Nhận thức rõ tầm quan trọng của quyền lực mềm, Việt Nam đã và đang đẩy mạnh các chiến lược truyền thông nhằm quảng bá hình ảnh đất nước, con người và những giá trị văn hóa đặc sắc ra thế giới. Thông qua truyền thông, Việt Nam không chỉ nâng cao nhận diện quốc gia mà còn củng cố vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu, từ đó mở rộng cơ hội hợp tác, thu hút đầu tư và phát triển du lịch, góp phần đưa đất nước vươn xa trong kỷ nguyên hội nhập.
Ảnh minh họa - TL
Quyền lực mềm – Chìa khóa cho phát triển kinh tế
Theo định nghĩa của học giả chính trị người Mỹ Joseph Nye: “Quyền lực mềm là kết quả lý tưởng có được thông qua sức hấp dẫn của văn hóa và ý thức hệ chứ không phải sức mạnh cưỡng chế của một quốc gia, có thể làm cho người khác tin phục đi theo mình, hoặc tuân theo các tiêu chuẩn hành vi hay chế độ do mình định ra để hành xử theo ý tưởng của mình ”.
Trong bối cảnh thế giới ngày càng kết nối chặt chẽ, quyền lực mềm đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển quốc gia, không chỉ trong lĩnh vực chính trị, ngoại giao mà còn trong kinh tế, văn hóa và du lịch. Đối với Việt Nam, việc tận dụng quyền lực mềm thông qua truyền thông hiệu quả sẽ góp phần nâng cao vị thế đất nước, thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế và thúc đẩy quá trình hội nhập một cách sâu rộng và bền vững.
Theo báo cáo mới nhất của Brand Finance Group về chỉ số sức mạnh mềm toàn cầu năm 2024, Việt Nam đã có bước tiến đáng kể khi vươn từ vị trí 69 lên 53 trong bảng xếp hạng 193 quốc gia, với mức tăng 1,8 điểm ở tất cả các hạng mục – một thành tựu ấn tượng, phản ánh sự cải thiện mạnh mẽ về hình ảnh quốc gia. Việc thăng hạng 16 bậc so với năm trước không chỉ là minh chứng cho những nỗ lực vượt bậc trong phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa và ổn định chính trị mà còn khẳng định hiệu quả của chiến lược truyền thông quốc tế, giúp nâng cao giá trị thương hiệu quốc gia Việt Nam trên trường quốc tế.
Việc tiếp tục phát huy và đổi mới công tác truyền thông quốc tế sẽ là chìa khóa mở ra một kỷ nguyên mới, nơi quyền lực mềm không chỉ là công cụ định vị thương hiệu quốc gia mà còn tác động tích cực đến nền kinh tế. Sự gia tăng quyền lực mềm có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, củng cố vị thế Việt Nam trên trường quốc tế và tạo đà phát triển bền vững trong tương lai.
Kinh tế toàn cầu và tác động của quyền lực mềm
Quyền lực mềm trong thời đại ngày nay đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế – xã hội của một đất nước. Nhất là khi cân nhắc tới khía cạnh hội nhập của các nền kinh tế lớn nhỏ trên toàn cầu và cách các quốc gia hiện nay dường như đang “phụ thuộc” vào nhau ngày càng nhiều hơn. Sau cùng, không một nền kinh tế hiện đại dù lớn mạnh thế nào có thể đứng vững nếu không đặt trong các mối quan hệ tới các nền kinh tế khác. Lấy ví dụ như nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng đáng kinh ngạc như Trung Quốc, từ một đất nước với kinh tế nông nghiệp lạc hậu chỉ sau vài thập kỷ đổi mới và phát triển đã vươn lên trở thành nền kinh tế với quy mô số một toàn cầu, được mệnh danh là công xưởng sản xuất hơn một nửa sản lượng hàng hóa của thế giới. Sự phát triển đáng kinh ngạc của Trung Quốc trước hết xuất phát từ nội lực mạnh mẽ, với năng lực sản xuất vượt trội và một thị trường tiêu thụ rộng lớn. Tuy nhiên, những yếu tố này chưa đủ để đưa Trung Quốc trở thành một "con rồng kinh tế" của thế giới. Điều mang tính quyết định chính là vai trò của các mối quan hệ quốc tế và sự công nhận từ cộng đồng toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc phụ thuộc đáng kể vào xuất khẩu.
Việc mở rộng hợp tác, xây dựng hình ảnh quốc gia và tạo dựng lòng tin trên thị trường quốc tế đã giúp Trung Quốc tận dụng hiệu quả quyền lực mềm, thúc đẩy vị thế trên các diễn đàn kinh tế toàn cầu. Điều này cũng minh chứng rằng, trong kỷ nguyên hội nhập, quyền lực mềm không chỉ là một lợi thế mà còn là yếu tố chiến lược, quyết định sự phát triển bền vững của một nền kinh tế.
Việc có được sự công nhận và chỗ đứng trên trường quốc tế là quyền lực mềm mà Trung Quốc đã dày công xây dựng trong nhiều năm. Tương tự như các cường quốc lớn khác, cán cân quyền lực mềm trên thế giới cũng là một trong những mục tiêu lớn của Trung Quốc, quyền lực mềm đồng nghĩa với sự công nhận của quốc tế và ảnh hưởng của Trung Quốc tại nhiều thị trường trên thế giới, điều mà sau cùng gián tiếp đóng một vai trò đáng kể vào sự phồn thịnh hay đi xuống của kinh tế Trung Quốc trong tương lai.
Một ví dụ cụ thể và gần đây hơn chính là các nỗ lực cải thiện quyền lực mềm của Qatar. Qatar là một quốc gia nhỏ trong khối các nước vùng vịnh vốn có nhiều bất đồng và tranh chấp về mặt lãnh thổ, tất cả những gì người ta từng biết về Qatar đó là cựu thuộc địa nghèo nhất của Anh giàu lên nhanh chóng nhờ xuất khẩu khí đốt hóa lỏng, nằm cạnh ông hàng xóm to lớn là các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE). Qatar dù giàu có nhưng nhận ra mình có hai vấn đề lớn, thứ nhất là một nền kinh tế kém đa dạng chỉ phụ thuộc vào xuất khẩu nguồn khí đốt tự nhiên có hạn, đó là còn chưa kể đến xu hướng sử dụng các nguồn năng lượng thay thế có thể tái tạo và thân thiện với môi trường của thế giới, đặt nền kinh tế của họ vào nguy cơ sụp đổ trong một tương lai mà các quốc gia không còn có nhu cầu sử dụng năng lượng hóa thạch truyền thống. Thứ hai, đất nước Qatar chỉ là một chấm nhỏ trên bản đồ, đặt trong bối cảnh khu vực vùng vịnh vốn luôn có nhiều bất đồng và tranh chấp, sự công nhận của quốc tế chính là tiếng nói của họ để có thể sánh ngang bằng với các quốc gia to lớn liền kề, và điều này có thể dành được từ khai thác sức mạnh mềm. Năm 2022 Qatar đã đăng cai tổ chức giải bóng đá lớn nhất hành tinh World Cup với mục tiêu quảng bá hình ảnh của đất nước, đồng thời tạo ra tiếng tăm với giải đấu World Cup được đầu tư về mặt kinh phí cao nhất trong lịch sử. Qatar hi vọng có thể dùng giải đấu được nhiều người biết tới nhất để quảng bá cho hình ảnh của đất nước, con người và văn hóa, từ đó tạo ra tiếng nói của riêng họ trên trường quốc tế và thực hiện đa dạng hóa nền kinh tế bằng cách chuyển hướng sang các ngành du lịch, dịch vụ khách sạn chất lượng cao và thu hút đầu tư từ nước ngoài. Tuy vậy, giải đấu kết thúc và để lại vô cùng nhiều tai tiếng cho đất nước Qatar vì các vấn đề nhân quyền liên quan tới việc sử dụng lao động giá rẻ từ các nước đang phát triển như Nepal, Bangladesh… và bắt họ phải làm việc trong môi trường khắc nghiệt với mức lương thấp. Nhưng ít nhất, Qatar đã có một dịp để thông báo với thế giới rằng mình là một đất nước với chủ quyền hợp pháp, ý thức hệ, con người, văn hóa đặc sắc… Đây chính là yếu tố về sự công nhận quốc tế mà bài viết đã đề cập tới phía trên, đồng thời có được sự công nhận này cũng mở ra những cánh cửa lớn cho tương lai đa dạng hóa nền kinh tế của đất nước Qatar.
Theo đó, Việt Nam có thể rút ra được nhiều kinh nghiệm từ sự phát triển quyền lực mềm của các quốc gia kể trên. Trước tiên, việc thúc đẩy quyền lực mềm có thể giúp Việt Nam phát triển, đa dạng hóa nền kinh tế hiện tại. Chúng ta có thể suy ra được nhiều thứ thông qua bài học của nền kinh tế Trung Quốc trong quá khứ, Việt Nam ngày nay dù đã đạt được nhiều thành tựu đối với kinh tế nói chung nhưng chúng ta vẫn là quốc gia đang phát triển với ngành nông nghiệp chiếm tỉ trọng cao trong nền kinh tế. Quyền lực mềm gia tăng có thể thu hút một nền kinh tế chú trọng xuất khẩu hàng hóa chất lượng cao tương tự như Trung Quốc trong quá khứ, nhu cầu tiêu dùng hàng hóa Việt Nam trên thế giới sẽ tạo động lực cho việc sản xuất hàng hóa chất lượng cao trong nước, tạo ra nguồn thu lớn hơn sản xuất và tiêu dùng truyền thống, đồng thời tạo ra nhu cầu việc làm lớn hơn. Thứ hai, chúng ta học được qua bài học của Qatar về sự công nhận quốc tế, dù hai đất nước ở hai khu vực hoàn toàn khác nhau nhưng một đặc điểm có thể so sánh giữa Việt Nam với Qatar đó là chúng ta là những nước nhỏ nằm bên cạnh những nước lớn, từ đó ta luận ra được quyền lực mềm là một công cụ lớn tác động tới việc tiếng nói của đất nước Việt Nam nhỏ bé có thể ngang bằng khi đặt bên cạnh một ông lớn như Trung Quốc hay không. Đồng thời, việc củng cố quyền lực mềm cũng có thể là một công cụ để gián tiếp giúp Việt Nam thu hút đầu tư từ nước ngoài, đa dạng hóa nền kinh tế của mình sang các ngành du lịch, dịch vụ…
Truyền thông quốc tế tăng cường thúc đẩy quyền lực mềm
Tính chất căn bản nhất của quyền lực mềm chính là sức hấp dẫn, và chính truyền thông quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc kiến tạo, lan tỏa sức hấp dẫn đó ra thế giới. Những nguồn của quyền lực mềm có thể kể đến như giá trị căn bản của xã hội, giá trị văn hóa, mô hình nhà nước, các chính sách hợp pháp, chặt chẽ, đầy đủ thẩm quyền và đạo đức, vị thế quốc tế thể hiện qua khả năng của một đất nước tham gia vào các thể chế đa phương hoặc thiết lập nên các luật lệ hành xử trong quan hệ giữa các chủ thể chính trị… Một nguồn của quyền lực mềm dễ thấy nhất mà chúng ta có được đó là nét đặc sắc trong giá trị văn hóa của Việt Nam. Những nét giá trị như con người Việt Nam chăm chỉ, thân thiện, hiền lành, hiếu khách là những gì mà truyền thông không ngừng thúc đẩy khai thác trong những năm gần đây, với mục tiêu phát triển ngành du lịch quốc tế song song với quảng bá những vẻ đẹp tự nhiên của đất nước.
Truyền thông quốc tế trong những năm trở lại đây đã không ngừng phát triển, tự đổi mới mình để lan tỏa quyền lực mềm của Việt Nam trên quy mô sâu rộng hơn nữa, đặc biệt trong xu thế cuộc cách mạng công nghệ đang phát triển mạnh mẽ, với sự xuất hiện của nhiều phương thức truyền thông mới. Hiện nay, các công cụ truyền thông hiện đại đang có sức mạnh to lớn, với khả năng truyền tải thông tin tức thời cộng với tính tương tác cao, độ phủ trên quy mô toàn cầu. Chính những yếu tố tương tác cao và độ phủ sóng lớn là những điểm tạo nên khác biệt lớn nhất giữa truyền thông truyền thống và hiện đại, giờ đây, truyền thông có thêm không gian, cách thức, công cụ để triển khai lan tỏa quyền lực mềm. Không chỉ riêng chính phủ Việt Nam mà ở nhiều quốc gia khác, truyền thông cũng đang vận dụng tích cực những công cụ, cách thức mới để quảng bá hình ảnh đất nước, củng cố sức mạnh mềm. Theo PGS.TS.Lê Hải Bình, Việt Nam là quốc gia có truyền thống văn hóa lâu đời, chính văn hóa đã tạo ra sức mạnh tiềm lực, uy tín của quốc gia Việt Nam. Chính vì vậy, các khía cạnh văn hóa và con người Việt Nam sẽ tiếp tục là những nguồn của quyền lực mềm để các phương tiện truyền thông quốc tế nước nhà trọng tâm chú trọng trong hiện tại và tương lai xa.
Trương Việt Thành
