Năm 2024 là năm thứ 4 thực hiện Kế hoạch 5 năm 2021-2025, là năm bản lề, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; 2024 cũng là năm tăng tốc, bứt phá, có ý nghĩa lớn trong việc thực hiện thắng lợi Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025. Từ vai trò quan trọng đó, ngay từ những tháng đầu năm, với quan điểm “Kỷ cương, trách nhiệm; chủ động kịp thời; tăng tốc sáng tạo; hiệu quả bền vững”, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã nhìn nhận thẳng thắn những hạn chế về xây dựng thể chế, tổ chức thực hiện các giải pháp phát triển kinh tế - xã hội và các thách thức khác (cả bên trong và bên ngoài) của nền kinh tế, từ đó có những chỉ đạo, điều hành phù hợp. Bên cạnh đó, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ tiếp tục nhấn mạnh và quán triệt quan điểm, tư tưởng chỉ đạo về khắc phục khó khăn, nỗ lực giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế. Theo đó, các cấp, ngành, địa phương đã triển khai thực hiện quyết liệt, đồng bộ, thực chất, hiệu quả các nhiệm vụ giải pháp đề ra trong các lĩnh vực; vừa tập trung thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên, vừa chú trọng xử lý các vấn đề tồn đọng kéo dài; đồng thời, theo dõi sát tình hình quốc tế, trong nước, kịp thời có những đối sách xử lý những vấn đề mới phát sinh.
Những kết quả về phát triển kinh tế, xã hội đã được đánh giá tổng quát trong Nghị quyết 218/NQ-CP (NQ 218) của Chính phủ được ban hành tại phiên họp thường kỳ ngày 12/11/2024. Nghị quyết nêu rõ tình hình kinh tế - xã hội nước ta tiếp tục xu hướng tích cực, tháng sau tốt hơn tháng trước, quý sau cao hơn quý trước và dự báo cả năm 2024 những kết quả đạt được là rất khả quan và cao hơn cùng kỳ năm trước trên hầu hết các lĩnh vực.
Kinh tế năm 2024 - kết quả của kỷ cương, trách nhiệm
Theo NQ 218, năm 2024 kinh tế vĩ mô tiếp tục ổn định, lạm phát được kiểm soát, tăng trưởng được thúc đẩy, các cân đối lớn của nền kinh tế được bảo đảm. Trong sản xuất, cả ba khu vực là công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ đều duy trì đà tăng trưởng tích cực.
Từ thực tế phát triển và những thành quả đạt được thời gian qua, có thể nhận thấy bức tranh kinh tế Việt Nam trong năm 2024 có gam màu sáng nhiều hơn. Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, năm 2024 tăng trưởng kinh tế ước đạt trên 7% GDP (vượt mức mục tiêu đề ra là 6 - 6,5% GDP), thuộc nhóm số ít các nước có tốc độ tăng trưởng cao trong khu vực và thế giới. Kinh tế vĩ mô tiếp tục ổn định, lạm phát được kiểm soát dưới 4%, tăng trưởng kinh tế được thúc đẩy, các cân đối lớn của nền kinh tế được bảo đảm. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân tăng 3,69% (tính đến tháng 11/2024). Xuất khẩu gạo đạt trên 8,5 triệu tấn, kim ngạch trên 5,3 tỉ USD (tính đến tháng 11/2024), tăng lần lượt 10,6% và 22,4% so với cùng kỳ năm 2023. Bội chi, nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài thấp hơn chỉ tiêu cho phép. Thị trường tiền tệ, tỉ giá cơ bản ổn định, mặt bằng lãi suất tiếp tục có xu hướng giảm so với năm 2023. Giá trị thương hiệu quốc gia Việt Nam năm 2024 đạt 507 tỉ USD, xếp thứ 32/193, tăng 1 bậc so với năm 2023.
Thực sự đây là những thành quả mà nếu nhìn nhận ở thời điểm đầu năm 2024, ít người dám nghĩ tới. Vậy mà chúng ta đã vươn tầm đạt được. Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, khả năng cả năm 2024, kinh tế Việt Nam sẽ đạt và vượt cả 15/15 chỉ tiêu, kết cấu hạ tầng có bước đột phá, chuyển đổi số, Chính phủ số, kinh tế số có điểm nhấn tích cực… Báo cáo thường niên Earning Insight 2024 do Công ty cổ phần Báo cáo đánh giá Việt Nam (Vietnam Report) công bố, tâm lý doanh nghiệp đối với triển vọng tăng trưởng kinh tế trong cả năm 2024 đang ngày càng được cải thiện rõ nét. Năm 2024, hoạt động xuất khẩu có bước phát triển ấn tượng. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 715 tỉ USD (tính đến tháng 11/2024), tăng 15,3%, xuất siêu trên 23 tỉ USD; ước cả năm đạt khoảng 807,7 tỉ USD, cao nhất từ trước đến nay. Việt Nam tiếp tục khai thác hiệu quả những thị trường quốc tế quan trọng như Mỹ, Liên minh châu Âu, và các nước ASEAN.
Ở góc nhìn tổng thể hơn có thể thấy, tăng trưởng của khu vực công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ đều duy trì được xu hướng tích cực. Tính chung 11 tháng năm 2024, chỉ số sản xuất ngành công nghiệp (IIP) ước tính tăng 8,4% so cùng kỳ năm trước; trong đó ngành chế biến, chế tạo (được coi là những ngành động lực dẫn dắt cho tăng trưởng kinh tế) tăng 9,6%. Khu vực này chiếm khoảng 24,1% tỉ trọng GDP cho thấy sự cải thiện tích cực về năng suất và sản lượng. Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) đạt 51,2 điểm, cho thấy sản xuất công nghiệp đã phục hồi.
Thu ngân sách Nhà nước 11 tháng năm 2024 ước tăng 16,1% so cùng kỳ năm trước. Chi ngân sách Nhà nước ước tăng 4,7% so cùng kỳ, đảm bảo các nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, quản lý nhà nước, thanh toán các khoản nợ… Về thương mại, dịch vụ: Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 11 tháng năm 2024 ước đạt 562,0 nghìn tỷ đồng, tăng 8,8% so cùng kỳ. Doanh thu du lịch lữ hành 11 tháng ước đạt 57,5 nghìn tỷ đồng, tăng 17,3% so cùng kỳ.
Doanh nghiệp đang từng bước hồi phục sau đại dịch Covid-19 và thích ứng tốt với các biến động thị trường. Các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước hoạt động sản xuất, kinh doanh đã hiệu quả hơn, phát huy vai trò nòng cốt, chủ lực, chủ đạo trong nhiều lĩnh vực, ngành kinh tế quan trọng và có khả năng cạnh tranh trong khu vực và quốc tế.
Du lịch cũng là một yếu tố quan trọng góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển, với lượng khách trong năm 2024 tăng trưởng nhanh ở cả thị trường quốc tế và nội địa. Khách quốc tế đến Việt Nam đạt khoảng 14,1 triệu lượt người, tăng 41,3% (tính đến tháng 10/2024) so với cùng kỳ năm 2023. Sự gia tăng đáng kể về lượng khách cùng với các danh hiệu quốc tế có được không chỉ củng cố vị thế của Việt Nam trên bản đồ du lịch toàn cầu mà còn mở ra nhiều cơ hội phát triển của lĩnh vực kinh tế này. Bởi Du lịch phát triển góp phần kích thích cầu tiêu dùng gia tăng, từ đó lan tỏa mạnh tới sản xuất của nhóm ngành dịch vụ khác như vận tải, lưu trú, ăn uống, lữ hành, hoạt động nghệ thuật, vui chơi giải trí - những yếu tố tích cực trong tăng trưởng kinh tế Việt Nam.
Một lĩnh vực kinh tế đặc biệt nữa được coi là điểm sáng, đó là thu hút FDI, đưa nước ta nằm trong nhóm 15 nước đang phát triển thu hút FDI lớn nhất thế giới. Thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) 11 tháng đạt khoảng 31,4 tỷ USD, vốn FDI thực hiện đạt 21,7 tỷ USD, cao nhất trong nhiều năm qua. Nhiều dự án tồn đọng, kéo dài đã được giải quyết cơ bản, trong đó, một số dự án đã có lãi. Các tổ chức quốc tế uy tín đánh giá đạt được kết quả này là nhờ sự cởi mở của Việt Nam với đầu tư nước ngoài. Việt Nam có nhiều hiệp định thương mại tự do, trong đó có các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, hấp dẫn FDI bằng lao động, kết nối điện và hạ tầng Logistics tốt hơn.
Bên cạnh đó, nhiều dự án hạ tầng đã được khởi động và đang đẩy nhanh tiến độ giải ngân đầu tư công. Tính trọng tâm, trọng điểm và hiệu quả của đầu tư công được nâng lên. Trong đó, nhiều công trình giao thông quan trọng, quy mô lớn được đầu tư, nâng cấp, bảo đảm kết nối giữa các trung tâm kinh tế lớn, các vùng, miền trong cả nước và giao thương quốc tế; góp phần tích cực thúc đẩy kinh tế các vùng miền phát triển.
Song hành với phát triển kinh tế, các lĩnh vực văn hóa, xã hội tiếp tục được quan tâm. Công tác an sinh xã hội được tăng cường. Chủ động, kịp thời ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ, nhanh chóng ổn định tình hình nhân dân, không để ai thiếu ăn, thiếu mặc. Từ đầu năm đến nay, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đã xuất cấp gần 21,8 nghìn tấn gạo cứu đói, hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo, có hoàn cảnh khó khăn, nhất là sau cơn bão số 3; tích cực giải ngân gói tín dụng 60 nghìn tỷ đồng cho vay lâm sản, thủy sản, 140 nghìn tỷ đồng cho vay nhà ở xã hội.
Ngành giáo dục kịp thời động viên, hỗ trợ học sinh trở lại trường, lớp sau thiên tai, bão lũ. Công tác khám, chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe Nhân dân được quan tâm; bảo đảm cung ứng đủ thuốc, trang thiết bị, vật tư y tế, tiếp tục triển khai hiệu quả Chương trình tiêm chủng mở rộng...
Công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật được chú trọng; Tiếp tục thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, chuyển đổi số; phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và thực hành tiết kiệm, chống lãng phí được đẩy mạnh; kỷ luật, kỷ cương hành chính và hoạt động công vụ tiếp tục được chấn chỉnh…
Những kết quả quan trọng về KT - XH đạt được năm 2024 nêu trên chắc chắn sẽ là tiền đề tốt, tạo cơ sở mang tính nền tảng cho thực hiện nhiệm vụ phát triển KT-XH năm 2025, năm cuối của nhiệm kỳ.
Mặc dù vậy, để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế cả năm 2024 vừa qua và tạo tiền để phát triển trong năm 2025, chúng ta đã và sẽ phải tiếp tục tháo gỡ những điểm nghẽn còn tồn tại; Cụ thể là: Chính phủ đã và cần tiếp tục tập trung vào 6 giải pháp trọng tâm; trong đó, giải pháp đầu tiên và quan trọng nhất là tiếp tục hoàn thiện về thể chế, coi đây là giải pháp đột phá của đột phá. Các giải pháp tiếp theo bao gồm: Tập trung tháo gỡ khó khăn vướng mắc cho các dự án về đất đai; thúc đẩy phát triển thị trường bất động sản; thúc đẩy các nguồn lực đầu tư của nền kinh tế, trong đó xác định đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư nhân, thu hút vốn FDI có chọn lọc (chú trọng các dự án lớn, dự án công nghệ cao, thu hút các nhà đầu tư chiến lược); đẩy mạnh các động lực tăng trưởng mới như đổi mới sáng tạo, kinh tế số, kinh tế xanh, những ngành công nghiệp mới… Khuyến khích cơ chế doanh nghiệp lớn hỗ trợ, thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa để tạo ra chuỗi giá trị nội địa và phát triển ngành công nghiệp phụ trợ trong nước. Các chính sách hỗ trợ cần thiết thực, hiệu quả để doanh nghiệp cạnh tranh lành mạnh, hiệu quả giữa các khu vực; nghiên cứu việc hỗ trợ giảm chi phí cho doanh nghiệp để nâng cao năng lực cạnh tranh. Đôn đốc đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công những tháng cuối năm; Đẩy mạnh khôi phục sản xuất nông nghiệp sau bão số 3…
Kinh tế năm 2025 - Nỗ lực cao, niềm tin lớn
Năm 2025, mục tiêu tăng trưởng được xây dựng đạt 7 - 7,5% GDP, nhưng cố gắng phấn đấu tăng trưởng cao hơn để tạo động lực và khí thế thực hiện kế hoạch năm 2026, tạo đà phấn đấu mức tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn 2021 - 2030, với mục tiêu GDP bình quân đầu người đạt 4.900 USD nhằm tăng cường sức cạnh tranh của nền kinh tế trên quy mô quốc tế. Phấn đấu Việt Nam xếp hạng 31 - 33 thế giới về quy mô GDP năm 2025. Tỉ trọng công nghiệp chế biến chế tạo trong GDP đạt khoảng 24,1%; tăng năng suất lao động xã hội bình quân từ 5,3 - 5,5%; đẩy mạnh chuyển đổi số, nâng tỉ trọng kinh tế số trong GDP lên khoảng 20%. Mặc dù tăng trưởng đạt trên 7% GDP năm 2024, nhưng nền tảng của sự phục hồi và tăng trưởng trong dài hạn chưa thực sự bền vững.
Để đạt các mục tiêu của năm 2025, Chính phủ đã đề ra những nhiệm vụ trọng tâm nhằm ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát: Tập trung kiểm soát lạm phát ở mức khoảng dưới 4% (khoảng 3,87% năm 2025 và 3,83% năm 2026; bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô. Đưa ra các kịch bản tăng trưởng GDP của năm 2025 để có giải pháp tương ứng; bao gồm: Kịch bản dự báo tăng trưởng đạt 6,8% GDP nhờ xuất khẩu tăng (khoảng 11,7% cao hơn 9,8% năm 2024); Kịch bản dự báo mức tăng trưởng chỉ đạt 5,6% GDP do cả xuất khẩu và đầu tư (FDI) đều suy giảm do lo ngại tác động của chính sách hạn chế thương mại của Mỹ đến hàng hóa toàn cầu, trong đó có Việt Nam.
Năm 2025, mặc dù, tình hình địa chính trị trên thế giới được dự báo có khá hơn, nhưng vẫn còn bất ổn, diễn biến vẫn khó lường, nhưng tăng trưởng kinh tế Việt Nam vẫn được đánh giá sẽ khởi sắc hơn nhờ phục hồi của tăng trưởng thương mại và kiểm soát lạm phát tốt. Để ứng phó với sự bất ổn địa chính trị toàn cầu và xu hướng gia tăng phòng vệ thương mại cũng như chi phí vận tải tăng cao, Việt Nam chủ trương tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các hiệp định thương mại tự do, đồng thời cắt giảm chi phí sản xuất và chống lãng phí để tăng khả năng cạnh tranh. Tương tự như vậy, dự báo gần đây của các định chế quốc tế đều cho rằng, năm 2025 tăng trưởng kinh tế của Việt Nam sẽ đạt mức cao hơn năm 2024. Đặc biệt là dự báo trong năm 2025, khu vực doanh nghiệp sẽ khởi sắc do các đơn hàng trong năm 2024 tốt hơn so với năm 2023.
Về thu hút các nguồn lực từ FDI, đây sẽ tiếp tục là điểm sáng. Tuy nhiên, hiện nay phạm vi tác động của FDI chưa đồng đều, chủ yếu tập trung vào 14 tỉnh thành như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai… (chiếm 74% tổng FDI trên cả nước); tác động của FDI đối với tăng trưởng còn ở mức thấp, nguyên nhân là do hoạt động của FDI chủ yếu là nhập khẩu, sản xuất gia công ở Việt Nam để xuất khẩu.
Về thị trường xuất khẩu, năm 2025 được dự báo tiếp tục tăng trưởng khá như năm 2024. Tuy nhiên, cũng còn phụ thuộc vào diễn biến địa chính trị thế giới ổn định đến mức nào sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu cũng như nhập khẩu vì tăng chi phí vận tải đường biển, phòng vệ thương mại.
Ngoài ra, phát triển hạ tầng giao thông, hạ tầng số, cải cách thể chế,... tiếp tục được nhận định sẽ là một điểm sáng nữa trong bức tranh tăng trưởng kinh tế Việt Nam 2025. Các tổ chức quốc tế dự báo lạm phát Việt Nam năm 2025 sẽ được kiểm soát tốt, tăng trưởng GDP ngang bằng hoặc cao hơn từ 0,2-0,4% so với năm 2024. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân dự báo tăng 3,5-4% năm 2025…
Tuy nhiên, để đảm bảo cho sự phát triển như kỳ vọng trong năm 2025, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế theo hai hướng với trọng tâm là cắt bỏ những điều kiện kinh doanh, thủ tục hành chính không cần thiết. Bên cạnh đó là định vị lại mục tiêu đến năm 2030 - 2040 để hoàn thiện thể chế một cách tốt nhất, hạn chế việc phải sửa đổi nhiều lần. Ngoài ra, cần có thêm các chính sách hỗ trợ cho người dân, doanh nghiệp.
Đặng Xuân Long
