Lễ hội Đền Thượng - thành phố Lào Cai
Với quan điểm nhất quán, Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định văn hóa nói chung, văn hóa dân tộc thiểu số nói riêng là một bộ phận quan trọng, là động lực của sự phát triển. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII “Về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” xác định văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội; nền văn hóa Việt Nam là nền văn hóa thống nhất mà đa dạng trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam… Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh quan điểm phát triển: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, ý chí tự cường và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc... lấy giá trị văn hóa, con người Việt Nam là nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững”, “Khắc phục sự chênh lệch về trình độ phát triển và đời sống văn hóa giữa các vùng, miền, các giai tầng xã hội, đặc biệt quan tâm đến vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào các dân tộc thiểu số... Quan tâm, tạo điều kiện phát triển văn hóa, văn nghệ của các dân tộc thiểu số”.
Cũng từ quan điểm đó, công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số (DTTS) luôn là một nội dung quan trọng được Đảng và Nhà nước ta quan tâm, chỉ đạo trong suốt quá trình lãnh đạo, điều hành đất nước. Với quan điểm nhất quán, Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định, văn hóa các DTTS là một bộ phận quan trọng của nền văn hóa Việt Nam thống nhất, đa dạng. Các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ban hành và thực hiện đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời tạo động lực để phát triển đời sống kinh tế, xã hội, ổn định chính trị, an ninh quốc phòng vùng đồng bào DTTS.
Dinh thự Hoàng A Tưởng Bắc Hà - Lào Cai
Từ chủ trương, chính sách bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc của Đảng, Nhà nước, các địa phương luôn coi đây là nhiệm vụ quan trọng, dành sự quan tâm lớn trong các chủ trương, kế hoạch phát triển bền vững. Tại tỉnh Lào Cai, xác định văn hóa truyền thống là yếu tố quan trọng giúp tạo nên bản sắc riêng biệt của mỗi dân tộc và cộng đồng, các yếu tố văn hóa truyền thống như phong tục, lễ hội, trang phục, kiến trúc, ẩm thực và nghệ thuật dân gian luôn được giữ gìn và đóng góp lớn vào việc xây dựng và bảo vệ giá trị tinh thần của cộng đồng. Những nét văn hóa này không chỉ tạo nên sự đa dạng văn hóa mà còn góp phần tạo dựng thương hiệu cho địa phương, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.
Các cộng đồng dân tộc thiểu số tại Lào Cai, như H'mông, Dao, Tày, không chỉ là những chủ nhân của các giá trị văn hóa độc đáo mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ biên giới quốc gia. Văn hóa truyền thống của họ, từ các phong tục tập quán, lễ hội, trang phục đến ngôn ngữ và nghệ thuật dân gian, là biểu tượng khẳng định bản sắc dân tộc. Những cộng đồng này, với sự gắn bó sâu sắc với mảnh đất của mình, trở thành những "người giữ đất" tại các khu vực biên giới, góp phần bảo vệ môi trường, tài nguyên thiên nhiên và an ninh biên giới. Các giá trị văn hóa không chỉ là di sản cần được bảo tồn mà còn là yếu tố giúp củng cố tình yêu đất nước, ý thức bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.
Việc bảo tồn văn hóa truyền thống kết hợp với phát triển du lịch bền vững tại Lào Cai mang lại nhiều lợi ích không chỉ cho người dân mà còn cho cộng đồng biên giới. Du lịch cộng đồng không chỉ tạo ra sinh kế bền vững cho các dân tộc thiểu số qua các hoạt động như tham quan làng nghề, trải nghiệm lễ hội, thưởng thức đặc sản địa phương, mà còn giúp bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa độc đáo của mỗi dân tộc. Bên cạnh đó, phát triển du lịch giúp nâng cao nhận thức cộng đồng về việc bảo vệ di sản và bảo vệ biên giới, từ đó tăng cường sự đoàn kết và củng cố vững chắc vùng biên cương. Mối liên kết giữa văn hóa truyền thống và du lịch bền vững chính là chìa khóa để phát triển kinh tế địa phương, tạo việc làm cho người dân và giữ gìn ổn định an ninh quốc gia.
Chính sách bảo tồn và phát triển du lịch bền vững tại Lào Cai đã được Chính phủ và tỉnh triển khai thông qua nhiều chương trình cụ thể, nhằm bảo vệ các giá trị văn hóa và tạo cơ hội phát triển kinh tế cho người dân. Một trong những chính sách quan trọng là bảo tồn các lễ hội truyền thống, làng nghề thủ công và nghệ thuật dân gian của các dân tộc thiểu số. Các lễ hội như Lễ hội Gầu Tào của người H’mông, Lễ hội Lồng Tồng của người Tày, hay Lễ hội cúng thần linh của người Dao được tổ chức đều đặn, nhận sự hỗ trợ từ chính quyền để duy trì phong tục, tập quán của các dân tộc bản địa. Tính đến hết năm 2023, Lào Cai đã đạt được nhiều thành tựu ấn tượng trong công tác bảo tồn di sản văn hóa, với 40 di sản văn hóa phi vật thể được công nhận là di sản văn hóa cấp quốc gia, cùng với 2 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa đại diện của nhân loại. Lào Cai cũng sở hữu 22 di tích và danh thắng cấp quốc gia và 33 di tích, danh thắng cấp tỉnh, tạo thành một hệ thống di sản phong phú, có giá trị lịch sử và văn hóa, là tài nguyên quan trọng cho phát triển du lịch. Những di sản này không chỉ thu hút du khách mà còn góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững, củng cố tinh thần đoàn kết cộng đồng và bảo vệ an ninh biên giới. Chính quyền tỉnh cũng hỗ trợ phát triển các làng nghề thủ công như dệt thổ cẩm, làm gốm, chế tác nhạc cụ, thông qua việc cung cấp vốn vay ưu đãi, đào tạo nghề cho người dân và tổ chức hội chợ, triển lãm để quảng bá sản phẩm, giúp người dân tăng thu nhập. Đồng thời, tỉnh khuyến khích phát triển du lịch cộng đồng, tạo cơ hội việc làm qua các tour du lịch trải nghiệm văn hóa, tham quan làng nghề và tham gia vào các lễ hội truyền thống.
Đền Bảo Hà đã được đầu tư mở rộng và trùng tu, tôn tạo khang trang, lộng lẫy, thoáng rộng và uy linh
Song song với các hoạt động bảo tồn văn hóa, Lào Cai còn triển khai các chính sách bảo vệ môi trường và phát triển du lịch bền vững. Chính quyền tỉnh yêu cầu các hoạt động du lịch phải tuân thủ các quy định bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ cảnh quan và hệ sinh thái. Các khu vực du lịch sinh thái và các khu bảo tồn thiên nhiên đều có quy hoạch quản lý rõ ràng, hạn chế tác động tiêu cực từ du lịch. Ngoài ra, các chương trình đào tạo kỹ năng du lịch cho cộng đồng địa phương cũng được chú trọng, giúp người dân nâng cao khả năng phục vụ khách du lịch, đồng thời hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc bảo vệ di sản văn hóa và môi trường. Những chính sách này không chỉ góp phần phát triển kinh tế mà còn giúp cộng đồng địa phương nhận thức sâu sắc về việc bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững cho Lào Cai trong tương lai.
Bên cạnh đó. chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) tại Lào Cai đã thành công trong việc khai thác "vốn văn hóa" từ ẩm thực, nghề thủ công và di sản nông nghiệp để phát triển các sản phẩm đặc trưng của địa phương, tạo nên chuỗi liên kết giữa các làng nghề, cộng đồng và cơ sở sản xuất. Điều này không chỉ góp phần phát triển kinh tế mà còn bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Các hoạt động du lịch cộng đồng đã làm sống dậy và lan tỏa những giá trị di sản văn hóa qua các chương trình trải nghiệm như “The Mong Show - Sa Pa lặng lẽ yêu”, “Vũ điệu dưới trăng”, hay “Nghiêng về bên nhau”, thu hút sự quan tâm của công chúng và tạo cơ hội cho người dân địa phương tham gia biểu diễn. Đồng thời, văn hóa dân ca, dân vũ và các di sản lịch sử, văn hóa của Lào Cai không chỉ là điểm giáo dục lịch sử mà còn trở thành điểm du lịch thu hút khách chiêm bái, góp phần nâng cao giá trị di sản và thúc đẩy du lịch bền vững tại khu vực.
Mô hình du lịch cộng đồng tại Lào Cai, đặc biệt ở các bản làng như Tả Van và Bản Hồ, không chỉ góp phần tăng thu nhập cho người dân mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc giữ chân lực lượng lao động tại địa phương. Việc phát triển du lịch giúp hạn chế tình trạng di cư và tạo ra sự ổn định trong cộng đồng, từ đó nâng cao đời sống và tạo ra những cơ hội việc làm bền vững cho người dân. Điều này không chỉ khuyến khích người dân gắn bó lâu dài với quê hương mà còn tạo điều kiện để họ duy trì và phát triển các giá trị văn hóa, nghề truyền thống, cũng như bảo vệ môi trường sống của mình. Hơn nữa, mô hình du lịch cộng đồng này có ý nghĩa đặc biệt trong việc bảo vệ an ninh quốc gia, nhất là tại các khu vực biên giới. Khi cộng đồng địa phương được ổn định và phát triển kinh tế, họ sẽ có động lực và khả năng duy trì an ninh trật tự trong khu vực. Các cộng đồng vững mạnh, có sinh kế ổn định sẽ là những "người giữ đất", góp phần bảo vệ biên cương và chủ quyền lãnh thổ. Việc xây dựng cộng đồng mạnh mẽ tại các vùng cao không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn củng cố sự gắn bó với mảnh đất biên giới, từ đó trở thành lá chắn vững chắc trong công tác bảo vệ biên giới và chủ quyền quốc gia.
Hòa cùng các chương trình chung trong hoạt động bảo tồn văn hóa truyền thống, thời gian qua, Sở Văn hóa - Thể thao tỉnh Lào Cai phối hợp với chính quyền các cấp thực hiện tuyên truyền, quảng bá rộng rãi giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của các dân tộc thiểu số. Đồng thời, tổ chức các chương trình quảng bá, xúc tiến du lịch vùng cao, kết hợp với nghiên cứu, khảo sát tiềm năng du lịch, lựa chọn xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng cho các địa phương. Xây dựng phóng sự quảng bá về du lịch cộng đồng của Lào Cai phát trên internet, các nền tảng mạng xã hội; sản xuất video clip về du lịch cộng đồng (xây dựng nhân vật trải nghiệm); tổ chức đoàn khảo sát du lịch chuyên đề “hành trình khám phá cung đường di sản danh thắng quốc gia ruộng bậc thang” thuộc vùng dân tộc thiểu số và tổ chức đoàn khảo sát tour du lịch check in bản làng gắn với chợ phiên...
Việc bảo tồn văn hóa truyền thống gắn với phát triển bền vững tại Lào Cai là một chiến lược quan trọng không chỉ trong việc bảo vệ bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số mà còn góp phần vào phát triển kinh tế và bảo vệ chủ quyền vùng biên giới. Mối quan hệ giữa phát triển du lịch và bảo tồn văn hóa tại Lào Cai thể hiện rõ qua mô hình du lịch cộng đồng, giúp nâng cao đời sống của người dân, tạo cơ hội việc làm bền vững và duy trì các giá trị văn hóa đặc trưng của các dân tộc thiểu số. Đồng thời, du lịch cũng là công cụ hiệu quả để bảo vệ an ninh quốc gia, củng cố sự ổn định và đoàn kết trong cộng đồng, đặc biệt ở các vùng biên cương. Chính quyền tỉnh Lào Cai, thông qua các chính sách bảo tồn di sản văn hóa và phát triển du lịch bền vững, đã tạo ra sự kết nối giữa văn hóa và kinh tế, đồng thời khẳng định tầm quan trọng của việc phát triển du lịch gắn liền với bảo vệ biên giới Tổ quốc./.
