Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng và cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt, xây dựng và nâng tầm thương hiệu nông sản đã trở thành một hướng đi mang tính chiến lược đối với Đồng Nai. Không chỉ dừng lại ở mục tiêu mở rộng thị trường xuất khẩu, việc định vị thương hiệu còn là đòn bẩy quan trọng giúp địa phương khai thác hiệu quả tiềm năng sẵn có, gia tăng giá trị cho sản phẩm nông nghiệp và từng bước nâng cao năng lực cạnh tranh của nông sản Đồng Nai trên thị trường khu vực và quốc tế.
Phát triển thương hiệu nông sản không phải là nhiệm vụ mang tính ngắn hạn, mà là yêu cầu lâu dài gắn với quá trình chuyển dịch cơ cấu sản xuất theo hướng hiện đại, bền vững và hội nhập. Thực tiễn cho thấy, nông sản Việt Nam hiện đã có mặt tại gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, với nhiều mặt hàng xuất khẩu nằm trong nhóm dẫn đầu thế giới như gạo, điều, cà phê, trái cây. Việt Nam cũng đang giữ vai trò là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng nông sản toàn cầu khi thuộc nhóm 20 quốc gia xuất khẩu thực phẩm hàng đầu và nằm trong tốp 15 nước xuất khẩu nông sản lớn nhất thế giới. Trong bối cảnh Việt Nam tham gia ngày càng nhiều hiệp định thương mại tự do, dư địa thị trường cho nông sản vẫn còn rất lớn, đòi hỏi các địa phương như Đồng Nai phải chủ động nâng tầm thương hiệu để không chỉ “bán được nhiều hơn” mà còn “bán được tốt hơn”, qua đó góp phần định vị hình ảnh nông sản Việt Nam một cách bền vững trên thị trường quốc tế.
Thực tiễn xuất khẩu cho thấy nông sản Việt Nam đã vươn lên giữ vị thế ngày càng quan trọng trên bản đồ thương mại toàn cầu, với sản phẩm hiện diện tại gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ và tham gia sâu vào chuỗi cung ứng nông sản quốc tế. Việt Nam không chỉ nằm trong nhóm các quốc gia xuất khẩu thực phẩm hàng đầu thế giới mà còn là một trong những mắt xích quan trọng bảo đảm nguồn cung nông sản cho nhiều thị trường lớn. Bối cảnh này vừa mở ra dư địa tăng trưởng rộng lớn, vừa đặt ra yêu cầu cấp thiết về nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng và đặc biệt là xây dựng thương hiệu để nông sản Việt Nam đứng vững và đi xa hơn trên thị trường quốc tế.
Đồng Nai nổi lên như một địa phương có nền tảng nông nghiệp đặc thù và lợi thế rõ nét. Tỉnh được xem là “thủ phủ” chăn nuôi của cả nước, đồng thời đứng trong nhóm dẫn đầu về diện tích cây công nghiệp và cây ăn trái chủ lực phục vụ xuất khẩu. Sau sáp nhập, Đồng Nai sở hữu vùng nguyên liệu quy mô lớn với tổng diện tích cây công nghiệp, cây ăn trái trên 609 nghìn héc-ta; nhiều loại cây trồng như cao su, điều, hồ tiêu đã hình thành các vùng chuyên canh tập trung, tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức sản xuất hàng hóa lớn, kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc – những yếu tố cốt lõi của xây dựng thương hiệu nông sản. Ở lĩnh vực chăn nuôi, Đồng Nai tiếp tục khẳng định vai trò trung tâm khi tổng đàn heo đạt gần 4,2 triệu con, đàn gia cầm gần 36 triệu con, trong đó chăn nuôi trang trại chiếm khoảng 90% tổng đàn heo và gà. Mô hình sản xuất quy mô lớn, gắn với áp dụng khoa học – công nghệ và chăn nuôi an toàn sinh học đã tạo nền tảng quan trọng để phát triển các sản phẩm chăn nuôi chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường xuất khẩu khó tính. Không chỉ dừng lại ở các vật nuôi truyền thống, Đồng Nai còn có dư địa lớn với những mô hình đặc thù như nuôi yến và chim cút. Với khoảng 3.000 nhà nuôi yến – quy mô đứng đầu khu vực Đông Nam Bộ – và khoảng 8 triệu con chim cút, tỉnh đang sở hữu những ngành hàng có giá trị kinh tế cao, giàu tiềm năng xây dựng thương hiệu riêng. Cùng với lợi thế về quy mô sản xuất, nhiều doanh nghiệp và hợp tác xã trên địa bàn Đồng Nai đã chủ động chuyển dịch từ xuất khẩu thô sang chế biến sâu, gắn sản phẩm với chất lượng và uy tín thương hiệu. Có doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư dây chuyền công nghệ hiện đại, tổ chức liên kết vùng nguyên liệu theo tiêu chuẩn quốc tế, đưa sản phẩm chăn nuôi chế biến vào các thị trường khó tính như Nhật Bản, châu Âu và Hoa Kỳ. Những mô hình này không chỉ nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản, mà còn cho thấy vai trò then chốt của thương hiệu trong việc mở rộng thị trường và nâng tầm vị thế sản phẩm.
Tuy nhiên, bên cạnh những nền tảng và tín hiệu tích cực, nông sản Đồng Nai vẫn đối mặt với không ít thách thức. Một số mặt hàng vẫn phụ thuộc vào xuất khẩu tiểu ngạch, thương hiệu chưa thực sự mạnh, chuỗi giá trị chưa được tổ chức đồng bộ từ sản xuất, chế biến đến phân phối. Chính những hạn chế này khiến lợi thế về sản lượng và vùng nguyên liệu lớn chưa được chuyển hóa đầy đủ thành giá trị kinh tế tương xứng. Phát triển thương hiệu nông sản không chỉ là giải pháp nâng cao sức cạnh tranh trước mắt, mà còn là cơ sở then chốt để Đồng Nai tái cấu trúc sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững và hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị nông sản toàn cầu.
Trọng tâm của chiến lược xây dựng thương hiệu nông sản Đồng Nai là chuyển dịch mạnh mẽ từ xuất khẩu thô sang phát triển các sản phẩm chế biến sâu gắn với chất lượng, uy tín và giá trị gia tăng. Thay vì chỉ dựa vào lợi thế sản lượng, các doanh nghiệp và hợp tác xã trên địa bàn tỉnh ngày càng chú trọng đầu tư công nghệ, cải tiến quy trình sản xuất và nâng cao tiêu chuẩn sản phẩm để đáp ứng yêu cầu của những thị trường khó tính. Cách tiếp cận này không chỉ giúp nâng cao giá trị kinh tế của nông sản, mà còn tạo nền tảng để hình thành các thương hiệu đủ sức cạnh tranh bền vững trên thị trường quốc tế.
Song song với chế biến sâu, Đồng Nai đặc biệt coi trọng việc xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn và quản lý chặt chẽ mã số vùng trồng – yếu tố then chốt để nông sản thâm nhập sâu vào các thị trường lớn. Toàn tỉnh đã thiết lập 194 mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu sang các thị trường như Trung Quốc, Hoa Kỳ, châu Âu, Australia và New Zealand; đồng thời hình thành các vùng sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao với quy mô ngày càng mở rộng. Việc kiểm soát đồng bộ từ vùng trồng đến cơ sở đóng gói không chỉ đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm, mà còn góp phần xây dựng niềm tin của đối tác và người tiêu dùng quốc tế đối với thương hiệu nông sản Đồng Nai.
Trên nền tảng đó, tỉnh tập trung phát huy lợi thế của các mặt hàng chủ lực, trong đó hạt điều giữ vai trò nổi bật. Với diện tích điều lớn nhất cả nước, Đồng Nai hiện đóng góp hơn một nửa sản lượng điều xuất khẩu của Việt Nam – quốc gia đang giữ vị trí số một thế giới về xuất khẩu điều. Hệ sinh thái ngành điều của tỉnh ngày càng hoàn thiện khi có tới gần 1.400 doanh nghiệp chế biến, nhiều đơn vị đầu tư sâu vào công nghệ hiện đại, đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng thị trường xuất khẩu sang châu Âu, Hoa Kỳ. Sự gắn kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp chế biến và vùng nguyên liệu đạt chuẩn đang giúp ngành điều Đồng Nai không chỉ giữ vững sản lượng mà còn nâng cao giá trị thương hiệu trên thị trường toàn cầu.
Bên cạnh cây công nghiệp, các sản phẩm chăn nuôi cũng đang trở thành điểm sáng trong chiến lược thương hiệu nông sản của tỉnh. Gia cầm, trứng cút, trứng thanh trùng và một số sản phẩm chế biến từ chăn nuôi đã từng bước chinh phục các thị trường khó tính như Nhật Bản, châu Âu và Hoa Kỳ. Việc áp dụng chăn nuôi an toàn sinh học, tổ chức sản xuất theo chuỗi và đầu tư chế biến sâu giúp nông sản chăn nuôi Đồng Nai vượt qua rào cản kỹ thuật, từng bước xây dựng hình ảnh sản phẩm chất lượng cao, ổn định và đáng tin cậy. Cùng với đó, Đồng Nai đẩy mạnh phát triển các sản phẩm OCOP và nông nghiệp hữu cơ như một hướng đi chiến lược nhằm tạo sự khác biệt cho nông sản địa phương. Các sản phẩm OCOP không chỉ được chuẩn hóa về chất lượng, bao bì, nhãn mác mà còn gắn với câu chuyện vùng miền, yếu tố văn hóa và trách nhiệm môi trường. Nông nghiệp hữu cơ, dù còn ở giai đoạn đầu, đang mở ra dư địa lớn để tỉnh tiếp cận các phân khúc thị trường cao cấp, nơi người tiêu dùng sẵn sàng chi trả cho sản phẩm an toàn, thân thiện môi trường và có giá trị bền vững.
Doanh nghiệp và hợp tác xã tại Đồng Nai chủ động liên kết từ khâu sản xuất, thu mua, chế biến đến phân phối, xây dựng thương hiệu dựa trên nền tảng kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc minh bạch. Chính sự liên kết này giúp giảm rủi ro thị trường, ổn định đầu ra cho nông dân và tạo sức bật để thương hiệu nông sản Đồng Nai phát triển bền vững. Những nỗ lực xây dựng thương hiệu nông sản đã bước đầu mang lại hiệu quả rõ nét. Các vùng trồng đạt chuẩn và hệ thống mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói được cấp phép đã giúp nông sản Đồng Nai thâm nhập sâu hơn vào các thị trường có tiêu chuẩn cao, từ đó mở rộng không gian xuất khẩu và giảm dần sự phụ thuộc vào xuất khẩu tiểu ngạch. Giá trị gia tăng của sản phẩm được cải thiện đáng kể khi ngày càng nhiều doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, đặc biệt trong lĩnh vực hạt điều – ngành hàng đang giữ vai trò trụ cột của xuất khẩu nông sản tỉnh. Bên cạnh các ngành hàng truyền thống, Đồng Nai đang từng bước hình thành các sản phẩm đặc trưng mới như sầu riêng Dona. Việc xây dựng thương hiệu riêng cho loại trái cây này không chỉ giúp nâng cao giá trị sản phẩm, mà còn mở ra triển vọng mở rộng chuỗi giá trị và phát triển xuất khẩu bền vững trong dài hạn. Cùng với đó, các hoạt động xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường ngách – trong đó có thị trường Halal giàu tiềm năng – đang tạo thêm dư địa tăng trưởng cho nông sản Đồng Nai trong bối cảnh thị trường thế giới liên tục biến động.
Về lâu dài, xây dựng và nâng tầm thương hiệu nông sản tạo ra nền tảng bền vững cho xuất khẩu của Đồng Nai. Khi giá trị sản phẩm được nâng cao và chuỗi giá trị được tổ chức chặt chẽ, nông dân và doanh nghiệp sẽ giảm dần phụ thuộc vào xuất khẩu thô, có đầu ra ổn định hơn và khả năng chống chịu tốt hơn trước biến động thị trường. Thương hiệu mạnh cũng giúp nông sản Đồng Nai mở rộng thị trường mới, cạnh tranh sòng phẳng với các đối thủ trong khu vực và trên thế giới. Chiến lược này đang tạo động lực cho quá trình chuyển đổi sang nền nông nghiệp hiện đại, ứng dụng khoa học – công nghệ, sản xuất an toàn và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế. Đây không chỉ là con đường nâng cao hiệu quả kinh tế, mà còn góp phần định hình một nền nông nghiệp xanh, thông minh và bền vững, phù hợp với yêu cầu phát triển dài hạn của tỉnh Đồng Nai cũng như định hướng chung của nông nghiệp Việt Nam trong giai đoạn hội nhập sâu rộng.
Bùi Trường An
