GS.TS.NGND Trần Nghi sinh ngày 10/8/1947 trong một gia đình có truyền thống hiếu học tại xã Quảng Minh, Thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình. Quê hương miền Trung nắng gió anh hùng cũng chính là chiếc nôi đã nuôi dưỡng, hun đúc trong ông tinh thần, ý chí và khát vọng phấn đấu học tập, nghiên cứu không ngừng nghỉ những mong thành công trong sự nghiệp sau này. Say mê, miệt mài học tập, sau khi tốt nghiệp phổ thông được nhận phần thưởng Bác Hồ-Phần thưởng cao quý nhất giành cho học sinh cuối cấp học lực đạt 10 môn học toàn điểm 5 (điểm tối đa) ông nhận được giấy báo nhập học tại trường ĐH Bắc Đại, Trung Quốc. Ngày ấy, phải vượt qua chặng đường dài để ra Hà Nội làm thủ tục học nhưng vì hoàn cảnh quốc tế nhiều biến động ông không sang học Trung Quốc nữa mà được phân vào học Khoa Địa lý-Địa chất Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Tại đây rất may mắn ông được gặp một người Thầy đáng kính NGND, GS.TS Nguyễn Văn Chiển (người thầy và là nhà địa chất đầu tiên của nước ta), cùng phẩm chất thiên phú và niềm say mê khoa học bất tận.Và rồi, tốt nghiệp ĐH với thành tích xuất sắc, năm 1970, ông đã được giữ lại làm cán bộ giảng dạy tại trường ĐH Tổng hợp Hà Nội ông đã vượt qua bao gian khổ, hy sinh thầm lặng để trở thành một trong những nhà địa chất đầu ngành của Việt Nam, GS.TS. NGND Trần Nghi.
Song song với nhiệm vụ giảng dạy, ông vẫn không ngừng trau dồi, học tập nhằm nâng cao kiến thức chuyên môn. Ôngđược cử tham gia kỳ thi tuyển NCS đi nước ngoài toàn quốc năm 1977. Sau khi đỗ thủ khoa ngành Khoa học Trái Đất, ông được cử sang NCS tại trường ĐH Tổng hợp Bucaret, Rumani. Đến năm 1982, ông đã bảo vệ xuất sắc luận án TS về Địa chất dầu khí tại ĐH Tổng hợp Bucaret. Về nước, GS.TS Trần Nghi tiếp tục công tác tại ĐH Tổng hợp Hà Nội. Nơi đây, ông đã đảm nhiệm nhiều cương vị khác nhau như : Phó Chủ nhiệm khoa Địa lý - Địa chất trường ĐH Tổng hợp Hà Nội (1984 - 1992), Chủ nhiệm khoa Địa chất trường ĐH KHTN, ĐHQG Hà Nội (1996 - 2003); Phó Hiệu trưởng trường ĐH KHTN, ĐHQG Hà Nội (2003 - 2008). Dù ở bất cứ cương vị, vai trò nào từng đảm nhiệm, GS. Nghi vẫn luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được ban lãnh đạo giao phó, được đồng nghiệp kính phục, học trò tin yêu. Năm 2009, ông thành lậpTrung tâm Nghiên cứu Biển và Đảo trực thuộc ĐHQG Hà Nội và ông được bổ nhiệm làm GĐ Trung tâm. Từ năm 2011 đến 2015. Trong thời gian này GS.TS Trần Nghi được Bộ KH &CN cử làm Chủ nhiệm chương trình “ NCKH và CN phục vụ quản lý biển, hải đảo và phát triển kinh tế biển (KC- 09/11 - 15). Năm 2016 ông đứng ra thành lập Viện Nghiên cứu Địa Môi trường và Thích ứng biến đổi khí hậu trực thuộc Liên hiệp các Hội KH & KT Việt Nam. Ông giữ chức Viện trưởng và điều hành các hoạt động của Viện từ 2016 đến nay.
Nhớ lại thời điểm năm 1996, khoa Địa lý - Địa chất tách ra thành 4 khoa của ĐH KHTN, ĐHQG Hà Nội, GS.TS. Trần Nghi được bầu làm Chủ nhiệm khoa Địa chất đầu tiên (1996 - 2003). Những năm tháng làm việc ở đây với phẩm chất của một nhà giáo tâm huyết, uy tín và có trình độ cao trong công tác đào tạo, đặc biệt là đào tạo sau ĐH, ông luôn xác định rõ dù có tham gia công tác quản lý ông vẫn say mê công tác chuyên môn. Vì vậy trong thời gian làm quản lý dù ở Khoa hay ở Trường ông vẫn làm chủ nhiệm các đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước, vẫn tham gia giảng dạy các môn học quan trọng.Ông coi hợp tác với các Viện nghiên cứu về Khoa học Trái Đất ở trong nước là sự sống còn để nâng cao trình độ chuyên môn cho bản thân ông và các đồng nghiệp. Vì vậy ông đã vạch ra một lộ trình hợp tác lâu dài với các Viện nghiên cứu về khoa học Trái đất, LĐ Bản đồ Địa chất miền Bắc, LĐ Bản đồ Địa chất miền Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, TT NC Địa chất & Khoáng sản Biển...Lòng say mê nghề nghiệp, với một tố chất thông thái hiểu biết sâu và rộng các lĩnh vực khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, đặc biệt là khả năng tổng hợp cao, lập luận chặt chẽ và diễn đạt với văn phong khoa học trong sáng nên ông đã có biệt tài chuyển tải các kết quả nghiên cứu khoa học thành các bài báo khoa học trong nước và quốc tế, các sách chuyên khảo và giáo trình rất nhanh với văn phong khoa học sáng sủa. GS.TS Trần Nghi đã chủ nhiệm 1 chương trình KH & CN về biển (KC-09/11-15); chủ nhiệm 4 đề tài NCKH cấp nhà nước quan trọng: (1)Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, tài nguyên môi trường, xây dựng cơ sở khoa học định hướng phát triển bền vững khu vực biên giới phía Tây (Thanh Hóa đến Kon Tum. Đề tài này đã xây dựng thành công “Hồ sơ di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha -Kẻ Bàng-Quảng Bình Việt nam” và được UNESCO công nhận tháng 7/2003; (2) Thành lập bản đồ địa chất biển Đông và các vùng kế cận tỷ lệ 1/1000000;(3) Nghiên cứu địa tầng phân lập bể Sông Hồng, Cửu Long và Nam Côn Sơn và tiềm năng khoáng sản liên quan (4) Nghiên cứu biến động các địa hệ trong Holocen đới bờ châu thổ Sông Hồng. Ông cũng đồng thời làm chủ nhiệm 3 đề tài cấp ngành của TĐ Dầu khí đã nghiệm thu 1 đề tài năm 2001 và 2 đề tài năm 2014. Ngoài ra, ông đã chủ trì 3 dự án điều tra tổng hợp vùng biển Việt Nam giai đoạn từ năm 2010 - 2015.Đối với các Tạp chí KH, ông là thành viên của BBT nhiều TC chuyên ngành quan trọng như “Tạp chí khoa học Trái Đất; Tạp chí Địa chất; Tạp chí khoa học & công nghệ biển”. Là nhà khoa học nhiệt thành, GS.TS Trần Nghi cũng đã viết và xuất bản đến nay là 23 cuốn sách chuyên khảo và giáo trình được giới khoa học đánh giá rất cao. Các giáo trình đã và đang phục vụ cho công tác đào tạo về Khoa học Trái Đất ở các Trường Đại học trong nước, đặc biệt là đào tạo sau đại học. Các sách chuyên khảo là tích hợp những kết quả nghiên cứu mới và những phát minh quan trọng có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cao phục vụ cập nhật cho công tác nghiên cứu, điều tra tìm kiếm khoáng sản của Việt Nam.Trong số đó có thể trích dẫn 11 cuốn sách giáo trình và chuyên khảo tiêu biểu do ông viết một mình hoặc chủ biên là: (1)Trầm tích học, (2) Địa chất biển,(3) Phân tích lát mỏng thạch học dưới kính hiển vi phân cực (3), Cơ sở khoa học Trái Đất;(4) Trái Đất và Kho báu của nhân loại, (5) Di sản Thiên nhiên thế giới-Vườn Quốc gia Phong Nha- Kẻ Bàng, Quảng Bình-Việt Nam;(6) Địa chất Pliocen-Đệ Tứ thềm lục địa Việt nam và kế cận; (7) Kiến tạo các bể Kainozoi vùng nước sâu thềm lục địa Việt Nam; (8)Trầm tích luận trong địa chất biển và dầu khí; (9) Bách khoa thư Địa chất Việt Nam; (10) Địa chất trầm tích Việt Nam và (11) Atlas Trầm tích Việt Nam.
Đặc biệt, nhờ có nhiều công trình và đề tài nghiên cứu khoa học như vậy nên ông đã say mê viết và công bố các bài báo khoa học, viết và xuất bản bằng tiếng Việt, trong số đó có 6 giáo trình phục vụ đào tạo ở bậc ĐH và sau ĐH; chủ biên và đồng tác giả 9 cuốn sách chuyên khảo. Đến nay ông đã viết và xuất bản 160 bài báo đăng trong nước và quốc tế, 23 đầu sách về khoa học Địa chất Trầm tích bằng tiếng Việt. Trong 4 năm 2018-2022 ông đã biên dịch và xuất bản 2 quyển sách chuyên khảo bằng Tiếng Anh dày 1600 trang.
Với tấm lòng yêu nghề, say mê với sự nghiệp trồng người, GS.TS Trần Nghi vẫn luôn dành nhiều tâm huyết cho công tác đào tạo đội ngũ các nhà địa chất tài năng tương lai trình độ cao, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ kế cận hùng hậu. Đến nay, trong sự nghiệp đào tạo của mình, GS. Nghi đã hướng dẫn 39 luận văn Cao học bảo vệ thành công luận văn Thạc sĩ, hướng dẫn 37 NCS, trong đó 35 luận án TS đã bảo vệ thành công. Có thể nói, ông chính là vị Giáo sư đạt kỷ lục hướng dẫn nhiều NCS nhất trường ĐH KHTN, ĐHQG Hà Nội và tỷ lệ NCS bảo vệ thành công cũng cao nhất.
Với những đóng góp đáng trân trọng xuyên suốt chặng đường sự nghiệp vẻ vang đã qua, GS.TS.NGND Trần Nghi đã vinh dự được Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các Bộ, ban ngành trao tặng nhiều danh hiệu cao quý:Danh hiệu CSTĐ toàn quốc, Huân chương Lao động hạng Ba, Huân chương Lao động hạng Hai, danh hiệu NGƯT, NGND, Bằng khen của Bộ GD & ĐT, UBND tỉnh Quảng Bình, Bằng Trí thức tiêu biểu và bằng khen của Liên hiệp các Hội KH&KT Việt Nam 2019…
