VNHN - Yên Lập là huyện miền núi tuy còn nhiều khó khăn, nhưng trong nhiệm kỳ 2015 – 2020 vừa qua, Đảng bộ và nhân dân huyện Yên Lập đã phát huy lợi thế, khắc phục khó khăn, đạt được những thành tích, thành tựu quan trọng, toàn diện trên các lĩnh vực. Nổi bật trong đó là sản phẩm nông nghiệp Gạo nếp gà gáy Mỹ Lung, sản vật truyền thống của người dân tộc ở xứ Mường Mỹ Lung, huyện Yên Lập, Phú Thọ. Nơi đây đang gìn giữ một giống lúa nếp bản địa, có tên là Gà Gáy. Cây lúa khi trưởng thành cao đến gần 2m, trồng 5 - 6 tháng mới được thu hoạch. Tuy mới ra thị trường nhưng sản phẩm đã rất đắt hàng và được rất nhiều người trong và ngoài nước ưa thích lựa chọn làm quà biếu trang trọng và ý nghĩa.
Thành viên HTX Nếp Gà gáy Mỹ Lung (huyện Yên Lập) chăm sóc lúa nếp vụ mùa năm 2020.
Tương truyền ngày xưa, rằng có một đôi trai gái yêu nhau và họ quyết định, đến với nhau, hai bên gia đình tổ chức đám cưới đúng theo phong tục tập quán của dân tộc mường, trước khi về nhà chồng cô gái được mẹ đưa cho một túi lúa và dặn đây là giống lúa rất ngon con mang về bên đó để phòng thân, (đó cũng là của hồi môn mà bố, mẹ dành cho con gái) do gia đình nghèo nên người con gái cũng không đòi hỏi gì thêm, sau đám cưới được vài ngày mẹ chồng nói với con dâu ngày mai nhà mình làm cơm mời vị trưởng tộc sang dùng bữa con giúp mẹ làm cơm nhé cô con dâu vui vẻ nhận lời, cô định bụng sau bữa cơm tối sẽ mang lúa ra giã để ngâm gạo sáng mai đồ xôi.
Khi bữa tối song hai vợ chồng bén duyên mới quấn quýt bên nhau tranh thủ yêu đương nên đã quên lời mẹ dặn, đang ngủ say chợt cô nghe văng vẳng bên tai tiếng gà gáy cô giật mình tỉnh giấc vội vàng mang lúa đi giã để lấy gạo đồ xôi, gạo đã giã xong cô đem vo sạch và ngâm trong nước, do thời gian ngâm chưa được lâu nhưng vì để kịp bữa nên cô đã vớt gạo ra, để ráo nước và đưa vào đồ xôi, bữa cơm hôm đó vị trưởng tộc cùng mọi người cứ tấm tắc khen cơm xôi ngon dẻo mà lại thơm nữa, không biết là xôi gạo gì, mẹ chồng quay sang hỏi con dâu con xôi bằng gạo gì mà ngon thế, cô nhíu mày nghị ngợi một chút và trả lời dạ con xôi bằng gạo nếp Gà gáy ạ.
Mẹ cô lại tò mò hỏi cái tên nếp Gà gáy nghe lạ lắm là cơm xôi ăn với thịt gà à, cô đỏ mặt ngượng ngùng kể lại chuyện do tiếng gà gáy canh ba đã đánh thức cô như thế nào nhờ có tiếng gà gáy mà cô đã có một bữa cơm thịnh soạn, và cái tên gạo nếp Gà gáy từ đó được mọi người biết đến, tới đây vị trưởng tộc hỏi cô gái giống lúa này xuất xứ từ đâu cô gái đáp dạ là do mẹ con cho ạ, vị trưởng tộc tiếp tục hỏi thế có còn không lúc này cô gái từ từ đi vào trong phòng tay cầm ra một cái túi trong còn sót lại mấy hạt lúa, mọi người túm vào xem và nói đây là giống lú quý hiếm cần phải giữ gìn để nhân giống. Do gạo nếp Gà gáy chỉ phù hợp với đồng đất, thổ nhưỡng, khí hậu và nguồn nước của Mỹ Lung nên cái tên gạo nếp Gà gáy Mỹ Lung được hình thành (là tên sản phẩm + địa danh nơi đấy).
Từ đó, cái tên gạo nếp Gà gáy Mỹ Lung được lưu truyền cho đến ngày nay. “Nếp gà gáy Mỹ Lung” không chỉ là nét văn hóa ẩm thực lâu đời của địa phương mà quả thực, hương vị của gạo nếp gà gáy rất thơm ngon, độc đáo.
“Nếp gà gáy Mỹ Lung càng nắm càng mê, càng vê càng thích”
Nếp Gà gáy là giống lúa dài ngày nên việc trồng và chăm sóc cũng khó hơn nhiều so với các loại lúa khác. Lúa nếp Gà gáy có thân cao khoảng trên 1,8m, có mùi hương thơm đặc trưng đứng giữa cánh đồng lúa nếp Gà gáy vào thời điểm lúa vào chắc chúng ta đã cảm nhận mùi thơm của lúa, cái cảm giác đó đã khiến chúng ta muốn được thưởng thức xôi nếp gà gáy ngay và luôn, ai đã được thưởng thức một lần sẽ không quên được và không muốn dừng ở đó.
Nếp gà gáy lại không thể thu hoạch bằng máy hay cắt bằng liềm được mà phải thu hoạch từng bông bằng phương pháp hái nhắt. Nếp Gà gáy Mỹ Lung được trồng từ tháng 5 đến tháng 10 và thích hợp với chất đất pha cát nên hạt gạo to, trắng.
Nếp Gà gáy có thời gian đồ xôi ngắn, xôi nếp thơm, dẻo, ăn không bị ngấy, xôi nắm không bị dính tay, làm bánh chưng rất dẻo và thời gian luộc bánh lại rất nhanh chi trong vòng 4 đến 5 tiếng đồng hồ .
Góc nhỏ thị trấn Yên Lập - tỉnh Phú Thọ
Năm 2007 sản phẩm gạo nếp Gà gáy Mỹ Lung đã nhận được giải thưởng KOVA
Năm 2010 nếp Gà gáy Mỹ Lung đã được Cục Sở hữu Trí tuệ cáp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể.
Ngày 26 tháng 9 năm 2013 sản phẩm gạo nêp Gà gáy Mỹ Lung đạt tốp 100 thương hiệu nhãn hiệu nổi tiếng.
Tháng 4 năm 2019 sản phẩm gạo nếp gà gáy Mỹ Lung được bình chọn là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh.
