Lễ hội Bà Triệu năm 2024 kỷ niệm 1776 năm ngày mất Anh hùng dân tộc Triệu Thị Trinh (22/2/248 – 22/2/2024 âm lịch) theo kế hoạch được tổ chức quy mô cấp tỉnh diễn ra từ ngày 30/3 đến 1/4/2024 (tức từ ngày 21 đến 23/2 âm lịch) tại Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt đền Bà Triệu (thôn Phú Điền, xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc).
Theo đó, từ ngày 20/03 - đến ngày 09/09/2024, tổ chức trưng bày pano ảnh giới thiệu về di sản Văn hóa xứ Thanh: Di sản văn hóa vật thể (di sản thế giới, các di tích Quốc gia đặc biệt, danh lam thắng cảnh, bảo vật quốc gia) và Di sản Văn hóa phi vật thể (một số lễ hội của tỉnh đã được công nhận); di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt Bà Triệu - Lễ hội Đền Bà Triệu; các di tích tiêu biểu của huyện Hậu Lộc tại Khu di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt Bà Triệu, xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
Lễ hội khai mạc diễn ra vào ngày 31/3 (tức ngày 22/2 âm lịch). Thực hiện lễ (lễ Mộc Dục, lễ Trình cáo, Tế lễ, lễ Yên vị) tại khu di tích theo nghi thức cổ truyền từ ngày 30/3 - 31/3/2024 và ngày 01/4/2024 (tức ngày 21/2 - 23/02 năm Giáp Thìn). Lễ dâng hương tại Đền Bà Triệu lúc 08 giờ ngày 31/3/2024 (tức ngày 22/02 năm Giáp Thìn). Dâng hương tại Lăng mộ Bà Triệu trên núi Tùng; Lăng mộ ba ông tướng họ Lý dưới chân núi Tùng; đền Đệ tứ; Miếu Bàn thề; Đình làng Phú Điền vào các ngày 30/3 - 31/3/2024 và ngày 01/4/2024 (tức ngày 21/2 - 23/02 năm Giáp Thìn).
Bên cạnh phần lễ trang nghiêm còn có phần hội với chương trình nghệ thuật sân khấu hóa đặc sắc. Tổ chức các hoạt động thể thao như bóng chuyền hơi nam nữ, bóng chuyền da, trò chơi kéo co tại sân vận động và nhà văn hóa thôn Phú Điền, xã Triệu Lộc từ ngày 20/3/2024.
Theo sử sách ghi lại, Vương Bà Triệu Trinh Nương, húy là Triệu Thị Trinh sinh ngày 2/10 năm Bính Ngọ (tức năm 226) tại vùng Quan Yên, quận Cửu Chân (nay là huyện Yên Định, Thanh Hoá). Bà là anh thư hào kiệt, đẹp người đẹp nết, ý chí kiên cường, giỏi võ nghệ, mưu trí hơn người. Cha mẹ mất sớm, Triệu Thị Trinh ở với anh trai là Triệu Quốc Đạt – quan huyện lệnh có lòng yêu nước, thương dân.
Không cam chịu ách độ hộ tàn bạo của nhà Ngô đối với nhân dân ta, khi tuổi 17 - 18 Triệu Thị Trinh đã cùng anh trai Triệu Quốc Đạt tập trung lực lượng, dấy binh khởi nghĩa ở vùng núi Quan Yên. Nhân dân khắp nơi hưởng ứng tham gia, trong một thời gian ngắn - lực lượng nghĩa quân lên đến hàng vạn người. Sau khi Triệu Quốc Đạt mất, bà được nghĩa quân tôn làm chủ tướng, lãnh đạo cuộc khởi nghĩa.
Bước đầu, cuộc khởi nghĩa đã giành được nhiều thắng lợi, làm “chấn động Giao Châu”. Trước sự lớn mạnh của nghĩa quân, năm Mậu Thìn (năm 248) triều Đông Ngô đã phải cử viên tướng Lục Dận - có nhiều kinh nghiệm đàn áp các cuộc khởi nghĩa, giữ chức Thứ Sử Giao Châu chỉ huy một đạo 8.000 quân sĩ, có cả chiến thuyền yểm trợ đối phó với khởi nghĩa Bà Triệu.
Sau nhiều tháng vây hãm căn cứ chỉ huy cuộc khởi nghĩa tại núi Tùng ở thôn Bồ Điền (nay thuộc làng Phú Điền, xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc) với hàng chục trận đánh đã diễn ra, nhưng giặc Ngô vẫn không đánh bại được nghĩa quân. Cuối cùng quân Ngô đã dùng mưu thâm kế hiểm đàn áp nghĩa quân, để giữ khí tiết anh hùng, Bà Triệu đã tuẫn tiết trên đỉnh núi Tùng. Sau khi hóa, bà hiển thánh phù dân, giúp nước.
Tương truyền, thế kỷ VI vào thời Tiền Lý Nam Đế (544 - 548) Bà Triệu hiển thánh âm phù vua xuất chinh thắng giặc ở phương Nam. Để tạ ơn, triều đình đã ban sắc phong Thần, cấp tiền cho nhân dân xây dựng, tôn tạo đền thiêng - chăm lo việc thờ cúng.
Trong lịch sử phong kiến Việt Nam, Bà Triệu là người phụ nữ đầu tiên được triều đình phong kiến phong Thần. Sau thời Tiền Lý, các triều đại phong kiến về sau phong sắc thần linh và Bà Triệu trở thành Phúc thần của làng Phú Điền.
Hình ảnh người nữ tướng khi ra trận mặc giáp vàng, đi guốc ngà, cài trâm vàng, cưỡi voi trắng ra trận và câu nói khí phách “Tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp bằng sóng giữ, chém cá Kình ở biển Đông, làm cho trời yên biển lặng, cứu vớt dân lành, chứ đâu giống như người đời cúi đầu khom lưng làm tì thiếp cho người ta” trở thành biểu tượng cho lòng yêu nước nồng nàn, ý chí quật cường, quyết tâm đánh đuổi kẻ thù xâm lược của nhân dân ta.
Mặc dù cuộc khởi nghĩa đã bị thất bại, nhưng đây là mốc son đỉnh cao khẳng định sự nổi dậy mạnh mẽ của nhân dân ở thế kỷ II - III, thúc đẩy ý chí quật cường cho nhân dân ta với quyết tâm đánh đuổi kẻ thù xâm lược trong suốt thời kỳ nghìn năm Bắc thuộc.
Trước công đức to lớn của Bà Triệu với đất nước, đền thờ Bà đã được lập dưới chân núi Gai - xây lăng, dựng tháp trên đỉnh núi Tùng để chăm lo thờ cúng, nhân dân làng Phú Điền tôn Bà là Thần Hoàng làng thờ tại ngôi đình cổ của làng... Trải qua lịch sử hàng nghìn năm, khu di tích được quản lý, tôn tạo và trở thành di tích tâm linh quan trọng của cả nước.
Với những giá trị đặc biệt đó năm 2014, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt cho di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật Khu di tích Bà Triệu.
Để tưởng nhớ công ơn của Bà Triệu, theo lệ hằng năm nhân dân tổ chức chính hội nhằm ngày mất của Bà (22/2 âm lịch). Cũng bởi công lao to lớn của nhân vật được thờ phụng ấy, mà lễ hội đền Bà Triệu từ lâu đã vượt ra ngoài khuôn khổ một làng (làng Bồ Điền xưa, nay là làng Phú Điền, xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc), để trở thành một lễ hội lớn và quan trọng bậc nhất xứ Thanh. Đồng thời, đền Bà Triệu gắn với Di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc lễ hội đền Bà Triệu, cũng chính là “chốn thiêng” cho muôn người ngưỡng vọng.
Trải qua hơn 1770 năm, bất chấp những thăng trầm của lịch sử đất nước, lễ hội Đền Bà Triệu, một lễ hội được đánh giá lâu đời nhất, có sức lan tỏa mạnh mẽ nhất vẫn luôn được gìn giữ, phát huy và lưu đậm dấu ấn trong tiềm thức dân gian của các thế hệ người Việt. Cùng với đó, lễ hội còn mang tính giáo dục sâu sắc về tinh thần quật khởi, lòng yêu nước nồng nàn “giặc đến nhà đàn bà cũng đánh” của cha ông đối với thế hệ trẻ ngày nay. Thể hiện sự tri ân sâu sắc của thế hệ hôm nay đối với di sản văn hóa của cha ông để lại; khơi dậy nét đẹp truyền thống văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc xứ Thanh; khẳng định lòng tự hào, tự tôn dân tộc, góp phần giáo dục và phát huy truyền thống lịch sử, văn hóa, truyền thống yêu nước và đấu tranh giải phóng dân tộc của Nhân dân ta trong thời kỳ mới./.
