Trong thời đại số hóa toàn cầu, chuyển đổi số được xem là chìa khóa quyết định sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Tại Việt Nam, quá trình này đang diễn ra mạnh mẽ trên mọi lĩnh vực, tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống. Với tầm nhìn chiến lược và sự đồng lòng của toàn xã hội, chuyển đổi số không chỉ giúp Việt Nam hội nhập quốc tế sâu rộng mà còn xây dựng nền tảng vững chắc cho một tương lai bền vững.
Năm 2020, Việt Nam khởi động chương trình Chuyển đổi số quốc gia với Quyết định 749/QĐ-TTg, đặt mục tiêu trở thành quốc gia số tiên phong trong khu vực vào năm 2030. Chiến lược tập trung vào ba trụ cột chính: chính phủ số, xây dựng hành chính minh bạch và hiệu quả; kinh tế số, tăng tỷ trọng kinh tế số lên 20% GDP vào năm 2025; và xã hội số, phổ cập công nghệ cho mọi tầng lớp nhân dân nhằm thu hẹp khoảng cách số. Với các bước đi chiến lược, Việt Nam hướng đến việc ứng dụng mạnh mẽ các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, blockchain và dữ liệu lớn, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Chương trình không chỉ đặt nền tảng cho tăng trưởng bền vững mà còn khẳng định vị thế Việt Nam trong nền kinh tế số toàn cầu.
Ngành y tế Việt Nam đang có những thay đổi đột phá nhờ ứng dụng công nghệ số. Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Nhi Trung ương đã triển khai bệnh án điện tử, giúp giảm tới 30% thời gian chờ khám và nâng cao hiệu quả điều trị. Trong giai đoạn đại dịch COVID-19, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội sử dụng telemedicine (khám bệnh từ xa), cho phép bác sĩ tại Hà Nội kết nối và tư vấn trực tiếp cho bệnh nhân tại các tỉnh miền núi như Lào Cai hay Hà Giang. Bên cạnh đó, ứng dụng DrAid của VinBrain đã hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán bệnh lý qua hình ảnh X-quang, giúp phát hiện sớm các bệnh nguy hiểm như lao phổi hay ung thư phổi, nâng độ chính xác lên tới 90%.
Trong lĩnh vực giáo dục, nền tảng học trực tuyến VioEdu đã giúp hơn 10 triệu học sinh duy trì học tập trong thời gian giãn cách xã hội. Nhiều trường THCS & THPT đã sử dụng hệ thống quản lý giáo dục, cho phép phụ huynh dễ dàng tra cứu điểm số, tình hình học tập của con em qua điện thoại. Đồng thời, các trường đại học đã xây dựng thư viện số với nhiều tài liệu trực tuyến, cung cấp học liệu phong phú cho sinh viên, đặc biệt trong các ngành công nghệ thông tin và y học.
Bên cạnh đó, thương mại điện tử tại Việt Nam đang bùng nổ với các nền tảng lớn như Shopee, Lazada, và Tiki, giúp doanh nghiệp nhỏ tiếp cận thị trường rộng lớn. Một cơ sở sản xuất đã tăng doanh số lên đến 40% nhờ bán hàng qua Shopee. Trong sản xuất, VinFast sử dụng hệ thống dây chuyền tự động hóa tích hợp IoT và Big Data, giúp giảm chi phí sản xuất và đưa xe điện "made in Vietnam" ra thị trường quốc tế. Ngân hàng số cũng phát triển mạnh mẽ, với hơn 40 triệu người dùng ví điện tử như MoMo và ZaloPay, tạo thuận lợi cho việc thanh toán không dùng tiền mặt.
Công nghệ số đã tạo ra sự thay đổi lớn trong nông nghiệp. Một số thành quả tiêu biểu như: Tập đoàn Lộc Trời ứng dụng IoT vào quản lý trang trại, giúp tăng năng suất lúa lên 15% nhờ hệ thống cảm biến theo dõi độ ẩm và nhiệt độ đất. Nông dân tại Đồng Tháp sử dụng sàn thương mại điện tử Postmart, bán trực tiếp xoài cát Chu đến người tiêu dùng với giá cao hơn 20% so với bán qua thương lái. Bên cạnh đó, công nghệ GPS được áp dụng tại các vùng trồng cà phê ở Tây Nguyên để quy hoạch đất đai và cải thiện năng suất thu hoạch.
Chính phủ Việt Nam cũng đã đạt nhiều thành tựu trong chuyển đổi số hành chính công. Ví dụ, Cổng dịch vụ công quốc gia (dichvucong.gov.vn) đã xử lý hơn 200 triệu hồ sơ trực tuyến tính đến năm 2023, tiết kiệm chi phí hành chính lên tới hàng nghìn tỷ đồng. Tại Hà Nội, hệ thống cơ sở dữ liệu dân cư đã được liên kết với hệ thống bảo hiểm y tế, giúp người dân dễ dàng tra cứu thông tin bảo hiểm và thực hiện các thủ tục liên quan chỉ trong vài phút. Ngoài ra, các dịch vụ công trực tuyến như đăng ký xe, cấp giấy phép kinh doanh, hay nộp thuế cũng đã được tích hợp vào các nền tảng số hóa, giúp người dân tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại.
Dù còn nhiều thách thức, để khắc phục và đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số, cần có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt từ cả chính phủ, tổ chức và doanh nghiệp. Trước hết, đầu tư vào hạ tầng công nghệ là yếu tố then chốt. Việc phát triển mạng 5G và mở rộng phủ sóng, đặc biệt ở các vùng sâu, vùng xa, sẽ đảm bảo kết nối ổn định cho người dân và doanh nghiệp, qua đó tạo điều kiện thuận lợi để triển khai các dịch vụ số. Đặc biệt, sự phát triển của mạng 5G sẽ không chỉ cải thiện tốc độ truyền tải dữ liệu mà còn giúp các công nghệ như IoT, AI hoạt động hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy các lĩnh vực kinh tế số, y tế, giáo dục. Đồng thời, xây dựng nền tảng dữ liệu quốc gia tích hợp các cơ sở dữ liệu về dân cư, bảo hiểm xã hội, đất đai, y tế và giáo dục sẽ giúp tạo ra một hệ thống thông tin liên thông, hỗ trợ công tác quản lý, tăng cường hiệu quả cung cấp dịch vụ công cho người dân và doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố không thể thiếu trong chuyển đổi số. Chính phủ cần đẩy mạnh giáo dục số từ bậc phổ thông đến đại học, đưa các kỹ năng công nghệ như lập trình, phân tích dữ liệu, AI vào chương trình giảng dạy để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về nhân lực trong các lĩnh vực công nghệ số. Các khóa đào tạo ngắn hạn cho người lao động và chương trình hợp tác quốc tế sẽ giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng chuyển đổi số, đặc biệt là trong các lĩnh vực chuyên sâu như Big Data, AI và IoT. Việc hoàn thiện khung pháp lý cũng là một yếu tố quan trọng. Chính phủ cần sớm ban hành các quy định về bảo mật dữ liệu, định danh điện tử và thương mại điện tử để tạo môi trường pháp lý minh bạch và an toàn cho các giao dịch số. Đơn giản hóa quy trình hành chính và thúc đẩy sử dụng chữ ký số trong quản lý công sẽ giúp giảm thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả cung cấp dịch vụ công trực tuyến.
Ngoài ra, nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển đổi số là một yếu tố quan trọng. Chính phủ và các tổ chức cần tổ chức các chiến dịch tuyên truyền mạnh mẽ để người dân hiểu rõ về lợi ích của chuyển đổi số, từ đó tham gia vào các dịch vụ công trực tuyến. Các gói hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, phần mềm miễn phí, cũng như tư vấn chuyển đổi số sẽ giúp các doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận công nghệ và cải thiện hiệu quả sản xuất, kinh doanh. Xây dựng cộng đồng công nghệ số mạnh mẽ sẽ tạo ra một mạng lưới kết nối giữa người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong việc chia sẻ kinh nghiệm, giải pháp và học hỏi từ các quốc gia đi trước. Cuối cùng, việc huy động nguồn lực tài chính từ các doanh nghiệp lớn, các tập đoàn công nghệ và ngân sách nhà nước là điều vô cùng quan trọng để đảm bảo nguồn vốn cho các dự án chuyển đổi số. Chính phủ cần tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận các gói vay ưu đãi hoặc các quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo, từ đó tạo động lực thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực. Khi các giải pháp này được triển khai đồng bộ và hiệu quả, chuyển đổi số sẽ trở thành động lực mạnh mẽ, giúp Việt Nam phát triển bền vững trong thời đại công nghệ số.
Chuyển đổi số là con đường tất yếu để Việt Nam hội nhập sâu rộng và cạnh tranh mạnh mẽ trên trường quốc tế. Với sự quyết tâm và chỉ đạo sát sao của Chính phủ, cùng sự tham gia tích cực của các doanh nghiệp và người dân, Việt Nam hoàn toàn có đủ tiềm lực và cơ hội để trở thành quốc gia số hóa hàng đầu khu vực vào năm 2030. Quá trình này không chỉ mang lại những cơ hội phát triển vượt bậc mà còn là trách nhiệm chung của mỗi cá nhân và tổ chức trong xã hội. Chỉ khi tất cả chúng ta cùng hành động và góp sức, tầm nhìn về một quốc gia số phát triển bền vững sẽ trở thành hiện thực. Hãy cùng nhau chung tay để hiện thực hóa tầm nhìn quốc gia số, để Việt Nam không chỉ bắt kịp mà còn dẫn đầu trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Phương Anh
