Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia đền thờ Thám hoa Phan Kính tại xã Trường Lưu.
Một danh nhân lớn của đất học Trường Lưu
Thám hoa Phan Kính, tự Dĩ Trực, hiệu Tĩnh Trai, sinh ngày 11/11 năm Ất Mùi (tức 6.12.1715) tại thôn Vĩnh Gia, xã Trường Lưu – vùng đất nổi tiếng hiếu học và sản sinh nhiều danh nhân văn hóa. Từ nhỏ, ông đã nổi tiếng thông minh, cương trực và chăm học, thừa hưởng truyền thống khoa bảng lâu đời của dòng họ Phan.
Năm Quý Hợi (1743), ở tuổi 28, Phan Kính vượt qua hàng nghìn sĩ tử cả nước để đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ – Cập đệ đệ tam danh, trở thành Thám hoa duy nhất của kỳ thi ấy. Đó không chỉ là sự tỏa sáng của tài năng, mà còn khẳng định vị thế của đất học Hà Tĩnh thời Lê trung hưng.
Sau khi đỗ đạt, Phan Kính được triều đình giao phó nhiều trọng trách: Hàn lâm viện Đãi chế, Đốc đồng Thanh Hóa, Đốc thị Nghệ An, Đốc đồng Tuyên Quang, rồi Kinh lược sứ đạo Hưng Hóa. Dù ở cương vị nào, ông đều thể hiện tinh thần chí công vô tư, đặt lợi ích của dân lên trên.
Ông còn được biết đến là một nhà ngoại giao xuất sắc. Trong lần đi sứ sang triều Thanh, tài năng và đức độ của ông đã khiến vua Càn Long nể trọng, ban tặng danh vị “Lưỡng quốc Đình nguyên Thám hoa” – một vinh dự hiếm có trong lịch sử ngoại giao Đại Việt.
Tượng thờ Hoa Thám Phan Kính ở xã Trường Lưu
Lễ kỷ niệm trang trọng – Tri ân một tấm gương sáng
Trong không gian linh thiêng của đền thờ, các đại biểu đã dâng hương tưởng niệm, ôn lại hành trạng cuộc đời ông thông qua tư liệu, sách sử và lời kể truyền đời của nhân dân địa phương. Nhiều học giả đánh giá Phan Kính là một nhà quản lý liêm trực, luôn hành xử theo chuẩn mực đạo đức “trung – hiếu – liêm – sỉ”, sống thanh bạch và tận tụy với dân.
Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh cũng nhấn mạnh:
“Trong bối cảnh hội nhập hiện nay, những bài học của Thám hoa Phan Kính về ngoại giao mềm dẻo, ứng xử nhân văn nhưng kiên định giữ vững chủ quyền càng trở nên giá trị hơn bao giờ hết.”
Giám đốc Sở VHTT&DL Nguyễn Viết Trường phát biểu tại sự kiện
Di sản văn hóa sống mãi với thời gian
Đền thờ Thám hoa Phan Kính được công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia từ năm 1992. Tên ông hiện được đặt cho một số tuyến đường, trường học trong và ngoài tỉnh – minh chứng cho sự tôn trọng của hậu thế.
Gắn liền với danh nhân Phan Kính còn là kho di sản văn hóa của Trường Lưu – quê hương có Mộc bản Trường Lưu đăng ký UNESCO, có nhiều nhà học giả, nhiều bậc danh hiền. Chính mảnh đất ấy đã hun đúc nên một Phan Kính tài năng, khí khái và nhân hậu.
Đối với người dân Trường Lưu hôm nay, Thám hoa Phan Kính không chỉ là quá khứ. Ông là niềm tự hào, là kim chỉ nam cho các thế hệ trẻ trong học tập và rèn luyện. Câu chuyện về cuộc đời thanh liêm, thông minh và tinh thần phục vụ dân chúng của ông luôn được nhắc lại trong các buổi sinh hoạt văn hóa, giáo dục địa phương.
Chương trình nghệ thuật tái hiện lại cuộc đời của Thám hoa Phan Kính
Giá trị còn mãi – Bài học cho hôm nay
Kỷ niệm 310 năm ngày sinh Thám hoa Phan Kính là dịp để nhìn lại chặng đường dài của truyền thống hiếu học, truyền thống trọng chữ nghĩa của vùng đất Hà Tĩnh.
Trong dòng chảy hiện đại hóa đầy biến động, những bài học ấy vẫn nguyên giá trị, vẫn soi đường cho các thế hệ hôm nay hướng về những giá trị chân – thiện – mỹ.
310 năm đã trôi qua, nhưng tấm gương của Thám hoa Phan Kính vẫn như ngọn đèn sáng giữa trời Trường Lưu, tỏa rạng đức nhân nghĩa, trí tuệ và lòng yêu nước. Lễ kỷ niệm không chỉ để tưởng nhớ, mà còn để khẳng định rằng những giá trị sống đẹp, sống tử tế như của ông vẫn luôn là điều mà mỗi con người, mỗi thế hệ cần hướng tới.
Thám hoa Phan Kính – bậc hiền tài của dân tộc – sẽ mãi là niềm tự hào của Hà Tĩnh, mãi là tấm gương để noi theo trong hành trình xây dựng quê hương ngày càng văn minh, phát triển.
Kim Anh
