Sau khi tái cấu trúc, TP.HCM đang bước vào giai đoạn tăng tốc triển khai chiến lược năng lượng xanh như một đòn bẩy chiến lược để tái định hình mô hình phát triển. Không chỉ dừng ở mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, thành phố còn hướng tới xây dựng hạ tầng năng lượng sạch, thu hút đầu tư công nghệ cao, thúc đẩy các ngành kinh tế xanh và nâng cao chất lượng sống của người dân. Đây không chỉ là câu chuyện chuyển đổi năng lượng, mà còn là bước chuyển về tư duy quản trị đô thị – lấy bền vững làm chuẩn mực, hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Mở rộng địa giới hành chính và tái cấu trúc kinh tế: Bước ngoặt chiến lược năng lượng xanh của TP.HCM
TP.HCM đang bước vào một giai đoạn phát triển mới sau khi mở rộng địa giới hành chính, với định hướng rõ ràng coi chuyển đổi xanh ngang tầm với chuyển đổi số, trở thành hai trụ cột chiến lược song hành. Mục tiêu mà thành phố đặt ra là giảm tối thiểu 10% lượng phát thải khí nhà kính vào năm 2030 và tiến tới mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Trên nền tảng đó, kinh tế số cũng được xác định là động lực quan trọng, hướng tới đóng góp 25% GRDP vào năm 2025 và tăng lên 40% vào năm 2030, giúp thành phố từng bước hiện thực hóa tầm nhìn trở thành “siêu đô thị” xanh, hiện đại và có sức cạnh tranh toàn cầu. Để cụ thể hóa mục tiêu này, TP.HCM đã ban hành Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh giai đoạn 2024–2030, tập trung triển khai các giải pháp từ phát triển tài chính xanh, giáo dục STEM xanh cho đến quản lý dữ liệu liên vùng. Một Tổ công tác chuyển đổi xanh do Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM (HIDS) chủ trì được thành lập nhằm phối hợp chặt chẽ với các địa phương lân cận như Bình Dương và Bà Rịa–Vũng Tàu, qua đó tạo nên sức mạnh vùng trong việc triển khai các dự án và chia sẻ nguồn lực. Song song với đó, thành phố ưu tiên phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời áp mái, điện gió ngoài khơi, điện rác, đồng thời chuyển đổi các khu công nghiệp hiện hữu sang mô hình sinh thái, hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm năng lượng sạch hàng đầu cả nước.
Nguồn lực để hiện thực hóa các chiến lược này không chỉ đến từ nội lực mà còn từ hợp tác quốc tế. TP.HCM đã huy động được khoảng 650 triệu USD từ Ngân hàng Thế giới và các tổ chức tài chính toàn cầu cho chương trình 10 năm về quản lý tài sản công và giảm phát thải. Trên bình diện ngoại giao kinh tế, thành phố tích cực xúc tiến hợp tác tại các diễn đàn quốc tế, tiêu biểu như Diễn đàn Kinh tế TP.HCM – Hyogo (Nhật Bản), nơi các thỏa thuận hợp tác về năng lượng tái tạo, giao thông xanh và đô thị thông minh được đẩy mạnh. Cùng với đó, thành phố đang xây dựng các cơ chế tài chính xanh như phát hành trái phiếu xanh, mở rộng tín dụng xanh và hình thành thị trường tín chỉ carbon nội địa, dự kiến trình vào quý III/2025. Những bước đi này không chỉ giúp TP.HCM tiếp cận nguồn vốn bền vững mà còn tạo nền tảng tài chính lâu dài cho quá trình chuyển đổi xanh toàn diện. TP.HCM đang đặt ưu tiên lớn vào việc chuyển đổi hạ tầng đô thị theo hướng xanh và bền vững, trong đó giao thông và quản lý chất thải là hai mũi nhọn quan trọng.
Về giao thông, thành phố hướng tới thay thế 400.000 xe máy bằng xe điện vào năm 2029, đồng thời phát triển các chương trình xe điện chia sẻ tại những khu vực phát thải thấp như Cần Giờ và Côn Đảo. Song song, các chính sách hạn chế phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại trung tâm và các vùng vệ tinh được triển khai theo lộ trình chặt chẽ, nhằm ưu tiên tuyệt đối cho phương tiện xanh. Tuyến metro số 1 Bến Thành – Suối Tiên được xác định là trục xương sống của hệ thống giao thông đa phương thức, kết nối với mạng lưới xe buýt điện và đường thủy. Mô hình TOD (Transit Oriented Development) cũng đang được áp dụng tại 11 khu vực dọc tuyến metro và vành đai 3, tạo tiền đề hình thành các khu đô thị hiện đại, thân thiện với môi trường.
Trong lĩnh vực xử lý chất thải, TP.HCM đặt mục tiêu giảm đáng kể phát thải khí nhà kính thông qua phân loại tại nguồn, tái chế, sản xuất phân compost và viên nén nhiên liệu thay thế. Các dự án điện rác được đẩy mạnh với kỳ vọng đến năm 2025 sẽ vận hành các nhà máy hiện đại có tổng công suất 340 MW, xử lý khoảng 15.000 tấn rác mỗi ngày. Thành phố cũng đang áp dụng công nghệ thu hồi và xử lý khí mêtan từ nước thải công nghiệp và sinh hoạt, hạn chế chôn lấp rác để giảm tác động tiêu cực tới môi trường. Khu xử lý chất thải Đa Phước với công suất 10.000 tấn/ngày, vừa xử lý rác vừa tái chế thành năng lượng, đóng góp đáng kể vào mục tiêu phát triển bền vững. Bên cạnh đó, các sáng kiến xanh lan tỏa sang nhiều lĩnh vực khác, từ du lịch sinh thái tại Cần Giờ và Củ Chi thu hút hơn 1,2 triệu lượt khách năm 2023 cho tới việc hơn 40 khách sạn và khu nghỉ dưỡng cam kết giảm nhựa, phân loại rác và sử dụng năng lượng tái tạo. Kinh tế tuần hoàn cũng được thúc đẩy mạnh mẽ với hơn 200 doanh nghiệp tham gia, trong đó có các thương hiệu lớn như Vinamilk, Biti’s, Dệt may Thành Công,...
Ở lĩnh vực năng lượng tái tạo, đến cuối năm 2024, toàn thành phố đã lắp đặt trên 15.000 hệ thống điện mặt trời áp mái với tổng công suất gần 350 MWp, dẫn đầu cả nước. TP.HCM còn tích cực huy động nguồn vốn quốc tế, bao gồm gói đầu tư 650 triệu USD từ Ngân hàng Thế giới và nhiều tổ chức tài chính toàn cầu cho chương trình 10 năm về quản lý tài sản công và giảm phát thải. Cơ chế tài chính xanh như trái phiếu xanh, tín dụng xanh và thị trường tín chỉ carbon nội địa đang được hoàn thiện, dự kiến trình vào quý III/2025. Cùng với Quỹ Đổi mới sáng tạo xanh trị giá 200 tỷ đồng hỗ trợ các start-up như Greenjoy và ReMaker, thành phố đang từng bước định hình một hệ sinh thái phát triển bền vững, nơi hạ tầng, công nghệ và kinh tế vận hành hài hòa vì mục tiêu đô thị xanh – thông minh – đáng sống. TP.HCM đang từng bước định vị mình như một trung tâm công nghiệp năng lượng tái tạo của khu vực, với các chiến lược gắn chặt phát triển kinh tế cùng mục tiêu giảm phát thải và bảo vệ môi trường. Thông qua Đề án JETP (Just Energy Transition Partnership), thành phố không chỉ mở rộng sản xuất điện từ nguồn tái tạo mà còn chú trọng các giải pháp tiết kiệm, sử dụng điện hiệu quả và phát triển công nghệ lưu trữ năng lượng. Song song đó, các lĩnh vực tiên tiến như thu hồi CO₂, sản xuất hydro xanh và amoniac xanh được coi là hướng đi dài hạn, nhằm thay thế dần nhiên liệu hóa thạch và giảm đáng kể lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính.
Một trong những điểm sáng của chiến lược này là sự hình thành hệ sinh thái năng lượng xanh tại Khu Công nghệ cao TP.HCM (SHTP). Tại hội thảo “Phát triển hệ sinh thái công nghệ năng lượng tái tạo xanh” ngày 17/6/2025, SHTP đã đặt mục tiêu đầy tham vọng: hơn một nửa tổng năng lượng tiêu thụ của khu sẽ đến từ nguồn tái tạo. Trong đó, hydro xanh được xem như động lực chủ chốt, có khả năng thay đổi cấu trúc năng lượng trong các ngành công nghiệp nặng và vận tải, vốn là những lĩnh vực khó giảm phát thải. Ngoài các dự án quy mô lớn, điện mặt trời áp mái vẫn là mảnh ghép quan trọng trong bức tranh năng lượng tái tạo của TP.HCM. Đến cuối năm 2024, thành phố đã lắp đặt hơn 15.000 hệ thống điện mặt trời áp mái, với tổng công suất gần 350 MWp – dẫn đầu cả nước. Thành tựu này không chỉ giúp giảm áp lực cho lưới điện quốc gia mà còn góp phần nâng cao tính tự chủ năng lượng cho hộ gia đình và doanh nghiệp, tạo nền tảng vững chắc để TP.HCM tiến nhanh hơn tới mục tiêu trở thành đô thị xanh, thông minh và có khả năng cạnh tranh toàn cầu.
TP.HCM đang từng bước khẳng định vị thế tiên phong trong lộ trình phát triển xanh toàn diện, khi đồng thời triển khai những bước đi chiến lược ở nhiều lĩnh vực từ hạ tầng giao thông, năng lượng tái tạo, xử lý chất thải cho tới huy động tài chính xanh và mở rộng hợp tác quốc tế. Những thành quả ban đầu cho thấy thành phố đã chọn đúng hướng và đang tạo dựng nền tảng vững chắc cho một “siêu đô thị” xanh, hiện đại, có sức cạnh tranh toàn cầu. Tuy nhiên, để biến tầm nhìn thành hiện thực, cần thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa sự phối hợp công – tư, ưu tiên phân bổ nguồn lực cho các dự án hạ tầng năng lượng sạch và công nghệ xử lý chất thải hiện đại. Song song, thành phố nên có các chính sách hỗ trợ cụ thể giúp doanh nghiệp chuyển đổi quy trình sản xuất và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị xanh. Đặc biệt, việc nhanh chóng triển khai thị trường tín chỉ carbon nội địa sẽ không chỉ giúp định lượng, minh bạch hóa tiến trình giảm phát thải mà còn tạo ra động lực kinh tế mới, đưa TP.HCM tiến gần hơn tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Tạ Danh Huy
