Trồng rừng ven biển là “lá chắn xanh” vững chắc bảo vệ cộng đồng trước những tác động khắc nghiệt của thiên tai. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, đặc biệt là tình trạng sạt lở bờ biển và ven sông gây mất rừng, mất đất sản xuất, việc khôi phục và mở rộng diện tích rừng ngập mặn ở các địa phương ven biển trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Những cánh rừng này không chỉ giúp giảm thiểu xói mòn, ngăn chặn sạt lở, điều hòa khí hậu mà còn tạo nên môi trường sống phong phú cho hệ sinh thái, đồng thời mở ra cơ hội sinh kế bền vững cho người dân dưới tán rừng.
13.000 cây phi lao được trồng mới tại rừng phòng hộ ven biển Tiền Giang (cũ) nay là Đồng Tháp. Ảnh: DNSG
Với đường bờ biển dài tới 3.260 km, trải qua 21 tỉnh, thành phố từ Móng Cái (Quảng Ninh) đến Cà Mau, Việt Nam sở hữu khoảng 200.000 ha rừng ngập mặn, trong đó nổi bật có rừng ngập mặn Cần Giờ (TP. Hồ Chí Minh), Rú Chà (Huế), Tam Giang (Đà Nẵng) và hệ sinh thái rừng ngập mặn ở Cà Mau. Những cánh rừng này đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ vùng sản xuất nông – lâm – diêm nghiệp, góp phần ngăn sóng, chắn gió bão, giảm xói lở và triều cường, qua đó bảo vệ an toàn cho vùng dân cư và hệ thống đê biển trước những biến đổi khí hậu ngày càng khó lường. Tại xã Diễn Bích (Nghệ An), những dải rừng ngập mặn ôm vòng cung trước biển đã trở thành lá chắn tự nhiên, không chỉ giảm sức tàn phá của sóng và gió mà còn tạo nơi cư trú lý tưởng cho nhiều loài thủy sản như cua, tôm, cá mang lại nguồn lợi sinh kế cho người dân. Ở Quảng Trị, hơn 19.000 ha rừng ven biển vẫn được gìn giữ giúp chống xói mòn, hạn chế cát bay và giảm thiểu tác động của bão lũ.
Nhận thức rõ tầm quan trọng ấy, nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước đã quan tâm đặc biệt tới công tác trồng mới và phục hồi rừng ngập mặn. Hàng loạt dự án trong và ngoài nước đã được triển khai, góp phần khôi phục hơn 4.000 ha rừng và dự kiến sẽ bổ sung thêm 1.000 ha mới từ các chương trình tài trợ quốc tế. Dự án “Tăng cường khả năng chống chịu với những tác động của biến đổi khí hậu cho các cộng đồng dễ bị tổn thương ven biển Việt Nam” được thực hiện từ năm 2017–2024 tại 7 tỉnh Ninh Bình, Thanh Hóa, Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi và Cà Mau đã mang lại những kết quả tích cực, góp phần củng cố hệ thống phòng hộ tự nhiên và sinh kế bền vững cho người dân ven biển. Bên cạnh vai trò phòng hộ, những cánh rừng ngập mặn còn mở ra hướng phát triển sinh kế bền vững cho cộng đồng ven biển thông qua các mô hình nuôi trồng thủy sản dưới tán rừng. Tại Cần Thơ, người dân đã thành công với mô hình nuôi vọp và ốc len, mang lại nguồn thu nhập đáng kể khi giá vọp dao động từ 35–40 nghìn đồng/kg và ốc len từ 80–100 nghìn đồng/kg. Ở Kiên Lương (An Giang), việc nhận khoán đất trồng rừng phòng hộ ven biển đã giúp nhiều hộ chuyển sang nuôi cua, tôm quảng canh, cá chẽm, cá mú trân châu… đem lại giá trị kinh tế cao. Ở Hòn Đất (An Giang), mô hình giao khoán với tỷ lệ 70% diện tích dành cho trồng rừng và 30% cho phát triển thủy sản đã giúp nhiều gia đình “khá lên dưới tán rừng phòng hộ”. Không chỉ tạo nguồn thu trực tiếp, rừng ngập mặn còn góp phần phục hồi môi trường sinh thái, tạo nền tảng ổn định cho sinh kế lâu dài. Việc trồng và phục hồi rừng ngập mặn trên vùng bãi bồi ở Ninh Bình không chỉ củng cố tuyến đê biển mà còn tạo điều kiện để người dân duy trì nguồn lợi thủy sản tự nhiên, gắn bó bền vững với nghề biển và bảo vệ môi trường sống của chính mình.
Việc trồng và bảo vệ rừng ven biển không chỉ là giải pháp sinh thái, mà còn là chiến lược sinh kế bền vững cho cộng đồng ngư dân. Những cánh rừng phòng hộ vươn mình chắn sóng, giảm thiểu sức tàn phá của bão và triều cường, đồng thời bảo vệ đất đai, nguồn nước và hệ sinh thái ven bờ. Nhờ rừng, các loài thủy sản có môi trường sinh sản, sinh trưởng, mang lại nguồn lợi khai thác tự nhiên ổn định cho ngư dân, giảm phụ thuộc vào khai thác xa bờ. Đầu tư cho trồng và bảo vệ rừng ven biển chính là đầu tư cho tương lai an toàn và thịnh vượng. Khi mỗi người dân, doanh nghiệp và chính quyền cùng chung tay, những “lá chắn xanh” sẽ không chỉ bảo vệ bờ biển khỏi thiên tai, mà còn nuôi dưỡng một nền kinh tế biển xanh – nơi con người và thiên nhiên cùng tồn tại, phát triển hài hòa.
Lê Quốc Trung
