Trong đó, các di sản văn hóa của 19 dân tộc tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong phát triển du lịch, đưa Du lịch sớm trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh.
Di sản văn hóa của Điện Biên bao gồm Di sản văn hóa vật thể và Di sản văn hóa phi vật thể.
MIỀN ĐẤT TIỀM NĂNG
Nằm ở vị trí chiến lược quan trọng, lịch sử đã để lại cho Điện Biên những di tích lịch sử có giá trị to lớn, như: Thành Tam Vạn, Thành Bản Phủ - Đền thờ Hoàng Công Chất... Đặc biệt, Điện Biên là mảnh đất lịch sử gắn với chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, với những di tích được bảo tồn như: Đồi A1, Hầm Đờ-cát-tơ-ri, Tượng đài Chiến thắng Điện Biên Phủ, Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, Sở Chỉ huy chiến dịch Mường Phăng hay Đền thờ các anh hùng liệt sĩ tại Chiến trường Điện Biên Phủ,…
Bên cạnh đó, Điện Biên còn có thế mạnh về phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái, du lịch văn hóa, ẩm thực, cùng những danh thắng, hang động đẹp, như: Hồ Pá Khoang, hồ Huổi Phạ, động Pa Thơm, động Khó Chua La, động Pê Răng Ky, Khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé, các điểm nước khoáng nóng như U Va và Hua Pe, cảnh quan lòng hồ thủy điện Sơn La, đèo Pha Đin (một trong “tứ đại đỉnh đèo” nổi tiếng, hấp dẫn của vùng Tây Bắc), cao nguyên đá Tủa Chùa, A Pa Chải (ngã ba biên giới, điểm cực Tây của Tổ quốc)...
Tỉnh Điện Biên còn có tài nguyên thiên nhiên đa dạng với hơn 400.000ha rừng, nhiều loài động vật, thực vật; có nguồn nước rất phong phú với các hệ thống sông lớn (sông Đà, sông Mã, sông Nậm Rốm...), độ dốc cao, nhiều thác ghềnh; có cánh đồng Mường Thanh rộng tới 150km² nổi tiếng vùng Tây Bắc. Không những vậy, nơi đây còn có nền văn hóa đậm đà bản sắc của 19 dân tộc anh em, trong đó đồng bào các dân tộc thiểu số chiếm khoảng 83% dân số; là một trong những điểm nhấn gắn với phát triển du lịch của Tỉnh.
DU LỊCH ĐIỆN BIÊN HƯỚNG ĐẾN TRỞ THÀNH NGÀNH KINH TẾ MŨI NHỌN
Ngày 7/5/2021, Tỉnh ủy Điện Biên ban hành Nghị quyết số 03-NQ/TU về phát triển du lịch tỉnh Điện Biên đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Nghị quyết xác định mục tiêu tạo đột phá, phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, tạo động lực cho tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế; xây dựng Điện Biên trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn của vùng Trung du và miền núi phía Bắc vào năm 2025, trên cơ sở khai thác hiệu quả tiềm năng, lợi thế gắn với bảo tồn, giữ gìn bản sắc văn hóa các dân tộc, di tích lịch sử, bảo vệ và cải thiện môi trường sinh thái... Nghị quyết số 03-NQ/TU đồng thời đề ra 3 nhiệm vụ trọng tâm gồm: Rà soát, điều chỉnh, bổ sung xây dựng các quy hoạch, đề án; Phát triển kết cấu hạ tầng du lịch (giao thông, cơ sở lưu trú, nhà hàng, khu vui chơi giải trí, mua sắm, tôn tạo các di tích lịch sử); Phát triển sản phẩm du lịch (du lịch lịch sử, tâm linh; du lịch văn hóa, sinh thái; du lịch nghỉ dưỡng, giải trí, chăm sóc sức khỏe). Trên cơ sở khai thác hiệu quả các tiềm năng, lợi thế dựa trên ba trụ cột chính là: Du lịch lịch sử - tâm linh; Du lịch bản sắc văn hóa dân tộc, khám phá cảnh quan thiên nhiên; Du lịch nghỉ dưỡng, giải trí, chăm sóc sức khỏe. Trong đó, các di sản văn hóa của 19 dân tộc có vai trò quan trọng, góp phần đưa ngành công nghiệp không khói sớm trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh.
Để thực hiện mục tiêu trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, ngành Du lịch Điện Biên không chỉ tích cực xây dựng hạ tầng và các công trình phục vụ du lịch, mà còn tổ chức nghiên cứu thị trường, nắm bắt nhu cầu, thị hiếu của du khách để xây dựng các sản phẩm và chương trình quảng bá, xúc tiến du lịch phù hợp; ký kết, triển khai hợp tác phát triển du lịch với các địa phương trong nước và quốc tế; nghiên cứu thành lập các chi nhánh, văn phòng đại diện du lịch tại các thị trường trọng điểm; tư vấn, hỗ trợ các đơn vị, doanh nghiệp phát triển sản phẩm du lịch; xây dựng một số thôn, bản văn hóa du lịch cộng đồng tiêu biểu; mời các công ty lữ hành, cơ quan báo chí... tìm hiểu, quảng bá và triển khai chương trình chuyển đổi số trong công tác quảng bá, xúc tiến du lịch; nghiên cứu phát triển du lịch tỉnh Điện Biên theo hướng liên kết vùng; tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, lễ hội để thu hút du khách…
Năm 2023, tỉnh Điện Biên đã tổ chức thành công một số sự kiện lớn như: Lễ hội Hoa Ban và Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch các dân tộc tỉnh Điện Biên lần thứ VII diễn ra vào trung tuần tháng 3; Tuần văn hóa, du lịch Điện Biên tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh tổ chức trong tháng 12/2023. Tổ chức thành công các giải thi đấu thể thao cấp khu vực và toàn quốc. Đây cũng là năm lần đầu tiên Điện Biên đạt mốc đón 1 triệu lượt du khách, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm 2022, đạt 107% kế hoạch năm; trong đó du khách quốc tế đạt 7.500 lượt. Tổng doanh thu từ hoạt động du lịch năm 2023 đạt hơn 1.700 tỷ đồng, tăng gần 27% so với cùng kỳ năm 2022; số ngày lưu trú bình quân của du khách cũng tăng lên ước đạt gần 3 ngày…
DU LỊCH GẮN VỚI VĂN HÓA
Sự phong phú của hệ thống di sản văn hóa các dân tộc tỉnh Điện Biên, một mặt, tạo nên một không gian văn hóa vô cùng đặc sắc; mặt khác, đóng góp quan trọng vào sự đa dạng của văn hóa Việt Nam và sự phát triển du lịch Điện Biên hướng đến trở thành ngành kinh tế mũi nhọn phát triển của tỉnh. Để phát huy tiềm năng đó, tỉnh đã có chủ trương gắn phát triển du lịch với bảo tồn văn hóa các dân tộc; chú trọng tuyên truyền để đồng bào các dân tộc giữ nguyên hiện trạng hoặc khôi phục lại cảnh quan, kiến trúc, hang động, trang phục truyền thống… tạo không gian văn hóa đậm đà bản sắc, thu hút du khách gần xa. Thực tế những năm gần đây, việc khai thác yếu tố văn hóa để phát triển du lịch đã tạo được dấu ấn nhất định với nhiều hoạt động, mô hình du lịch gắn liền với các cộng đồng dân tộc, góp phần đáp ứng nhu cầu tham quan, trải nghiệm của du khách.
Di sản văn hóa của Điện Biên bao gồm Di sản văn hóa vật thể và Di sản văn hóa phi vật thể. Trong đó, Di sản văn hóa vật thể của Điện Biên gắn với điều kiện địa lý, tự nhiên, với đời sống sinh hoạt hằng ngày của người dân. Đó là các thửa ruộng bậc thang gắn với hệ thống mương - phai - lái - lín; không gian văn hóa của các bản làng nằm ở thung lũng ven núi, những mái nhà sàn cao ráo, thoáng mát được trang trí bởi khau cút (biểu tượng trên nóc nhà đầu hồi cửa chính của người dân tộc Thái) đa dạng về kiểu dáng…. Mỗi nếp nhà, mỗi phong tục đều góp phần làm nên một Điện Biên giàu bản sắc văn hóa các tộc người. Di sản văn hóa phi vật thể cũng rất đặc sắc, như các thực hành tôn giáo, tín ngưỡng, nghi lễ, phong tục, tập quán, lễ hội, trò chơi dân gian… Trong đó, nhiều di sản đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, như Nghệ thuật Xòe Thái tỉnh Điện Biên, Tết Nào pê chầu của người Hmông đen (bản Nậm Pọng, xã Mường Đăng, huyện Mường Ẳng), Lễ hội đền Hoàng Công Chất (Thành Bản Phủ, xã Noong Hẹt, huyện Điện Biên), Lễ Tủ cải (Lễ đặt tên âm - tên thứ hai cho người con trai đã trưởng thành) của người Dao quần chẹt (bản Huổi Lóng, xã Huổi Só, huyện Tủa Chùa)… Điện Biên cũng quan tâm đẩy mạnh công tác sưu tầm, khôi phục và bảo tồn, giữ gìn văn hóa vật thể, phi vật thể, nhằm nâng cao hơn nữa sức hút của du lịch Ðiện Biên đối với du khách trên cơ sở phát huy những nét văn hóa truyền thống đặc trưng của cộng đồng các dân tộc trong tỉnh.
DU LỊCH ĐIỆN BIÊN TRƯỚC THỜI CƠ MỚI
Trùng vào dịp kỷ niệm 70 năm Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (7/5/1954 – 7/5/2024), Năm Du lịch quốc gia - Điện Biên 2024 được tổ chức với chủ đề “Vinh quang Điện Biên Phủ - Trải nghiệm bất tận”. Đây là sự kiện văn hóa - kinh tế - xã hội tiêu biểu, có quy mô quốc gia và tầm quốc tế, đặc biệt gắn với Lễ hội Hoa Ban năm 2024 (Tổ chức hằng năm) là sự kiện quan trọng của tỉnh Điện Biên hướng tới chào mừng Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (07/5/1954 - 07/5/2024), 115 năm thành lập tỉnh (28/6/1909 - 28/6/2024), 75 năm thành lập Đảng bộ tỉnh (10/10/1949 - 10/10/2024).
Có thể nói Năm Du lịch quốc gia - Điện Biên 2024 là cơ hội rất lớn để Điện Biên đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội nói chung và đặc biệt là phát triển du lịch nói riêng. Việc tổ chức thành công Năm Du lịch quốc gia - Điện Biên và Lễ hội Hoa Ban năm 2024 sẽ góp phần hiện thực hóa mục tiêu “Điện Biên trở thành tỉnh phát triển khá trong khu vực trung du và miền núi phía Bắc” theo quy hoạch tỉnh Điện Biên thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050 và Nghị quyết số 11-NQ/TW, ngày 10/02/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Trung du và miền núi Bắc bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; tạo động lực phát triển ngành du lịch của đất nước, của tỉnh trở thành ngành kinh tế mũi nhọn theo Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 16/01/2021 của Bộ Chính trị; sẽ là điều kiện, cơ hội để tỉnh Điện Biên thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tích cực kêu gọi, quảng bá, xúc tiến du lịch, thu hút đầu tư, giải quyết các vấn đề khó khăn trên địa bàn tỉnh, với kỳ vọng đổi mới toàn diện, tạo đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh, tiếp tục nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân.
Tỉnh Điện Biên đặt ra mục tiêu phấn đấu năm 2024 sẽ đón 1,3 triệu lượt khách du lịch; tổng doanh thu từ hoạt động du lịch đạt 2.200 tỷ đồng; góp phần phát triển đột phá về du lịch, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Điện Biên trong những năm tiếp theo.
Tiếp nối hành trình phát triển đó, trong những năm tới, cùng với nhiều giải pháp cụ thể được triển khai thực hiện, tỉnh Điện Biên sẽ dành sự quan tâm và nguồn lực nhiều hơn cho phát triển du lịch, nhằm khai thác và phát huy cao nhất tiềm năng, lợi thế phát triển ngành công nghiệp không khói trên vùng đất Điện Biên lịch sử.
LƯU NGỌC ÁNH
