Tiếp tục đẩy mạnh sắp xếp đơn vị hành chính
Với hiệu quả đã đạt được trong công tác sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã, Đại hội XIII của Đảng đã thông qua báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tổng kết công tác xây dựng Đảng và thi hành Điều lệ Đảng, trong đó xác định: Tiếp tục đẩy mạnh sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã và nghiên cứu triển khai thực hiện ở cấp tỉnh phù hợp với quy hoạch tổng thể ĐVHC các cấp, đồng thời sắp xếp tổ chức bộ máy các cơ quan, đơn vị ở Trung ương theo lộ trình.
Nghị quyết số 37-NQ/TW cũng nêu rõ: Từ năm 2022-2030, trên cơ sở tổng kết việc thực hiện giai đoạn 2019-2021, xác định lộ trình thực hiện để đến năm 2030 cơ bản hoàn thành việc sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã phù hợp với quy hoạch tổng thể ĐVHC.
Dựa trên cơ sở chính trị nêu trên, cùng với kết quả đạt được từ thực tiễn, trong báo cáo gửi UBTVQH, Chính phủ đề xuất tiếp tục thực hiện sắp xếp ĐVHC theo Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14 năm 2019 của UBTVQH. Trong giai đoạn 2022-2025 sẽ thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã chưa đạt 70% cả hai tiêu chí về diện tích tự nhiên và quy mô dân số (dự kiến khoảng 45 ĐVHC cấp huyện và 1.208 ĐVHC cấp xã). Ngoài ra, cũng như giai đoạn 2019-2021, giai đoạn này cũng khuyến khích việc sáp nhập các ĐVHC cấp huyện, cấp xã khác theo nhu cầu của địa phương khi bảo đảm điều kiện thuận lợi và được đa số Nhân dân đồng thuận.
Giai đoạn 2026-2030 sẽ hoàn thành việc sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã chưa đạt 100% cả hai tiêu chí về diện tích tự nhiên và quy mô dân số, phù hợp với quy hoạch tổng thể ĐVHC của cả nước (dự kiến có khoảng 147 ĐVHC cấp huyện và 2.313 ĐVHC cấp xã thuộc diện sắp xếp).
Chính phủ cũng đề xuất nguyên tắc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn sắp đến trên nguyên tắc không tiến hành sắp xếp các ĐVHC đã thực hiện sắp xếp giai đoạn 2019-2021 và 2022-2025. ĐVHC thuộc diện phải sắp xếp, nhưng có một trong các yếu tố đặc thù: có vị trí biệt lập với ĐVHC khác; đã hình thành và ổn định từ năm 1945 đến nay; có vị trí đặc biệt về quốc phòng, an ninh; có đặc điểm về truyền thống lịch sử, văn hóa, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục riêng biệt mà nếu sắp xếp với ĐVHC liền kề sẽ dẫn tới mất ổn định về quốc phòng, an ninh, trật tự xã hội, hoặc khó khăn trong công tác quản lý nhà nước trên địa bàn. ĐVHC nông thôn đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt quy hoạch định hướng phát triển thành ĐVHC đô thị cùng cấp trong giai đoạn 2022-2025 có diện tích tự nhiên, quy mô dân số đạt tiêu chuẩn của ĐVHC đô thị dự kiến thành lập cũng không thuộc diện phải sắp xếp lại trong giai đoạn tới.
Phải tiếp tục giải quyết nhiều vấn đề
Cơ sở hạ tầng ngày càng tốt hơn, phương tiện giao thông ngày một phát triển, việc đi lại ngày càng thuận tiện hơn; các phương thức giao tiếp giữa người dân, doanh nghiệp với cơ quan công quyền cũng thay đổi nhanh chóng theo chiều hướng chủ yếu sử dụng mạng internet. Đất nước đã ở trong bối cảnh phát triển mới với trình độ rất cao nhưng vẫn giữ cách phân chia ĐVHC như trước đây là hoàn toàn không hợp lý. Sự không hợp lý ấy sẽ trực tiếp trở thành lực cản cho sự phát triển kinh tế-xã hội.
Kết quả sắp xếp lại ĐVHC cấp huyện, cấp xã ở nước ta trong hơn hai năm qua và thực tiễn nhiều nước trên thế giới cho thấy rất rõ: tiếp tục đẩy mạnh sắp xếp ĐVHC là việc làm đúng đắn và rất cần thiết. Tuy nhiên, khi sắp xếp ĐVHC trong giai đoạn tới, chúng ta sẽ phải giải quyết rất nhiều vấn đề để công tác sắp xếp ĐVHC đạt hiệu quả cao nhất, trong đó có những nhóm vấn đề đã đề cập. Ngoài ra, cũng còn rất nhiều vấn đề cần được nghiên cứu, rà soát kỹ lưỡng hơn.
Tiêu chí về diện tích tự nhiên cũng cần xem xét lại, bởi diện tích được tính toán theo kích thước “đường chim bay”, nhưng đường đi thực tế ở khu vực miền núi không thể tính theo “đường chim bay”. Ví dụ, Thanh Đức và Xín Chải (Vị Xuyên, Hà Giang) là hai xã thuộc diện phải sắp xếp theo Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14 nhưng Hà Giang đề nghị chưa tiến hành sắp xếp do có nhiều khó khăn cho cả người dân và cơ quan quản lý. Quan sát bằng mắt thường cũng dễ thấy, khoảng cách từ hộ dân này đến hộ dân khác, điểm dân cư này đến điểm dân cư khác ở đây nếu tính theo "đường chim bay" chỉ khoảng vài trăm mét, nhưng đường đi thực tế lên tới vài ki-lô-mét, thậm chí hàng chục ki-lô-mét do phải vượt núi, vòng qua suối, khe, vực... “Tôi quê ở Xín Chải, làm Bí thư Đảng ủy xã Xín Chải 10 năm, rồi chuyển sang làm Bí thư Đảng ủy xã Thanh Đức. Cả Xín Chải và Thanh Đức đều không đạt cả hai tiêu chí về quy mô dân số và diện tích tự nhiên, thuộc diện phải sắp xếp giai đoạn 2019-2021. Tuy nhiên, đường đi thực tế từ thôn cuối của xã Xín Chải tới trung tâm xã là 20km. Nếu nhập hai xã này vào thì người dân đi lại sẽ rất khó khăn”, Bí thư Đảng ủy xã Thanh Đức Bồng Văn Ơn nói.
Khi tiến hành sắp xếp ĐVHC giai đoạn tới cũng cần có quy định cụ thể hướng dẫn trường hợp sáp nhập ĐVHC nông thôn với ĐVHC đô thị; ĐVHC chưa đạt chuẩn nông thôn mới sáp nhập với ĐVHC đã đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu, như Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã nhiều lần nhấn mạnh tại các phiên họp của UBTVQH và làm việc với đoàn giám sát. Đặc biệt, cần hết sức tránh sáp nhập cơ học, sáp nhập toàn bộ một hoặc một số ĐVHC chưa đạt tiêu chuẩn vào một ĐVHC khác mà thiếu tính toán, nghiên cứu kỹ lưỡng về khoảng cách địa lý cùng với các yếu tố về lịch sử, văn hóa, dân tộc, tôn giáo... Chẳng hạn, thôn cuối xã A không nhất thiết phải cùng các thôn khác nhập vào xã B, nếu khoảng cách từ thôn cuối xã A tới trung tâm xã C gần hơn và không có sự mâu thuẫn về văn hóa, tín ngưỡng...
Nói tóm lại, công tác sắp xếp ĐVHC sắp tới không chỉ cần lưu ý tới việc loại trừ những trường hợp không nên thực hiện sắp xếp, mà cần bổ sung những nguyên tắc cả trong quá trình sắp xếp ĐVHC sao cho thật khoa học.
Thực tế, công tác sắp xếp ĐVHC trong gần 3 năm qua đã phát huy hiệu quả. Những vấn đề nảy sinh đều có thể giải quyết được nếu có sự chuẩn bị chủ động hơn, kỹ lưỡng hơn và có phương án sắp xếp hợp lý hơn. Mong rằng, công tác sắp xếp ĐVHC trong các giai đoạn sắp tới sẽ đạt được hiệu quả cao nhất, vừa mang lại hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước tốt nhất, vừa có bộ máy tinh gọn nhất, đồng thời người dân, doanh nghiệp cũng được thụ hưởng thành quả tốt nhất từ công tác sắp xếp ĐVHC./.
