Hướng đến nền nông nghiệp xanh, bền vững tại khu vực ĐBSCL

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam; lãnh đạo Văn phòng Chính phủ; lãnh đạo các bộ, ngành Trung ương; lãnh đạo Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành vùng ĐBSCL cùng dự. Diễn đàn còn có sự tham gia của trên 350 đại biểu đến từ các tổ chức quốc tế, chuyên gia, doanh nghiệp trong và ngoài nước...

Phát biểu khai mạc, ông Trần Thanh Nam - Thứ trưởng Bộ NNPTNT cho biết, ĐBSCL là một trong 7 vùng kinh tế của cả nước, có nhiều tiềm năng. Nơi đây đóng góp 50% sản lượng lúa, 95% sản lượng gạo xuất khẩu, 65% sản lượng thủy sản nuôi trồng, 60% sản lượng cá xuất khẩu và gần 70% sản lượng trái cây của cả nước. Dù đạt nhiều thành tựu quan trọng, nông nghiệp Việt Nam vẫn còn manh mún, tính liên kết chưa cao, chưa chú trọng công nghệ lẫn đổi mới sáng tạo.

Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia sản xuất, cung cấp thực phẩm minh bạch - trách nhiệm - bền vững. Do đó, yếu tố xanh hơn, phát thải thấp, giá trị cao, ứng dụng sinh thái tuần hoàn đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn 2021-2030.

Ông Trần Thanh Nam cho rằng, trong ngành nông nghiệp, cần cơ khí hóa đồng bộ, tự động hóa theo chuỗi giá trị, từng khâu, từng lĩnh vực... mới đáp ứng được nhu cầu của ngành.

Bên cạnh đó, tuần hoàn nông nghiệp cũng là yếu tố được ngành ưu tiên, trong đó đề cao việc tái chế, tái sử dụng. Nếu xử lý tốt các phụ phẩm từ lúa gạo, thủy hải sản, trái cây tại ĐBSCL, đó sẽ là tài nguyên khổng lồ, gia tăng doanh thu cho ngành, góp phần tạo công ăn việc làm cho người dân.

Phó chủ tịch UBND tỉnh An Giang, ông Trần Anh Thư cho rằng, vấn đề trăn trở lâu nay là lợi nhuận của nông dân trồng lúa chưa cao, chỉ khoảng 20 - 30 triệu đồng/ha/vụ. Do đó cần tìm cách nâng lợi nhuận lên 50 - 70 triệu đồng/ha/vụ để nông dân có thể khá lên. Để giải quyết việc này, ông Thư đề xuất phát triển sản xuất lúa gạo theo hướng nâng cao giá trị hạt lúa trên một đơn vị diện tích đất, tăng tính cạnh tranh của sản phẩm lúa gạo trên thị trường xuất khẩu.

Lấy doanh nghiệp và nông dân làm trọng tâm, tiến tới xây dựng và phát triển thương hiệu gạo Việt. Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, đưa các chính sách đòn bẩy thúc đẩy doanh nghiệp, nông dân và các thành phần tham gia cùng phát triển; tập trung mời gọi, thu hút đầu tư,…

Ông Lê Văn Sử - Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, đồng tình với phần trình bày cơ hội, thách thức của lãnh đạo tỉnh An Giang lẫn doanh nghiệp thủy hải sản. Tuy nhiên, ông cho rằng cần đánh mạnh vào tôm, cá tra vì tiềm lực mạnh. Bên cạnh đó, dư địa phát nuôi biển tại ĐBSCL nói chung và Cà Mau nói riêng còn rất lớn, cần phát huy tiềm năng này để tạo ra ngành hàng mới (chế biến rong biển), góp phần giảm phát thải.

Ông Sử cho rằng các cấp lãnh đạo, Bộ ngành lẫn cá nhân cần định hướng các giải pháp trước mắt và dài hạn để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong chuỗi ngành hàng thủy sản khu vực ĐBSCL. Cụ thể, ông đề xuất chính quyền địa phương ĐBSCL tiếp tục tuyên truyền, tập huấn thay đổi nhận thức, thói quen của người sản xuất và tiêu dùng theo lối sống xanh, có trách nhiệm.

"Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành có liên quan. Theo đó, tiếp tục đề xuất Thủ tướng Chính phủ có chính sách hỗ trợ nhiều hơn, để doanh nghiệp tham gia cùng với người dân thành lập các hợp tác xã tại vùng sản xuất thủy sản tập trung", ông nói.

Cần có thêm nhiều các sự kiện tương tự diễn đàn, để có thể gặp gỡ, chia sẻ, tìm hướng giải quyết các bài toán nông nghiệp chuyển đổi và nhất là lan tỏa tinh thần khởi nghiệp, cách làm mới mẻ, sáng tạo.

Theo ông Trần Ngọc Tam - Chủ tịch UBND Tỉnh Bến Tre, nhờ xu thế hội nhập và toàn cầu hóa cùng với các hiệp định thương mại tự do, nông sản vùng ĐBSCL có cơ hội tiếp cận nhiều thị trường lớn và tiềm năng, nhất là sản phẩm thủy sản, trái cây.

Cách mạng công nghiệp 4.0 và xu hướng kinh tế xanh đã làm thay đổi nền tảng phát triển kinh tế xã hội. Khoa học công nghệ có những bước tiến vượt bậc mở ra tiềm năng phát triển mới cho tất cả ngành, trong đó có nông nghiệp.

"Các tiến bộ khoa học công nghệ tiên tiến mở ra nhiều cơ hội cho ngành nông nghiệp xử lý các điểm nghẽn lớn về đầu vào cho sản xuất, giá trị gia tăng cho sản phẩm và liên kết chuỗi giá trị, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm", ông Tam nhấn mạnh.

Chuyên gia cao cấp về kinh tế nông nghiệp của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, ông Li Guo, cam kết đồng hành, hỗ trợ các tỉnh ĐBSCL thực hiện mục tiêu phát triển nông nghiệp theo hướng “hiện đại - bền vững - phát thải thấp".

Ông cho rằng, thành tích nông nghiệp Việt Nam trong 35 năm qua là "câu chuyện thành công ở Đông Nam Á". Tuy nhiên, sự suy giảm môi trường bởi sử dụng nhiều nước, phân bón, hóa chất bảo vệ thực vật và tác động biến đổi khí hậu… đã đe dọa sự phát triển của ngành nông nghiệp, do đó cần có định hướng, chính sách cụ thể để giải bài toán đầy thách thức này. Ông mong muốn nông nghiệp vùng ĐBSCL không chỉ là thế mạnh của Việt Nam mà còn được nhận diện trên toàn thế giới. Ông cũng ủng hộ việc xây dựng đề án phát triển 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp ở ĐBSCL.

Ông Phạm Thiện Nghĩa - Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp đánh giá diễn đàn đã đáp ứng mục tiêu nâng cao nhận thức về bài toán biến đổi khí hậu, giảm rác thải theo cam kết của Việt Nam trên thị trường quốc tế, nắm bắt các hiến kết về giải pháp hiệu quả bền vững.

Bên cạnh đó, diễn đàn cũng đáp ứng với vai trò là kênh kết nối của doanh nghiệp "công-tư" nhằm cụ thể hóa mục tiêu chính phủ đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Thông qua diễn đàn, mục tiêu về sự liên kết đã được nâng lên, nhiều dự án đóng góp trực tiếp vào sự tăng trưởng. Diễn đàn tạo hiệu quả trong việc quảng bá sản phẩm đến các chuyên gia, thúc đẩy phong trào khởi nghiệp, nâng cao sự hiểu biết về lợi thế khu vực ĐBSCL, tăng sự yêu thích đối với sản phẩm của toàn vùng.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho biết hiện nước nhà có 10 nhóm hàng nông nghiệp thuộc top 10 xuất khẩu thế giới như tôm, cá tra, cà phê, các sản phẩm từ lâm nghiệp, cao su, gạo chè... Vị thế cao hiện tại đều là công sức, sự nỗ lực và thành quả của những người làm nông nghiệp. Song hành cùng thành tựu trên, Việt Nam cũng có những cam kết, kế hoạch quốc gia hướng đến bền vững. Điều đó thể hiện Việt Nam có trách nhiệm với môi trường thế giới.

Ông đề nghị các tỉnh và bộ nông nghiệp có văn bản cụ thể về các nội dung trong diễn đàn, trình Chính phủ để có kế hoạch đồng bộ. Trong đó, nên kiến nghị có thêm nhiều các sự kiện tương tự diễn đàn, để có thể gặp gỡ, chia sẻ, tìm hướng giải quyết các bài toán nông nghiệp chuyển đổi và nhất là lan tỏa tinh thần khởi nghiệp, cách làm mới mẻ, sáng tạo.

Đồng thời Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phối hợp với các tỉnh về định hướng sử dụng quỹ đất, giống cây trồng, nâng giá trị sử dụng nông sản. Đây mới là điều quan trọng. ĐBSCL cũng cần có các chính sách đầu tư khai thác triệt để, góp phần đảm bảo an ninh lương thực cho cả nước.

Cũng tại diễn đàn, lãnh đạo các bộ ngành chức năng và các tỉnh ĐBSCL cam kết giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực nông nghiệp tại khu vực ĐBSCL. Cụ thể, nỗ lực quốc gia nhằm giảm ít nhất 30% tổng lượng phát thải khí mê tan vào năm 2030 so với mức năm 2020 trong các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi. Từ năm 2023, chuyển dịch mạnh mẽ hoạt động trồng trọt và chăn nuôi tại khu vực ĐBSCL theo hướng khuyến khích ứng dụng công nghệ sạch, công nghệ thu giữ, sử dụng khí mê tan và tạo mọi thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp, cộng đồng, tổ chức trong và ngoài nước tham gia giảm phát thải khí mê tan.

Từ năm 2024, chấm dứt việc đốt phế, phụ phẩm nông nghiệp thông qua việc cải tiến, áp dụng trên diện rộng quy trình công nghệ. Đến năm 2025, cam kết đạt chỉ tiêu giảm tổng lượng phát thải khí mê tan trong trồng trọt và chăn nuôi. Đến năm 2030, cam kết đạt chỉ tiêu giảm tổng lượng phát thải khí mê tan tại ĐBSCL trong trồng trọt và chăn nuôi./.