Trong những năm gần đây, tình hình phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam tương đối ổn định và có nhiều dấu hiệu khởi sắc khiến Việt Nam trở thành một thị trường tiềm năng để phát triển ô tô nói chung và xe động cơ điện nói riêng. Tuy nhiên, tỷ lệ sở hữu ô tô của Việt Nam vẫn còn thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực, mới chỉ ở mức 23 ô tô/1.000 người. Con số này chỉ bằng 1/10 của Thái Lan và 1/20 của Malaysia. Đây được coi là cơ hội để các hãng xe ô tô đầu tư, phát triển sản xuất tại Việt Nam.
Để thúc đẩy sử dụng năng lượng xanh, tháng 7/2022, Chính phủ đã có những chính sách ưu đãi với ô tô điện rất kịp thời. Cụ thể, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quyết định 876/QĐ-TTg đề ra lộ trình chuyển đổi sang xe ô tô, xe máy điện với các mốc quan trọng. Đó là mục tiêu năm 2025: 100% xe buýt thay thế sử dụng điện; năm 2030: 100% taxi thay thế sử dụng điện; 2050: 100% phương tiện giao thông cơ giới sử dụng điện, năng lượng xanh.
Xe ô tô điện Vinfast
Vì vậy, Hiệp hội Nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) dự báo đến năm 2028 Việt Nam sẽ đạt mốc 1 triệu xe điện và khoảng 3,5 triệu xe điện vào năm 2040. Đây là cơ hội cho doanh nghiệp Việt khai thác thị trường này bởi doanh nghiệp nước ngoài chưa đầu tư.
Hiện, không khó để bắt gặp những chiếc xe máy điện mang thương hiệu Việt Nam như VinFast, Pega, Dat Bike, Detech, DKBike… Từ năm 2018, những doanh nghiệp này đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng xây dựng nhà máy với tổng công suất ước tính khoảng 1 triệu xe/năm.
Tháng 4/2023, Tập đoàn Sơn Hà đã đầu tư nhà máy sản xuất 4 mẫu xe máy điện EVGO đạt tiêu chuẩn ISO 9001-2015 đủ điều kiện để xuất khẩu sản phẩm sang thị trường Mỹ, EU.
Trước đó, tháng 10/2021, VinFast chính thức trình làng mẫu ô tô điện đầu tiên VF e34, từ đó đến nay VinFast đã trình làng 6 mẫu ô tô điện VF e34, VF 5 Plus, VF 6, VF 7, VF 8 và VF 9. Đặc biệt tháng 11/2022, VinFast xuất khẩu mẫu xe VinFast VF8 sang thị trường Mỹ.
Theo các chuyên gia kinh tế mặc dù thị trường xe điện là mảnh đất mầu mỡ cho doanh nghiệp Việt Nam khai thác, nhưng để làm được điều đó đòi hỏi đòn bẩy chính sách.
Thực tế cho thấy, để thúc đẩy sản xuất xe điện, Nhà nước đã có một số chính sách thuế như ưu đãi thuế nhập khẩu linh kiện, thuế sản xuất - lắp ráp, thuế thu nhập doanh nghiệp… Cụ thể, mức thu lệ phí trước bạ của xe ô tô điện chạy pin hiện là 0% trong vòng 3 năm (kể từ 1/3/2022) và 2 năm tiếp theo bằng 50% so với xe xăng có cùng số chỗ ngồi. Từ tháng 3/2022 đến hết tháng 2/2027, sẽ áp mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xe ô tô điện giảm chỉ còn 1 - 3%.
Để phát triển ngành công nghiệp xe điện Việt Nam, cần có những chính sách cụ thể phù hợp với sự thay đổi sản xuất mang tính bước ngoặt. Bên cạnh đó, Nhà nước nên tiếp tục ưu đãi áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt cho xe ô tô điện loại chở người từ 9 chỗ trở xuống là 3% sau ngày 28/2/2027 đối với xe ô tô điện sản xuất lắp ráp trong nước; miễn thuế VAT trong 5 năm đầu, giảm 50% cho 5 năm tiếp theo.
Ngoài ra, để xe điện có thể tiếp cận nhanh chóng với người dùng hơn, Chính phủ cần có những chính sách trợ cấp cho người dân một khoản tiền hỗ trợ khi mua xe ô tô điện để chuyển dịch hành vi tiêu dùng từ xe ô tô chạy xăng, dầu sang xe ô tô điện khoảng 1.000 USD/xe. Đồng thời nên ban hành quy định tiêu chuẩn chung cho các trạm sạc, có cơ chế vay vốn linh hoạt cho các doanh nghiệp kinh doanh trạm sạc nhanh cũng như sản xuất xe điện.
Như vậy, muốn phát triển công nghiệp xe điện, bên cạnh sự cố gắng của doanh nghiệp còn cần sự hỗ trợ thích hợp của Chính phủ, khi có những chính sách hỗ trợ việc xe điện hóa sẽ trở nên phổ biến tại Việt Nam từ đó phát triển của ngành công nghiệp ôtô của đất nước.
