Trước đó, Ngày 2/8/2021, UBND tỉnh Bình Định có văn bản gửi Bộ VH-TT&DL đề nghị xem xét, quyết định ghi danh, đưa Lễ hội Đô thị Nước Mặn (hay còn gọi là Lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn) vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn là một trong những lễ hội dân gian truyền thống có quy mô lớn và ra đời sớm ở tỉnh Bình Định, cách đây gần 4 thế kỷ. Hằng năm, Lễ hội được tổ chức trong ba ngày: Ngày cuối tháng Giêng (có thể ngày 29 hay ngày 30, tùy tháng) và từ ngày 1 đến ngày 2/2 âm lịch. Thời gian tổ chức Lễ hội được kéo dài sang ngày 3 – 4/2 âm lịch tại Di tích Chùa Bà (thôn An Hòa, xã Phước Quang, huyện Tuy Phước), thu hút đông đảo người dân tham gia.
Khoảng 400 năm trước, khu vực thôn An Hòa là cảng thị Nước Mặn nổi tiếng sầm uất. Người Hoa từ Quảng Đông, Phúc Kiến di cư sang mở phố buôn bán. Lễ hội Nước Mặn ra đời và được tổ chức ở chùa Bà vừa đánh dấu một cảng thị ở vùng đất biên viễn bước vào thời kỳ phồn vinh, vừa thể hiện tinh thần dung hợp văn hóa Việt - Hoa khi biên giới nước ta mới tới núi Đá Bia (Đèo Cả - Phú Yên).
Cho đến ngày nay, tuy cảng thị đã suy tàn, biến dạng thành một vùng quê yên tĩnh nhưng chùa Bà vẫn còn, lễ hội Nước Mặn vẫn còn như một hoài niệm về một đô thị thương cảng đã từng là trung tâm thương mại, văn hóa một thời của Bình Định.
Cùng với sự hình thành và phát triển của Cảng thị Nước Mặn ngày xưa, người dân địa phương xây dựng ngôi chùa thờ các vị gồm Thiên Hậu Thánh Mẫu, bà Thai sanh (bà mụ) và Thành hoàng làng. Việc tổ chức Lễ hội ở Chùa Bà được người dân tiếp nối gìn giữ qua rất nhiều đời, vẫn mang đậm văn hóa truyền thống qua các lễ nghinh thần, rước sắc, rước biểu tượng ngư - tiều - canh - mục...
Các hoạt động trong Lễ hội mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, giáo dục truyền thống uống nước nhớ nguồn, yêu quê hương đất nước.
Võ Hà
