Những nỗ lực và thành quả bước đầu
Theo Bộ KH&ĐT, đã có những chính sách, chương trình hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo được ban hành; đã bước đầu xây dựng công cụ, nền tảng số, cơ sở dữ liệu chuyển đổi số, xây dựng và triển khai đào tạo chuyển đổi số cho doanh nghiệp, cho chuyên gia tư vấn chuyển đổi số, cũng như triển khai hỗ trợ tư vấn chuyên sâu cho doanh nghiệp về chuyển đổi số… Nhờ vậy, đã có hơn 13.800 doanh nghiệp tại 63 tỉnh, thành phố trên toàn quốc được đào tạo trực tiếp về chuyển đổi số; gần 400 doanh nghiệp được hỗ trợ chuyên sâu xây dựng và triển khai lộ trình chuyển đổi số, 28 doanh nghiệp được đào tạo trực tiếp tại doanh nghiệp cho về chuyển đổi số. Mạng lưới hơn 120 tổ chức, cá nhân cung cấp giải pháp, tư vấn, đào tạo chuyển đổi số được sàng lọc, thành lập, đào tạo và kết nối với cộng đồng doanh nghiệp cũng đang thúc đẩy chuyển đổi số tại các doanh nghiệp…
Cũng nhờ những nỗ lực của các cấp, ngành mà năm 2023, Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu GII (Global Innovation Index) của Việt Nam được xếp hạng 46/132 quốc gia, nền kinh tế, tăng 2 bậc so với năm 2022. Việt Nam là 1 trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong những năm qua. Ngoài ra, Việt Nam là một trong 3 quốc gia có kết quả đổi mới sáng tạo vượt trội hơn so với mức độ phát triển trong 13 năm liên tiếp. Hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã tăng từ vị trí thứ 5 lên vị trí thứ 3 trong số 6 nền kinh tế hàng đầu Đông Nam Á.
Với việc tiếp tục coi đổi mới sáng tạo là một ưu tiên quốc gia, các chỉ số đổi mới sáng tạo làm công cụ đo lường và đánh giá hiệu quả hoạt động của nền kinh tế, thông qua một số chính sách, Chính phủ đã có nhiều biện pháp đầu tư nâng cao các chỉ số đổi mới, sáng tạo, như: Xây dựng 40 nền tảng công nghệ số quốc gia trên các lĩnh vực từ nền tảng chia sẻ, tổng hợp, phân tích dữ liệu trong các ngành, họp trực tuyến, thanh toán, định danh đến thiết bị Internet vạn vật (IoT), AI, trợ lý ảo, chuỗi cung ứng. Nhờ sự hỗ trợ của công nghệ số trong các doanh nghiệp, các cơ quan nhà nước, trường học và các hộ gia đình, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trong phòng, chống dịch bệnh COVID-19 và bảo đảm phần nào duy trì, phục hồi nền kinh tế.
Bên cạnh đó, để xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ đổi mới sáng tạo, Việt Nam đã bước đầu xây dựng hệ thống đổi mới sáng tạo, mạng lưới đổi mới sáng tạo quốc gia tập hợp các chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước với hơn 1.000 thành viên và con số này đang tiếp tục được mở rộng. Đồng thời, đội ngũ nguồn nhân lực chất lượng cao cùng với các khu công nghệ cao được xây dựng, các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số thúc đẩy nghiên cứu khoa học, khởi nghiệp sáng tạo giữa các cơ quan nhà nước, viện nghiên cứu và thay đổi quy trình công nghệ, sản xuất, quản lý vận hành doanh nghiệp trên nền tảng số, nâng cao năng lực sản xuất và sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong tương lai.
Ngày 11/5/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 569/QĐ-TTg về “Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030”. Trong đó, đặt ra mục tiêu nâng cao đóng góp của khoa học và công nghệ và đổi mới sáng tạo vào tăng trưởng kinh tế thông qua các hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ của các viện nghiên cứu và trường đại học, hoạt động đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực quản trị, tổ chức trong doanh nghiệp. Bên cạnh đó, nhiều chính sách cũng được ban hành để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và đổi mới công nghệ, giúp nâng cao năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh. Các biện pháp bao gồm gắn nhiệm vụ khoa học và công nghệ với sản phẩm đầu ra, thực tiễn và thị trường; trao quyền tự chủ cho các tổ chức khoa học và công nghệ; và khuyến khích thành lập viện nghiên cứu và doanh nghiệp khoa học và công nghệ. Hiện nay, các kênh tài chính hỗ trợ nghiên cứu đã được hình thành thông qua hệ thống các quỹ quốc gia về khoa học và công nghệ.
Cần hoàn thiện và tăng cường sự kết nối giữa chính sách và đổi mới sáng tạo
Tại Diễn đàn “Đổi mới sáng tạo trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển bền vững" mới đây, các đại biểu đã nêu nhiều ý kiến. Trong đó có một số vấn đề rất đáng quan tâm, như: Làm sao để có sự kết nối giữa chính sách và hoạt động đổi mới sáng tạo; Cần tạo điều kiện về chính sách để doanh nghiệp tư nhân được tham gia vào hoạt động truyền thông chính sách và phát triển các công nghệ nền tảng để lưu trữ, khai thác, phổ biến và phát triển dữ liệu truyền thông chính sách; Các cơ chế, chính sách về chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo có sự phân tán, với sự tham gia của nhiều bộ, ngành, trong khi sự kết nối giữa các đơn vị này còn có hạn chế, thách thức. Điều này khiến doanh nghiệp gặp khó khăn, lúng túng khi muốn triển khai các hoạt động đổi mới sáng tạo trong bối cảnh chuyển đổi số, bởi không biết làm theo bộ, ngành nào. Mặt khác, cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong triển khai đổi mới sáng tạo vừa nhiều, vừa thiếu. Nhiều là vì phân tán ở nhiều lĩnh vực, do các bộ, ngành, địa phương khác nhau quản lý, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong nhận diện các chính sách này để tận dụng. Còn thiếu là thiếu hệ thống cơ chế, chính sách có sự liên kết mang tính tập trung, có hệ thống bài bản để doanh nghiệp tiếp cận thuận lợi.
Cùng với những ý kiến nêu trên, các chuyên gia đã đề xuất một số giải pháp liên quan đến vấn đề này; cụ thể:
1. Tăng cường đào tạo chuyên sâu nâng cao năng lực chuyển đổi số (CĐS), đổi mới sáng tạo (ĐMST) cho doanh nghiệp (Đào tạo lãnh đạo, quản lý DN; đào tạo người lao động và kỹ sư công nghệ số; đào tạo đội ngũ chuyên gia tư vấn thông qua chương trình Quốc tế).
2. Tổ chức tư vấn cho doanh nghiệp về lộ trình xây dựng chiến lược, lộ trình CĐS; tư vấn triển khai những bài toán thực tế mà doanh nghiệp có nhu cầu.
3. Hỗ trợ các giải pháp CĐS như kết nối hỗ trợ một phần/toàn phần về một số phần mềm công nghệ cụ thể để doanh nghiệp ứng dụng.
4. Để đẩy mạnh đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, về mặt quản trị nhà nước và doanh nghiệp, có 4 từ rất quan trọng là: tốc độ, linh hoạt, nên các bên liên quan tác động sự tham gia của họ, thí điểm/học hỏi.
5. Tạo ra sự kết nối 2 chính sách quan trọng là thu hút nguồn lực tri thức, hỗ trợ nâng cao vai trò của doanh nhân trong thời đại mới.
6. Các bộ, ngành phải phối hợp để tạo ra sự liên kết, liên thông về cơ chế, chính sách đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.
7. Cần tập trung vào 3 vấn đề, gồm: Tăng năng suất lao động, tăng nguồn thu, tăng nhận diện thương hiệu trong thực hiện đổi mới sáng tạo./.
Ths. Hoàng Đình Chung
