VNHN - Đề tài “Giải pháp nâng cao hiệu quả và nhân rộng các mô hình hợp tác xã kiểu mới trên địa bàn tỉnh Nghệ An”đã được UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt theo Quyết định số 4409/QĐ-UBND ngày 26/7/2017 của UBND tỉnh.
Theo đó, đề tài đã đề xuất 05 mô hình HTX gồm:1-Mô hình HTX dịch vụ cho thành viên (gồm: Mô hình HTX trực tiếp cung ứng dịch vụ cho thành viên; HTX thành lập Công ty trách nhiệm hữu hạn 1 thành viên để cung cấp dịch vụ cho thành viên và cho thị trường); 2-Mô hình HTX tạo việc làm (gồm: Mô hình HTX trực tiếp tạo việc làm cho thành viên; Mô hình HTX thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn 1 thành viên tạo việc làm cho thành viên); 3-Mô hình HTX kinh doanh tổng hợp (gồm: Mô hình HTX vừa trực tiếp tổ chức dịch vụ vừa tạo việc làm cho thành viên; Mô hình HTX thành lập công ty trách nhiệm hữu hiệu một thành viên cung cấp dịch vụ cho thành viên và cho thị trường); 4- Mô hình liên hiệp HTX; 5-Mô hình doanh nghiệp tham gia là một thành viên trong HTX.
Trên cơ sở kết quả nghiên cứu HTX trên các phương diện lý luận và kết quả khảo sát thực tiễn, học tập kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới và trong nước, Nhóm thực hiện đề tài đã đề xuất lựa chọn 03 trong tổng số 05 mô hình trên để xây dựng và nhân rộng trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Cụ thể là:
1.Mô hình HTX kinh doanh tổng hợp: Đây là mô hình xuất phát từ thực tiễn khách quan (Luật HTX năm 2012 không cấm); hơn nữa là để HTX và thành viên không cảm thấy bị bó buộc “chỉ được” dịch vụ thành viên hay chỉ để tạo việc làm. Bản chất vẫn là HTX dịch vụ thành viên đúng nghĩa. Bởi vì, HTX sinh ra là để phục vụ thành viên. Sau khi đáp ứng đủ các nhu cầu chung của thành viên, HTX hoàn toàn có quyền cung ứng dịch vụ ra thị trường bên ngoài cộng đồng thành viên để có lợi nhuận cho HTX. Lợi nhuận cho HTX cũng chính là chia lại cho thành viên và phục vụ sự phát triển bền vững của chính HTX do các thành viên thành lập nên. Bên cạnh đó, trong HTX dịch vụ phục vụ cho thành viên cần thành lập các tổ dịch vụ phục vụ cho hoạt động của HTX, ví dụ như tổ thủy nông, tổ dịch vụ môi trường…, đó là HTX đã tạo việc làm trực tiếp cho thành viên.Như vậy, trong HTX vừa hoạt động tạo việc làm cho thành viên, vừa làm dịch vụ đầu vào cho hộ thành viên sản xuất kinh doanh.
Logo nhãn hiệu của Hợp tác xã nông nghiệp dịch vụ tổng hợp Thọ Thành (Ngày 12-08-2019, Cục Sở hữu trí tuệ ra Quyết định số 67245-QĐ-SHTT về việc chấp nhận đơn hợp lệ)
Trên địa bàn tỉnh mô hình này rất phổ biến. Nhiều HTX hoạt động theo phương thức này: HTX NN Thị trấn Hưng Nguyên, HTX NN Hưng Hòa, HTX NN Sơn Lâm (Quỳnh Lưu), HTX DVNN 19/5 (Nghĩa Đàn), HTX Minh Thành, HTX Liên Thành, HTX DVNN Thọ Thành (Yên Thành)… Các mô hình (HTX) này căn cứ vào nhu cầu của thành viên, điều lệ của HTX và nhu cầu thị trường có thể tổ chức sản xuất, kinh doanh, dịch vụ 1 ngành, 1 nghề nhưng nhiều dịch vụ (trồng lúa, nuôi lợn…) hoặc nhiều ngành, nghề khác nhau (trồng trọt, chăn nuôi gia cầm, sản xuất hàng thủ công, chế biên nông sản, tương mại…). HTX tổ chức thành các bộ phận để cung cấp các dịch vụ cho thành viên hoặc tổ chức sản xuất, kinh doanh trực tiếp (tạo việc làm cho thành viên). Thành viên có thể vừa sử dụng dịch vụ của HTX, vừa sử dụng dịch vụ từ thị trường bên ngoài HTX để đáp ứng nhu cầu của từng thành viên. HTX có thể kinh doanh nhiều lĩnh vực cùng một lúc (nông nghiệp, thương mại, sản xuất hàng thủ công nghiệp, hàng mỹ nghệ, chế biến...)
Logo nhãn hiệu của Hợp tác xã Việt Xanh
Mô hình này có thuận lợi là phù hợp với tất cả các HTX trong các ngành, lĩnh vực; bao gồm cả HTX mới thành lập hay được tổ chức lại theo Luật HTX năm 2012; HTX có quy mô nhỏ, hay quy mô lớn, có ít thành viên hay nhiều thành viên đều có thể ứng dụng được… Mặt khác, tâm lý của thành viên và cán bộ quản lý, điều hành HTX thường thấy thỏai mái, tự do hơn.
Tuy vậy, mô hình cũng có hạn chế nhất định, như: HTX phải xây dựng phương án sản xuất - kinh doanh đúng quy định của Luật HTX năm 2012 cho 3 hình thức (thường không đơn giản);Trình độ, năng lực đội ngũ cán bộ quản lý, điều hành hoạt động của HTX cũng cần có những tiêu chuẩn nhất định mới thực hiện có hiệu quả mô hình này. Mặt khác, để cùng một lúc triển khai thực hiện nhiều hoạt động, HTX phải cần có nguồn vốn, tài sản khá lớn mới có thể triển khai có hiệu quả (trong khi HTX thường rất khó khăn huy động vốn, tài sản để phục vụ sản xuất - kinh doanh, nhất là HTX trong lĩnh vực nông nghiệp).
2. Mô hình doanh nghiệp tham gia là một thành viên trong HTX: Mô hình này thích hợp và rất cần thiết với các HTX tham gia sản xuất, kinh doanh theo chuỗi sản phẩm. Khi doanh nghiệp tham gia HTX, ngoài tư cách một thành viên bình đẳng, còn đóng vai trò dẫn dắt HTX theo định hướng sản xuất kinh doanh của mình; đồng thời, đảm nhận một vài khâu thiết yếu đòi hỏi phải đầu tư lớn, công nghệ phức tạp, hoặc cần có những kỹ năng chuyên biệt, mà nếu để riêng HTX thì sẽ khó thực hiện như chế biến, thương mại... Việc tổ chức sản xuất sản phẩm gì, thực hiện các yêu cầu kĩ thuật như thế nào, lúc này sẽ do doanh nghiệp dẫn dắt. Việc bao tiêu sản phẩm của HTX cũng đương nhiên do doanh nghiệp thực hiện, không phải qua trung gian, hoặc hợp đồng. Trong điều kiện các HTX hiện nay ở Nghệ An, nên ưu tiên tìm các doanh nghiệp tham gia vào HTX để đảm nhận một trong hai, hoặc cả hai khâu là chế biến và thương mại. HTX sẽ chủ yếu lo tổ chức sản xuất và cung ứng nguyên liệu cho khâu chế biến.
Logo nhãn hiệu tập thể của Hợp tác xã dược liệu Pù Mát (Ngày 29/8/2019, Cục Sở hữu trí tuệ ra Quyết định số 73776/QĐ-SHTT về việc chấp nhận đơn hợp lệ).
Đặc biệt, khi doanh nghiệp tham gia vào HTX thì sản phẩm sẽ được quan tâm nhiều hơn về quản lý chất lượng, chăm chút nhiều hơn về nhãn hiệu và các hình thức nhận diện thương hiệu, cũng như quảng cáo, phát triển thị trường. Đó là những yếu tố để nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường, góp phần mang lại hiệu quả và thu nhập cao hơn cho người sản xuất, kinh doanh…
3. Mô hình HTX sản xuất theo chuỗi giá trị từ khâu sản xuất đến chế biến, tiêu thụ sản phẩm: Trong đó, HTX thực hiện liên kết ngang với thành viên để thành lập HTX, và đầu tư dây chuyền máy móc, ứng dụng KH&CN để chế biến sâu sản phẩm của thành viên HTX; Liên kết dọc với các doanh nghiệp, các đại lý, chủ thu mua, cửa hàng trong và ngoài tỉnh… để tiêu thụ sản phẩm HTX.
Kết quả thực hiện các nội dung xây dựng mô hình
1. Khảo sát lựa chọn HTX để xây dựng mô hình
Trên cơ sở xây dựng tiêu chí Cần thiết và Có thể,đề tài đã khảo sát, lựa chọn các HTX để xây dựng mô hình; gồm: 1 - Mô hình HTX dịch vụ tổng hợp, vừa trực tiếp tổ chức sản xuất, dịch vụ, vừa tạo việc làm cho thành viên, gắn liên kết sản xuất với chế biến và tiêu thụ sản phẩm (HTX NN DVTH Thọ Thành); 2 - Mô hình HTX kiểu mới sản xuất theo chuỗi giá trị từ khâu sản xuất đến khâu chế biến, tiêu thụ sản phẩm (HTX Việt Xanh); 3 - Mô hình doanh nghiệp là thành viên HTX (thành lập mới HTX dược liệu Pù Mát).
2. Nghiên cứu, xây dựng phương án sản xuất kinh doanh để đổi mới hoạt động của HTX: Đối với HTX NN DVTH Thọ Thành và HTX Việt Xanh, Chủ nhiệm đề tài đã phối hợp với HTX, chuyên gia để nghiên cứu, tư vấn xây dựng 01 Phương án sản xuất kinh doanh (sửa đổi, bổ sung), từ đó, đổi mới hoạt động của HTX. Đối với HTXdược liệu Pù Mát, tư vấn xây dựng 01 Phương án SXKD mới. Sau khi xây dựng xong thảo luận trong ban quản lý và thành viên HTX. Cuối cùng,thông qua phương án đổi mới hoạt động của HTX tại Đại hội thành viên của HTX.
Các sản phẩm của HTX Việt Xanh
3. Kiện toàn bộ máy quản lý của HTX: Tham mưu cho các HTX kiện toàn bộ máy tổ chức và hoạt động của HTX đảm bảo đúng Luật HTX năm 2012; Hướng dẫn các HTX rà soát, bổ sung, xây dựng Điều lệ HTX. Phân công nhiệm vụ cho từng thành viên; Làm việc với cấp ủy, chính quyền địa phương các huyện Yên Thành, Nghĩa Đàn, Con Cuông, nơi có HTX đang triển khai xây dựng mô hình, nhằm tạo sự đồng thuận, thống nhất cao trong công tác chỉ đạo và có những chính sách hỗ trợ HTX, thành viên HTX trong quá trình sản xuất, kinh doanh.
4.Đào tạo, tập huấn, tuyên truyền: Đã phối hợp với các HTX tổ chức các lớp tập huấn. Tùy vào nhu cầu cụ thể của từng mô hình HTX, mà lựa chọn nội dung tập huấn phù hợp.Nội dung tập huấn bao gồm: “Hướng dẫn quy trình thành lập HTX dược liệu Pù Mát, huyện Con Cuông”; “Phát triển thương hiệu sản phẩm nông nghiệp” cho các HTX trên địa bàn huyện Nghĩa Đàn và HTX Việt Xanh; “Đăng ký bảo hộ, khai thác, sử dụng và bảo vệ nhãn hiệu” cho HTX NN DVTH Thọ Thành và “Phát triển thương hiệu sản phẩm lúa Liên Thành” cho HTX Liên Thành; “Kiến thức về an toàn thực phẩm và một số quy định của pháp luật về an toàn thực phẩm” cho các HTX trên địa bàn huyện Nghĩa Đàn và HTX Việt Xanh; “Vấn đề thực hiện phương án sản xuất kinh doanh và các chính sách liên quan đến phát triển HTX kiểu mới”; “Những vấn đề cơ bản về lý luận và thực tiễn phát triển HTX”; “Quy chế quản lý và sử dụng nhãn hiệu tập thể dược liệu Pù Mát” cho HTX dược liệu Pù Mát… Qua đào tạo, tập huấn, tuyên truyền, BCN đề tài đã thu được những kết quả cụ thể, giúp cho các HTX nhận biết đầy đủ hơn những vấn đề liên quan tới quá trình phát triển của đơn vị; nâng cao nhận thức của các thành viên HTX về nhiều lĩnh vực khác nhau, như: hoạt động sở hữu trí tuệ, kỹ năng trong việc xây dựng, quản lý, phát triển thương hiệu nông sản; nắm được tầm quan trọng của vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm; nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý, thành viên HTX về những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển HTX kiểu mới…
5.Xây dựng và phát triển thương hiệu: Đã xây dựng hồ sơ, đăng ký bảo hộ nhãn hiệu HTX Việt Xanh “GreenViet” và đã được Cục Sở hữu trí tuệ xác nhận về kết quả thẩm định nội dung đơn đăng ký nhãn hiệu của HTX Việt Xanh. Xây dựng hồ sơ, đăng ký bảo hộ nhãn hiệu “HTX nông nghiệp dịch vụ tổng hợp Thọ Thành” và đã được Cục Sở hữu trí tuệ chấp nhận đơn hợp lệ. Xây dựng hồ sơ, đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tập thể “Dược liệu Pù Mát” của HTX Dược liệu Pù Mát và đã được Cục Sở hữu trí tuệ chấp nhận đơn hợp lệ. Đã thiết kế và in bộ nhận diện thương hiệu cho sản phẩm lúa mang nhãn hiệu “Hợp tác xã nông nghiệp Liên Thành” của HTX Liên Thành.
Đã xây dựng mã vạch cho HTX nông nghiệp DVTH Thọ Thành và HTX dược liệu Pù Mát. Ngoài ra, còn tư vấn HTX tham gia các hội thảo, hội nghị nhằm triển lãm, quảng cáo, giới thiệu sản phẩm
6. Đã trực tiếp hỗ trợ cho 3 HTX xây dựng mô hình 03 bộ máy tính.
7. Học tập kinh nghiệm: Đã tổ chức cho BCN đề tài và đại diện các HTX tham quan học tập kinh nghiệm tại Nam Định, Sơn La, Lào Cai, Bắc Giang, qua đótrao đổi thông tin, tư liệu về xây dựng và phát triển HTX; Chia sẻ kinh nghiệm về xây dựng mô hình HTX kiểu mới hiệu quả của các tỉnh; Tham quan, học tập kinh nghiệm một số mô hình HTX điển hình của các tỉnh: HTX nông nghiệp Minh Tân huyện Vụ Bản; Mô hình HTX Kinh doanh tổng hợp huyện Mường Khương; Mô hình HTX rau sạch Yên Dũng… Từ đó vận dụng một số kinh nghiệm của tỉnh bạn trong xây dựng mô hình HTX ở Nghệ An.
Về hiệu quả của các mô hình HTX xây dựng:
Trong 9 tháng đầu năm 2019, cả 3 HTX xây dựng mô hình đều đã đạt những kết quả rõ rệt về sự phát triển, cả về quy mô và hiệu quả. Doanh thu 8 tháng đầu năm 2019 của HTX Thọ Thành đã đạt 29.654.843.000, bằng 1,025 lần so với năm 2018; Lợi nhuận 9 tháng 2019 bằng 1,095 lần cả năm 2018. HTX Việt Xanh: nếu như lợi nhuận ròng 2 năm 2017-2018 là 150 triệu đồng, thì lợi nhuận ròng 9 tháng đầu năm 2019 đã là gần 200 triệu đồng. HTX phấn đấu 2020 sẽ có lợi nhuận đột biến trên 500 triệu lãi ròng…Đã có 15 sản phẩm dán nhãn “GreenViet”của HTX Việt Xanh; Có hơn 90.000 sản phẩm sử dụng lô gô nhãn hiệu tập thể “dược liệu Pù Mát” của HTX dược liệu Pù Mát (số liệu tính từ năm 2018 đến tháng 8/2019)...
Qua kết quả xây dựng 03 mô hình có thể khẳng định mô hình đã xây dựng thành công, mang lại hiệu quả rõ rệt và trở thành điểm sáng để các HTX và bà con nhân dân tham quan, học tập kinh nghiệm và nhân rộng ra toàn tỉnh.
Các sản phẩm dược liệu của Hợp tác xã dược liệu Pù Mát
Trên cơ sở những thành công đó, BCN đề tài đã có những kiến nghị với tỉnh Nghệ An: Áp dụng bộ giải pháp vào thực tiễn phát triển HTX ở Nghệ An nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX ở Nghệ An; đồng thời Chỉ đạo ngành NN&PTNT, Liên minh HTX tỉnh và các Sở, ngành khác liên quan tập trung nguồn lực xây dựng điểm các mô hình HTX kinh doanh tổng hợp; mô hình HTX sản xuất theo chuỗi giá trị từ khâu sản xuất đến khâu chế biến, tiêu thụ; mô hình doanh nghiệp tham gia là một thành viên trong HTX. Mỗi huyện chỉ cần lựa chọn 03 HTX để xây dựng điểm thành công sau đó nhân rộng; Lồng ghép vào Đề án “Mỗi xã một sản phẩm tỉnh Nghệ An giai đoạn 2019-2020, định hướng đến năm 2030” nội dung “Mỗi hợp tác xã một sản phẩm”.
