vẫn đối mặt với một số thách thức. Đó là tư duy quản lý “không quản được thì cấm” vẫn tồn tại ở một số cơ quan, dẫn đến còn các quy định hạn chế quyền tự do kinh doanh. Việc thực thi pháp luật vẫn thiếu nhất quán, với tình trạng chồng chéo và bất cập trong các quy định về thuế, đất đai và đầu tư. Các hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực trong một số hoạt động như thanh tra, kiểm tra vẫn chưa hết, gây khó khăn cho doanh nghiệp, làm giảm niềm tin vào hệ thống pháp lý. Đây là những tồn tại cần phải được khắc phục và khắc phục càng nhanh càng tốt.
Mặt khác, để Nghị quyết 68 thực sự phát huy hiệu quả, các cấp ủy, chính quyền địa phương cần xác định rõ và coi việc phát triển khu vực kinh tế tư nhân là trách nhiệm chính trị và là tiêu chí đánh giá năng lực điều hành kinh tế địa phương. Chỉ khi tư tưởng chỉ đạo quán triệt và cụ thể hóa bằng hành động và có cơ chế giám sát thực thi minh bạch, thì những định hướng đúng đắn của Nghị quyết mới có thể chuyển hóa thành kết quả cụ thể, bền vững.
Bên cạnh đó, từ góc nhìn thực tiễn, các nhà nghiên cứu cũng đưa ra 8 khó khăn, thách thức khi triển khai Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị (Nghị quyết 68) về Kinh tế tư nhân; bao gồm: (1) Rào cản thể chế và pháp luật chưa được gỡ bỏ triệt để. (2) Thiếu cam kết chính trị rõ ràng ở cấp địa phương. (3) Nhận thức xã hội chưa đồng bộ, định kiến còn tồn tại. (4) Chi phí không chính thức, môi trường kinh doanh chưa minh bạch. (5) Khó tiếp cận các nguồn lực thiết yếu. (6) Thiếu năng lực thực thi ở một số cơ quan, địa phương. (7) Văn hóa kinh doanh còn hạn chế. (8) Thiếu cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả thực thi. Khắc phục được những khó khăn đó, Nghị quyết 68 sẽ được đưa vào cuộc sống và khu vực kinh tế tư nhân sẽ có nhiều điều kiện phát triển đúng với chủ trương của Đảng và yêu cầu của đất nước.
Nghị quyết 68 với tư duy và quan điểm mới về thể chế đã đem đến cho các doanh nhân niềm tin lớn, từ đó người đứng đầu doanh nghiệp sẽ mạnh dạn hơn trong việc đầu tư một cách bài bản, chuyên nghiệp và xứng tầm để phát triển. Điều quan trọng cần nhắc lại là, các thể chế theo tinh thần mới phải được triển khai kịp thời để doanh nghiệp có cơ sở cho việc tái cấu trúc, mở rộng nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh, hướng đến bước phát triển mạnh mẽ./.
TS Đặng Tuyển
