Giải Nobel Hóa học 2024 với công trình sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để "giải mã" cấu trúc của hầu hết các loại protein được cộng đồng nghiên cứu quan tâm đặc biệt bởi ý nghĩa to lớn của công trình đột phá này. Cấu trúc protein được coi là bài toán “nửa thế kỷ” của cộng đồng khoa học cũng như cả thế giới trong đó nút thắt lớn nhất là dự đoán cấu trúc protein mà không cần thí nghiệm.
Đặc biệt, trong số 3 chủ nhân giải Nobel Hóa học 2024, 2 nhà khoa học là TS Demis Hassabis và TS John Jumper với công trình đột phá trên đã sớm được vinh danh tại Giải đặc biệt VinFuture dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới vào năm 2022.
Ngay từ thời điểm đó, Hội đồng Giải thưởng VinFuture đã đánh giá, công trình tiên phong về hệ thống trí tuệ nhân tạo giải mã protein AlphaFold 2 của hai nhà khoa học đã tạo nên cuộc cách mạng trong mô hình hóa cấu trúc protein, giúp thúc đẩy những phát triển đột phá trong lĩnh vực y sinh, y tế và nông nghiệp.
Đánh giá cao ý nghĩa của công trình đã sớm được vinh danh tại Giải thưởng VinFuture, Phó chủ tịch Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam - GS.TS. Chu Hoàng Hà cho rằng, Hội đồng giải thưởng VinFuture đã cho thấy tầm nhìn xa, đúng hướng khi nhìn ra những công trình có sức ảnh hưởng lớn tới nhân loại. “Đây là những công trình không chỉ đóng góp cho sự phát triển của khoa học mà lớn hơn là cho cuộc sống của hàng triệu người”, GS.TS Chu Hoàng Hà nói.
Ông cũng nhắc lại việc trước đó hai chủ nhận của Giải thưởng VinFuture là GS Kariko và TS Weissman cũng đã đoạt giải Nobel Y sinh 2023. Việc VinFuture có cùng lựa chọn với những giải thưởng Nobel theo ông là không phải sự trùng hợp ngẫu nhiên. Ngoài tầm nhìn xa, điều GS.TS Chu Hoàng Hà nhấn mạnh là khả năng đón đầu xu hướng của VinFuture khi lựa chọn vinh danh những công trình hướng tới những lĩnh vực có sức tác động lớn như: trí tuệ nhân tạo, năng lượng xanh, an ninh lương thực, sức khỏe cộng đồng…
Có chung quan điểm này, TS. Nghiêm Vũ Khải, nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, việc sớm vinh danh những công trình như AlphaFold 2 là kết quả của định hướng và sứ mệnh đúng đắn, mang tính nhân loại và toàn cầu của VinFuture.
Là giải thưởng ra đời sau nhưng theo TS Nghiêm Vũ Khải, VinFuture đã tập hợp được tinh hoa trí tuệ nhân loại, có tư duy và góc nhìn mới mẻ mang tính thời đại cùng cách làm đột phá. Kết hợp với cơ sở, kế thừa truyền thống, giải thưởng đang tạo ra được sức ảnh hưởng lớn ở phạm vi toàn cầu.
Ở góc độ khoa học, TS. Lê Thị Hồng Lan, chuyên gia về công nghệ sinh học cho rằng, điểm đặc biệt của VinFuture là việc giải thưởng không chỉ tập trung vào các công trình đã có thành tựu rõ ràng mà còn đánh giá tiềm năng phát triển trong tương lai.
Bà nhấn mạnh ý nghĩa của việc phát hiện và vinh danh những công trình bứt phá từ VinFuture. “Việc lựa chọn chính xác của Giải thưởng VinFuture không chỉ tạo ra động lực chủ nhân giải thưởng mà còn đóng góp quan trọng vào việc thúc đẩy những nghiên cứu mang tính đột phá”, TS Lan nói.
Nhìn tổng thể, theo bà, VinFuture đang ngày càng khẳng định vị thế trong giới khoa học toàn cầu, không chỉ trong việc ghi nhận những thành tựu khoa học mà còn là cầu nối giữa các nhà nghiên cứu và những cơ hội mới, từ đó góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của khoa học và công nghệ trong tương lai.
