VNHN- Nhân loại đang bước vào cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lần thứ tư với tên gọi 4.0. Cuộc cách mạng này có tác động không nhỏ đến báo chí, vậy nhà báo thời 4.0 cần những gì để tròn xứ mệnh “chiến sĩ” trên mặt trận tư tưởng văn hóa?
Mỗi bước nhảy vọt trong phát triển luôn gắn liền với một cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật. Như có “duyên”, mỗi cuộc cách mạng lại gắn với sự ra đời của một loại hình báo chí. Giai đoạn của tự động hóa trên không gian mạng thực và ảo (4.0) gắn với sự ra đời của báo chí Internet. Trong các loại hình báo chí hiện đại hay cổ điển thì chủ thể của sáng tạo đều là nhà báo. Vậy trong thời đại 4.0 nhà báo cần những gì để thích nghi và xứng đáng là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng văn hóa của Đảng?
Ảnh minh họa - Internet
Có thể nói trong lĩnh vực báo chí, nhà báo đóng vai trò hạt nhân, việc định hướng thông tin, định hướng cảm xúc vô cùng quan trọng. Giai đoạn 4.0, thông tin trên mạng như cái chợ trời, xấu tốt, thật giả lẫn lộn vì thế cần có những nhà báo có bản lĩnh. Nhu cầu nắm bắt thông tin, đưa thông tin nhanh là bản chất của nhà báo, nhưng định hướng được thông tin mới là bản lĩnh của nhà báo.
Vậy trước hết, nhà báo trong thời đại công nghệ 4.0 cần nhất là tính định hướng, đối với báo chí cách mạng thì đấy là tính Đảng. Tính định hướng thể hiện ở quan điểm đưa thông tin, xử lý thông tin. Khi có định hướng rõ ràng việc đưa thông tin sẽ không một chiều, có thể dẫn dắt được dư luận xã hội. Gần đây, sự kiện một số người thiếu thông tin xuống đường phản đối cho thuê đất đặc khu. Thuê đất đặc khu trên thế giới không mới, trong điều kiện nước ta rất cần huy động các nguồn lực, vì thế xây dựng các đặc khu không có gì lạ. Nhưng nhiều người không đồng ý việc thuê đất. Quốc hội cho dừng việc biểu quyết thông qua Luật Đặc khu. Như thế là hợp lòng dân, nhưng một số đối tượng quá khích vẫn lợi dụng để gây rối.
Với nhà báo có định hướng nhất định phải vạch trần bản chất, lên án những kẻ gây rối, thức tỉnh những người chưa hiểu đúng bản chất sự việc. Trong tất cả các sự kiện, nhà báo có định hướng đều phải đi trước, định hướng đúng để mọi người cùng hiểu cùng hành động đúng. Và nhà báo 4.0 thì phải có chính kiến rõ ràng để tạo tích cực đẩy lùi tiêu cực.
Với nhà báo trong giai đoạn cách mạng lần thứ tư, khi tri thức, sinh hoạt, quan hệ công chúng đa phần được thao tác trên máy tính nên nhà báo phải hiểu biết về công nghệ thông tin, khả năng nắm vững kỹ thuật và làm chủ máy tính. Tôi có anh bạn công tác tại báo Thanh Niên, toàn bộ các bài báo của anh đều được mô hình hóa bằng đồ họa. Anh có một nhận xét: Làm báo thời nay nếu sử dụng tốt đồ họa thì một cú Enter có thể thay thế cả trang viết. Và anh chính là nhà báo mô hình hóa toàn bộ sự kiện máy bay của Malaysia gặp nạn hiệu quả đến mức chỉ cần nhìn hình ảnh người ta có thể hiểu toàn bộ sự việc.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy các nhà báo nên biết một ngoại ngữ để đọc báo nước ngoài, xem họ làm như thế nào…Với nhà báo thời 4.0 mặc dù đã có hệ thống dịch tự động của Google nhưng không thể thay thế nhà báo biết ngoại ngữ. Nhu cầu ngoại ngữ trên thế giới không đồng đều, thế giới dù có hiện đại bao nhiêu cũng không tránh khỏi những vùng lõm công nghệ. Các nước kém phát triển, vùng lõm càng lớn. Biết ngoại ngữ chính là để nhà báo tiếp cận thông tin, có thể giao tiếp để thu thập và xử lý thông tin.
Trong thời đại 4.0, nhà báo không thể làm việc độc lập mà phải dựa vào nhóm, vào cộng đồng, vì thế giao tiếp, làm việc nhóm trong môi trường tập thể vô cùng quan trọng. Nếu giao tiếp không tốt, nhà báo sẽ hạn chế trong quá trình tác nghiệp. Môi trường 4.0 tạo cho con người một thế giới ảo, trong thế giới ảo ấy, con người có đủ mọi thứ để đáp ứng nhu cầu kể cả nhu cầu tình cảm, cảm xúc. Thế nên, nhà báo không thể đơn độc một mình. Hiện nay việc hình thành các quan điểm báo chí hiện đại; tòa soạn hội tụ, dòng thông tin, tầng thông tin, tầng cảm xúc… càng đặt ra cho nhà báo môi trường làm việc tập thể cao.
Cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật 4.0 tác động đến môi trường báo chí rất mạnh. Để chuẩn bị hành trang cho mình mỗi nhà báo cần có định hướng mang tính Đảng, thành thạo công nghệ, sử dụng tốt ngoại ngữ và khả năng giao tiếp, làm việc nhóm. Có như vậy mới đáp ứng đúng nhu cầu thông tin của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật 4.0 trong tương lai thật gần.
