VNHN-Theo Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển các dự án điện mặt trời tại Việt Nam, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) có trách nhiệm mua toàn bộ lượng điện sản xuất từ các dự án điện mặt trời có ngày vận hành, hòa lưới điện từ ngày 1-6-2017 đến 30-6-2019, với giá mua ưu đãi 9,35 cent/kWh, trong vòng 20 năm.
Rất nhiều nhà máy điện (NMĐ) mặt trời đang "chạy đua" để sớm đi vào vận hành thương mại, còn EVN đang gấp rút tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để các dự án NMĐ mặt trời kịp hòa lưới, vận hành chính thức.
Nhà đầu tư "chạy đua" đóng điện mặt trời
Theo Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg, từ ngày 1-6-2017 đến 30-6-2019, các dự án đầu tư điện mặt trời hòa lưới điện được hưởng giá bán điện cho EVN tại thời điểm giao nhận điện là 9,35 cent/kWh, tương đương 2.086 đồng/kWh (chưa bao gồm thuế VAT và được điều chỉnh theo biến động của tỷ giá đồng/USD). Đây là mức giá cao so với giá bán lẻ điện sinh hoạt mà ngành điện bán ở mức bình quân 1.864,44 đồng/kWh.
Theo Phó giám đốc Trung tâm Điều độ Hệ thống điện quốc gia (A0), ông Nguyễn Đức Ninh: Với cơ chế khuyến khích ưu đãi về giá của Chính phủ, rất nhiều nhà đầu tư đang “chạy đua” với mục tiêu được cấp chứng nhận vận hành thương mại trước ngày 30-6-2019. Tính đến giữa tháng 4-2019, toàn hệ thống điện chỉ có 4 NMĐ mặt trời với tổng công suất chưa tới 150MW, đến ngày 26-5, A0 đã đóng điện 34 NMĐ mặt trời, với tổng công suất lên tới gần 2.200MW. Đến ngày 30-6, A0 sẽ tiếp tục đóng điện 54 dự án còn lại, kéo theo đó là khối lượng công việc khổng lồ tại các cấp điều độ.
Ông Nguyễn Đức Ninh cho biết, thực tế việc đóng điện, nghiệm thu, chứng nhận vận hành thương mại các NMĐ mặt trời gặp không ít khó khăn, do nhiều quy định, căn cứ pháp lý chưa cập nhật kịp với tốc độ phát triển các dự án điện mặt trời đang diễn ra quá nhanh. Khi phải đóng điện trung bình 10 nhà máy/tuần, khối lượng công việc là rất lớn. A0 đã thành lập tổ công tác đóng điện mặt trời để phối hợp chỉ huy thống nhất, liên tục trong toàn A0 và các trung tâm điều độ hệ thống điện các miền. “A0 đã tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, hoàn thiện và đưa vào sử dụng website phục vụ công tác đàm phán, ký kết các thỏa thuận kỹ thuật và hợp đồng mua bán điện tại địa chỉ: http://ppa.evn.com.vn. Qua đó công khai quy trình thực hiện rút ngắn thời gian nộp, xử lý hồ sơ tại EVN và các đơn vị”, ông Nguyễn Đức Ninh cho hay.
Nhiều thách thức trong vận hành an toàn hệ thống điện
Với nhu cầu về điện tăng khoảng 10%/năm, Việt Nam cần bổ sung khoảng 3.500-4.000MW công suất nguồn điện mới mỗi năm. Tuy nhiên, trong hai năm tới, sẽ chỉ có khoảng 2.000-2.500MW nguồn điện truyền thống và khoảng 4.000MW năng lượng tái tạo với tính chất không ổn định được bổ sung vào hệ thống. Thực tế này gây không ít khó khăn trong việc vận hành hệ thống điện để cân đối cung-cầu, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
Theo các chuyên gia năng lượng, việc đóng điện hàng loạt NMĐ mặt trời, với tỷ lệ đa số các NMĐ tập trung ở khu vực miền Nam, sẽ góp phần bổ sung nguồn điện, giảm bớt sự thiếu hụt năng lượng ở miền Nam. Tuy nhiên, công tác vận hành hệ thống điện toàn quốc sẽ phải đối mặt với những thách thức mới, do nguồn năng lượng này có tính không ổn định về công suất phát. Cụ thể, công suất nguồn năng lượng mặt trời thay đổi tức thời theo điều kiện thời tiết; các nhà máy trong cùng khu vực có xu hướng cùng biến động, dẫn đến sự thay đổi đồng thời một lượng công suất lớn, tiềm ẩn nguy cơ gây mất ổn định hệ thống.
Thống kê của A0 về các dự án điện mặt trời đã vận hành cho thấy, công suất phát có thể thay đổi 60-80% trong khoảng thời gian chỉ 5-10 phút. Các biến động xảy ra ngẫu nhiên theo điều kiện thời tiết. Các dự án trong cùng một khu vực thường biến động đồng thời. “Trong khi đó, đặc điểm vận hành hệ thống điện luôn cần duy trì cân bằng giữa nguồn và tải. Với sự biến thiên công suất như vậy, hệ thống điện luôn cần phải duy trì một lượng công suất dự phòng điều chỉnh tần số tương ứng, gây khó khăn và tăng chi phí trong công tác vận hành. Đây là thách thức lớn, trong bối cảnh hệ thống điện Việt Nam còn rất ít nguồn dự phòng”, ông Nguyễn Đức Ninh cho hay.
Bên cạnh đó, theo các chuyên gia năng lượng, công suất nguồn năng lượng tái tạo không thể chủ động huy động khi cần cho thời gian cao điểm phụ tải. Nguồn điện mặt trời có cao điểm phát trong buổi trưa (từ 12 đến 13 giờ), không trùng với cao điểm phụ tải hệ thống điện (lúc 10 giờ và 14 giờ). Một vấn đề nữa là các dự án điện mặt trời chủ yếu tập trung tại 6 tỉnh ở miền Trung, miền Nam, gây áp lực rất lớn cho khả năng tải lượng điện phát ra từ điện mặt trời lên lưới. Nhiều công trình lưới điện đấu nối lưới điện khu vực rơi vào tình trạng đầy, quá tải.
Trước tình trạng này, Phó tổng giám đốc EVN Ngô Sơn Hải cho biết, EVN đã đề xuất với Chính phủ bổ sung phát triển các dự án lưới điện. Đồng thời, đôn đốc các đơn vị đẩy nhanh tiến độ, thi công các công trình lưới điện liên quan, góp phần giải tỏa công suất các NMĐ mặt trời. EVN cũng đã chỉ đạo A0 nghiên cứu, đề xuất các phương án vận hành tối ưu, linh hoạt trong việc huy động các nguồn điện, bảo đảm vận hành hệ thống điện an toàn, liên tục, ổn định.
