Làm ăn thua lỗ liên miên, vẫn phát hành trái phiếu
Bộ Tài chính vừa có Báo cáo số 3138 báo cáo Thủ tướng Chính phủ về việc thực hiện kiểm tra, rà soát thị trường trái phiếu năm 2021 và Quý I/2022.
Theo đó, đối với thị trường trái phiếu riêng lẻ, tổng khối lượng trái phiếu mua lại trước hạn trong năm 2021 là 140.316,9 tỷ đồng, tương đương 23,15% khối lượng phát hành; khối lượng trái phiếu đã thực hiện chuyển đổi là 4.580,61 tỷ đồng, tương đương 157% khối lượng trái phiếu chuyển đổi phát hành trong năm 2021.
Khối lượng giao dịch trên cơ sở báo cáo của 45 tổ chức đăng ký, lưu ký trong năm 2021 là 1.846,37 nghìn tỷ đồng. Theo đó, hoạt động giao dịch, chuyển nhượng TPDN riêng lẻ là khá lớn, đạt bình quân 7.385 tỷ đồng/ngày, chủ yếu giữa các công ty chứng khoán, tổ chức tín dụng (TCTD) và nhà đầu tư cá nhân.
Trên thị trường thứ cấp, tỷ lệ mua của các TCTD và nhà đầu tư cá nhân cao hơn trên thị trường sơ cấp.
Theo đó, tại thời điểm 31/12/2021, tỷ trọng năm giữ của các TCTD và nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp lần lượt là 61,57% và 19% tổng khối lượng trái phiếu lưu ký đã phát hành trong năm 2021.
Như vậy, phần lớn các trái phiếu được các công ty chứng khoán mua trên sơ cấp và phân phối lại cho TCTD, nhà đầu tư cá nhân và các tổ chức khác. TCTD và nhà đầu tư cá nhân là người mua chính TPDN phát hành trong năm 2021 chiếm trên 80%, khoảng 20% còn lại là do các công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, doanh nghiệp bảo hiểm và các tổ chức khác mua.
Nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp tăng đầu tư TPDN, mặc dù mua trên thị trường sơ cấp chỉ là 5,4%, nhưng mua lại từ công ty chứng khoán trên thị trường thứ cấp nên đã chiếm 19% tổng giá trị trái phiếu phát hành trong năm 2021 tại thời điểm 31/12/2021.
Tính chung toàn thị trường TPDN riêng lẻ, các TCTD nắm giữ 44,46% tổng khối lượng trái phiếu lưu ký, các nhà đầu tư cá nhân (bao gồm cả nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp và không chuyên nghiệp mua trái phiếu phát hành trước năm 2021) nắm giữ 30,85% tổng khối lượng trái phiếu lưu ký tại thời điểm 31/12/2021. Số còn lại khoảng 30% do các tổ chức phi tài chính, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, doanh nghiệp bảo hiểm nắm giữ.
Đáng chú ý, trong số 358 doanh nghiệp phát hành TPDN riêng lẻ năm 2021, có 57 doanh nghiệp phát hành có kết quả kinh doanh lỗ trước khi phát hành; 45 doanh nghiệp có hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu lớn hơn 10 và 10 doanh nghiệp phát hành có tỷ lệ khối lượng phát hành gấp trên 5 lần vốn chủ sở hữu.
Ngoài ra, một số doanh nghiệp phát hành để góp vốn, mua cổ phần, mua trái phiếu của doanh nghiệp khác hoặc cho doanh nghiệp khác vay vốn; hoặc phát hành để chuyển vốn “lòng vòng” nhằm lách quy định về giới hạn cho vay/đầu tư TPDN của TCTD đối với 1 khách hàng/nhóm khách hàng.
Cảnh báo chiêu “lách” quy định về nhà đầu tư trái phiếu riêng lẻ
Trước khối lượng khổng lồ trái phiếu doanh nghiệp đã, đang và sắp phát hành riêng lẻ, Bộ Tài chính đã đưa ra về một số rủi ro tiềm ẩn trên thị trường.
Theo đó, mặc dù trên thị trường sơ cấp, tỷ trọng nhà đầu tư cá nhân mua TPDN riêng lẻ giảm mạnh so với năm 2020 nhưng trên thị trường thứ cấp tỷ trọng mua của các nhà đầu tư cá nhân lên tới mức 19% tổng khối lượng phát hành.
Đặc biệt, để chào mời, mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ cho nhà đầu tư cá nhân, thị trường đã xuất hiện nhiều cách thức “lách” quy định của pháp luật về nhà đầu tư chứng khoán riêng lẻ. Cụ thể: Nhà đầu tư cá nhân được xác nhận là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp (hiệu lực trong vòng 1 năm) bằng hợp đồng mua kỳ hạn TPCP hoặc chứng khoán niêm yết trong thời gian từ 2-4 ngày.
Hai là nhà đầu tư cá nhân sử dụng tài khoản vay ký quỹ để chứng minh danh mục chứng khoán niêm yết đang nắm giữ có giá trị trên 2 tỷ đồng nhưng thực tế số vốn tự có thấp hơn.
Ba là cá nhân không trực tiếp đứng tên mua trái phiếu mà ký hợp đồng dân sự với công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại hoặc doanh nghiệp khác để mua TPDN riêng lẻ.
Bên cạnh đó, trên thị trường có hiện tượng các doanh nghiệp chào bán công khai TPDN phát hành riêng lẻ trên các phương tiện thông tin đại chúng. Trái phiếu được chào bán là trái phiếu có lãi suất cao (11%-12%/năm), thông tin chào bán do chính tổ chức phát hành trực tiếp chào mời trên thị trường sơ cấp hoặc do doanh nghiệp có liên quan chào bán lại trên thị trường thứ cấp.
Ngoài ra, Bộ Tài chính cho biết có hiện tượng một số tổ chức tư vấn xây dựng hồ sơ chào bán có lợi cho doanh nghiệp để huy động vốn mà không cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin công bố cho nhà đầu tư.
Theo Bộ Tài chính, dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 153/2020/NĐ-CP sẽ quy định chặt chẽ hơn điều kiện phát hành nhằm hạn chế việc doanh nghiệp phát hành TPDN với khối lượng lớn gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu, gây mất an toàn trong hoạt động, ảnh hưởng đến khả năng thanh toán gốc, lãi trái phiếu của doanh nghiệp.
