Thương mại điện tử (TMĐT) đang trở thành “chìa khóa” mở rộng biên giới cho hàng Việt, đặc biệt trong hành trình chinh phục thị trường ASEAN. Với quy mô dự báo đạt 159 tỷ USD GMV trong năm 2024 và tốc độ tăng trưởng kép (CAGR) 15%, ASEAN được xem là “mỏ vàng” cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Mới đây hưởng ứng Ngày mua sắm trực tuyến ASEAN 2025, Shopee tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp Việt, nhất là các SME, mở rộng hành lang xuất khẩu sang thị trường 650 triệu dân Đông Nam Á thông qua giải pháp xuất khẩu trực tuyến kết hợp thương mại điện tử.
Thương mại điện tử là cầu nối hàng Việt vươn xa thị trường ASEAN ra thế giới
Trong bức tranh thương mại điện tử (TMĐT) Đông Nam Á, Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng với tốc độ tăng trưởng ấn tượng. Năm 2024, quy mô thị trường TMĐT Việt Nam ước đạt 22–25 tỷ USD, giữ vị trí lớn thứ ba trong khu vực, chỉ sau Indonesia và Thái Lan. Trước đó, tổng giá trị bán lẻ trực tuyến năm 2023 đạt khoảng 17,3 tỷ USD, phản ánh sức bật mạnh mẽ và liên tục của lĩnh vực này. Đà tăng trưởng nhanh không chỉ củng cố vị thế Việt Nam trên bản đồ TMĐT ASEAN, mà còn mở ra cơ hội cạnh tranh ngang tầm với những thị trường dẫn đầu. Song song với sự mở rộng về quy mô thị trường nội địa, xuất khẩu TMĐT xuyên biên giới của Việt Nam cũng đang tăng tốc. Năm 2022, giá trị xuất khẩu B2C qua TMĐT đạt khoảng 3,3 tỷ USD; đến năm 2023, con số này đã nhích lên 3,6 tỷ USD. Tuy nhiên, khối doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) mới đóng góp 26% giá trị này và hơn 95% vẫn chưa có đội ngũ nhân sự am hiểu xuất khẩu trực tuyến hay quy định nhập khẩu tại các thị trường trọng điểm. Dù vậy, triển vọng vẫn rất rộng mở: dự báo đến năm 2027, xuất khẩu B2C qua TMĐT của Việt Nam có thể vượt 11 tỷ USD; VECOM cũng ước tính TMĐT biên giới sẽ đạt khoảng 13 tỷ USD. Những con số này cho thấy tiềm năng phát triển vẫn còn rất lớn nếu các doanh nghiệp được hỗ trợ đúng hướng.
Các nền tảng TMĐT quốc tế và khu vực đang đóng vai trò đòn bẩy quan trọng cho hành trình này. Trên Amazon, số lượng sản phẩm do doanh nghiệp Việt cung cấp đã tăng gần 300% trong 5 năm qua, trong khi số nhà bán đạt doanh thu trên 1 triệu USD mỗi năm tăng gần gấp 10 lần. Tại khu vực, Shopee International hiện quy tụ gần 400.000 nhà bán từ Việt Nam, cung cấp hơn 15 triệu sản phẩm sang các thị trường như Malaysia, Singapore, Philippines, Thái Lan và Đài Loan. Nhóm nhà bán này đang duy trì mức tăng trưởng doanh số hàng tháng 20–30%, nhờ nền tảng cung cấp giải pháp xuất khẩu trực tuyến trọn gói và tối ưu hạ tầng vận hành, giúp rút ngắn khoảng cách từ xưởng sản xuất tới tay người tiêu dùng quốc tế. Bối cảnh này càng thêm thuận lợi khi Ngày mua sắm trực tuyến ASEAN 2025 chuẩn bị diễn ra với chủ đề “A Click To Prosperity”. Báo cáo e-Conomy SEA 2024 cho thấy, doanh thu TMĐT ASEAN năm nay đạt 159 tỷ USD, tăng 14% so với cùng kỳ; riêng Việt Nam đóng góp 22 tỷ USD, tăng 18%, tiếp tục thuộc nhóm dẫn đầu khu vực. Sự kiện không chỉ là dịp thúc đẩy TMĐT và kinh tế số trong toàn khối, mà còn là cơ hội để doanh nghiệp nâng cao năng lực kinh doanh trực tuyến, tiếp cận 650 triệu người tiêu dùng nội khối và mở rộng ra thị trường quốc tế.
Trong bối cảnh đó, các nền tảng như Shopee tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp Việt, đặc biệt là SME, bằng các giải pháp linh hoạt, hạ thấp rào cản gia nhập và hỗ trợ tối đa trong khâu vận hành, logistics và thanh toán. Bên cạnh nội lực thị trường, sự phát triển thương mại điện tử (TMĐT) của Việt Nam trong khu vực ASEAN còn được thúc đẩy mạnh mẽ nhờ các hành lang hợp tác và chính sách hỗ trợ mang tính khu vực và song phương. Hiệp định E-Commerce ASEAN, ký năm 2019 và chính thức có hiệu lực từ ngày 3/12/2021, đã mở đường cho TMĐT xuyên biên giới thông qua các cam kết bảo vệ dữ liệu, hạ thấp rào cản về thuế quan và thủ tục hải quan, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) gia nhập thị trường khu vực. Các hiệp định thương mại thế hệ mới như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) hay Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN – Australia – New Zealand (AANZFTA) tiếp tục đặt nền tảng thuận lợi cho TMĐT xuyên biên giới, tạo hành lang pháp lý minh bạch và mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường.
Từ phía chính phủ và các tổ chức, nhiều chương trình khuyến khích đã được triển khai để hỗ trợ doanh nghiệp Việt tham gia TMĐT quốc tế. Chương trình “Cross-Border e-Commerce: Breakthrough Era” do Amazon phối hợp với Bộ Công Thương thực hiện, đặt mục tiêu đào tạo 10.000 doanh nghiệp trong giai đoạn 2022–2026. Diễn đàn E-Commerce Connection 2024 cũng ghi nhận những kết quả tích cực: giá trị xuất khẩu qua TMĐT tăng 50%, số lượng đối tác bán hàng tăng 40%, đưa giá trị thị trường đạt khoảng 20,5 tỷ USD trong năm 2023 và dự báo có thể lên tới 45 tỷ USD vào năm 2025.
Tuy nhiên, quá trình vươn ra khu vực vẫn tồn tại không ít thách thức. Doanh nghiệp Việt Nam hiện phụ thuộc nhiều vào các nền tảng TMĐT nước ngoài, trong khi năng lực xây dựng thương hiệu, hạ tầng hậu cần và bảo hộ pháp lý vẫn còn hạn chế. Vấn đề nhân lực cũng là rào cản lớn: tới 93% doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ cho biết họ không thể xuất khẩu nếu thiếu TMĐT, nhưng lại chưa có đội ngũ hiểu rõ thị trường quốc tế và kỹ năng vận hành xuất khẩu trực tuyến. Để khắc phục, giới chuyên gia cho rằng Việt Nam cần song song phát triển hệ sinh thái TMĐT nội địa, tập trung đào tạo kỹ năng xuất khẩu số cho doanh nghiệp, nâng cấp hạ tầng logistics và hệ thống thanh toán, đồng thời tăng tốc phát triển các nền tảng TMĐT Việt như Tiki, Sendo hay VNG. Việc tận dụng triệt để lợi thế từ các hiệp định như RCEP hay khung Kinh tế số ASEAN (DEFA) sẽ giúp giảm bớt rào cản thương mại. Bên cạnh đó, nâng cao giá trị thương hiệu theo hướng bền vững thông qua truy xuất nguồn gốc, đảm bảo tiêu chí xanh – sạch – an toàn cũng là cách để đáp ứng xu hướng tiêu dùng hiện đại, giúp hàng Việt chinh phục người tiêu dùng khu vực.
Trên thực tế, TMĐT đang mở ra cơ hội xuất khẩu công bằng hơn cho các SM. Nếu như xuất khẩu truyền thống thường ưu tiên doanh nghiệp có quy mô sản xuất lớn, tiềm lực tài chính mạnh và mạng lưới phân phối quốc tế, thì xuất khẩu trực tuyến đã rút ngắn đáng kể khoảng cách này. Shopee là một trong những nền tảng tiên phong trong xu thế đó khi từ năm 2021 đã triển khai mô hình Bán hàng Toàn cầu (SIP), tích hợp toàn bộ dịch vụ từ logistics, thanh toán quốc tế, dịch thuật bằng AI, chăm sóc khách hàng bản địa tới xử lý đơn hàng. Nhờ đó, nhà bán chỉ cần tập trung vào sản phẩm và thương hiệu, vận hành song song gian hàng trong nước và quốc tế mà không phải đầu tư hạ tầng phức tạp. Sau 4 năm, SIP đã hỗ trợ hơn 350.000 nhà bán Việt đưa sản phẩm từ thời trang, gia dụng tới thực phẩm chế biếnsang các thị trường tiêu thụ mạnh như Singapore, Malaysia, Thái Lan, Philippines và Đài Loan. Bước sang năm 2025, Shopee tiếp tục mở rộng cơ hội với mô hình Bán hàng Toàn cầu Chủ động (Direct Selling). Khác với SIP, mô hình này trao quyền chủ động cao hơn cho nhà bán trong việc thiết lập danh mục sản phẩm, định giá, kiểm soát tồn kho và xây dựng chiến lược tiếp cận khách hàng theo từng thị trường. Nhà bán vẫn được hưởng trọn vẹn hạ tầng logistics, tệp khách hàng và công cụ marketing của Shopee, nhưng có thêm không gian tự quyết để khai thác tối đa tiềm năng xuất khẩu. Giai đoạn đầu, Direct Selling sẽ triển khai cho tuyến thị trường Việt Nam – Malaysia và dự kiến nhanh chóng mở rộng sang nhiều quốc gia ASEAN khác.
Tại Ngày mua sắm trực tuyến ASEAN 2025, Shopee còn bổ sung lực đẩy cho nhà bán Việt thông qua chương trình “Thúc đẩy doanh số tại thị trường nước ngoài”. Các nhà bán được tài trợ tối thiểu 50% chi phí quảng cáo quốc tế dựa trên ngân sách tự thiết lập, ưu tiên suất Flash Sale cho ngành hàng thời trang tại Singapore, Philippines và Malaysia, đồng thời được hỗ trợ mã giảm giá nếu nằm trong nhóm có tiềm năng tăng trưởng cao. Song song với các hoạt động hiện tại, trong năm nay Shopee tiếp tục đẩy mạnh hỗ trợ xuất khẩu trực tuyến (B2C) sang thị trường ASEAN thông qua mô hình Bán hàng Toàn cầu (SIP). ASEAN hiện nổi lên như một điểm hội tụ của nhu cầu tiêu dùng tăng trưởng nhanh và hạ tầng số ngày càng hoàn thiện. Khi những rào cản về khoảng cách địa lý, ngôn ngữ và vận hành dần được thu hẹp, SME Việt có cơ hội tiếp cận thị trường khu vực với tốc độ và quy mô chưa từng có trước đây.
Các sáng kiến xuất khẩu trực tuyến, nếu được tận dụng hiệu quả, sẽ trở thành “chìa khóa” biến tiềm năng thành kết quả kinh doanh cụ thể, đồng thời củng cố vị thế hàng Việt như một đối thủ cạnh tranh đáng gờm trong chuỗi cung ứng số của ASEAN. Thương mại điện tử đang trở thành chiếc cầu nối mạnh mẽ và hiệu quả, đưa hàng Việt bứt phá khỏi biên giới quốc gia để hiện diện ngày càng sâu rộng tại các thị trường ASEAN. Trên nền tảng tăng trưởng nhanh và năng động của TMĐT trong nước, cộng hưởng cùng những chính sách thuận lợi và hành lang hợp tác từ khu vực, cơ hội để hàng Việt khẳng định vị thế trên bản đồ kinh tế số ASEAN chưa bao giờ rộng mở đến thế. Các doanh nghiệp Việt, đặc biệt là nhóm SME, cần nắm bắt thời cơ, phải kiên trì đổi mới, nâng cao năng lực toàn diện và xây dựng chiến lược kỹ thuật số bài bản. Chỉ khi kết hợp được sức mạnh nội lực với lợi thế của thương mại số, hàng Việt mới có thể vươn xa, đứng vững và tỏa sáng giữa dòng chảy cạnh tranh ngày càng khốc liệt của khu vực.
Lê Văn Thìn
