Bức tranh tăng trưởng của Quảng Ninh không chỉ được phản ánh qua những con số ấn tượng mà còn thể hiện qua cách tỉnh tổ chức lại toàn bộ cấu trúc phát triển, đặt công nghiệp và thương mại trong mối liên kết hữu cơ, bổ trợ lẫn nhau. GRDP 9 tháng đầu năm 2025 ước tăng 11,66%, mức cao nhất trong vòng 10 năm qua – con số này không đơn thuần nói lên sức bật kinh tế mà còn minh chứng cho hiệu quả điều hành chính sách, khả năng thích ứng của nền kinh tế địa phương trong bối cảnh toàn cầu đầy biến động. Trong cơ cấu tăng trưởng đó, ngành chế biến – chế tạo tiếp tục giữ vai trò đầu tàu với mức tăng 24,07%, cho thấy sự chuyển hướng mạnh mẽ từ mô hình công nghiệp khai thác sang công nghiệp chế biến có hàm lượng công nghệ cao và giá trị gia tăng lớn.
Quảng Ninh vốn được thiên nhiên ưu đãi với nguồn tài nguyên than dồi dào, chiếm khoảng 90% trữ lượng cả nước, cùng hệ thống điện phát đạt trên 36 tỷ kWh mỗi năm, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Tuy nhiên, điều làm nên sức mạnh của Quảng Ninh hôm nay không chỉ là tài nguyên, mà là cách tỉnh biết chuyển hóa lợi thế sẵn có thành nội lực phát triển bền vững. Từ chỗ dựa vào khai thác tài nguyên, Quảng Ninh đang từng bước trở thành trung tâm công nghiệp hiện đại của miền Bắc, nơi công nghệ, đổi mới sáng tạo và quản trị hiệu quả trở thành nền tảng chủ đạo. Sự hình thành và phát triển của các khu công nghiệp như Sông Khoai, Đông Mai, Việt Hưng, Hải Hà đã mở ra không gian công nghiệp mới, thu hút dòng vốn đầu tư chất lượng cao, tạo bước chuyển cơ cấu từ “công nghiệp nặng truyền thống” sang “công nghiệp thông minh, công nghiệp sạch và công nghiệp hỗ trợ”.
Công nghiệp phát triển đã kéo theo thương mại, dịch vụ, du lịch cùng bứt phá, tạo nên sự tương tác hài hòa trong toàn bộ hệ thống kinh tế. Tổng mức bán lẻ hàng hóa 9 tháng đầu năm tăng 19,38%, cao hơn nhiều so với bình quân vùng đồng bằng Bắc Bộ. Thị trường nội địa được mở rộng nhờ chương trình “Mỗi xã, phường một sản phẩm (OCOP)”, vốn đã trở thành thương hiệu phát triển kinh tế nông thôn đặc trưng của Quảng Ninh. Từ những sản phẩm nông nghiệp truyền thống, người dân đã biết áp dụng tư duy thị trường, chuẩn hóa chất lượng, khai thác lợi thế văn hóa bản địa để đưa hàng hóa vươn xa, gắn với chuyển đổi số và xúc tiến thương mại hiện đại. Tính đến cuối năm 2024, toàn tỉnh có hơn 430 sản phẩm đạt chuẩn từ 3 sao trở lên, trong đó 5 sản phẩm đạt 5 sao quốc gia – minh chứng cho bước tiến vững chắc của kinh tế nông thôn gắn với thương mại hóa sản phẩm địa phương.
Bên cạnh đó, du lịch và dịch vụ tiếp tục giữ vai trò “cầu nối” trong phát triển thương mại. Chỉ trong 9 tháng, Quảng Ninh đón hơn 17 triệu lượt khách, trong đó có 3,25 triệu lượt khách quốc tế, mang lại doanh thu trên 44 nghìn tỷ đồng. Sự hồi phục mạnh mẽ của ngành du lịch không chỉ góp phần kích cầu tiêu dùng mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa cho thương mại, thúc đẩy các ngành công nghiệp phụ trợ và dịch vụ vận tải, lưu trú, ẩm thực phát triển. Chính sự giao thoa giữa công nghiệp – thương mại – du lịch đã hình thành nên mô hình kinh tế đa cực, trong đó mỗi lĩnh vực vừa độc lập vừa hỗ trợ, tạo ra động lực tổng hợp cho tăng trưởng.
Một trong những yếu tố làm nên sức cạnh tranh vượt trội của Quảng Ninh chính là hệ thống hạ tầng đồng bộ, hiện đại và liên kết vùng chặt chẽ. Tỉnh hiện là địa phương hiếm hoi trong cả nước sở hữu đầy đủ cả năm loại hình giao thông: hàng không, đường biển, đường bộ, đường sắt và đường thủy nội địa. Cao tốc Hạ Long – Hải Phòng – Móng Cái, sân bay Vân Đồn, cùng hệ thống cảng biển quốc tế và các khu kinh tế cửa khẩu như Móng Cái, Bắc Phong Sinh đã giúp Quảng Ninh trở thành “cửa ngõ” kết nối thương mại của miền Bắc với Trung Quốc và khu vực Đông Bắc Á. Hạ tầng hoàn thiện không chỉ tạo thuận lợi cho sản xuất và lưu thông hàng hóa, mà còn giúp thu hút mạnh mẽ các dòng vốn đầu tư, đặc biệt là FDI trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo và logistics.
Tuy nhiên, phát triển nhanh luôn đi kèm với những thách thức mới. Dù công nghiệp chế biến – chế tạo tăng trưởng ấn tượng, nhưng tỷ trọng của ngành này trong tổng cơ cấu vẫn chưa tương xứng với tiềm năng; một số lĩnh vực còn phụ thuộc vào năng lượng và khai thác khoáng sản. Hệ thống logistics ở khu vực nông thôn, miền núi còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu vận chuyển hàng hóa khối lượng lớn. Áp lực chuyển đổi số, đổi mới mô hình quản trị và yêu cầu phát triển xanh đang đặt ra bài toán khó cho doanh nghiệp địa phương, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Nhận diện rõ những thách thức đó, Quảng Ninh không chọn con đường phát triển bằng mọi giá, mà kiên định hướng đi “tăng trưởng xanh, bền vững và bao trùm”. Tỉnh ưu tiên thu hút đầu tư có chọn lọc, hướng đến các dự án công nghệ cao, thân thiện môi trường; khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, áp dụng công nghệ số vào sản xuất và thương mại. Hệ thống khu công nghiệp thông minh đang được hình thành, hạ tầng logistics hiện đại được đầu tư, kết nối chặt chẽ với hành lang kinh tế ven biển và vùng đồng bằng sông Hồng. Bên cạnh đó, chính quyền tỉnh tiếp tục cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư, đơn giản hóa thủ tục hành chính, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, coi con người là trung tâm và là yếu tố quyết định sự phát triển lâu dài.
Tầm nhìn của Quảng Ninh trong giai đoạn mới là xây dựng nền công nghiệp hiện đại, thương mại sôi động, dịch vụ thông minh và môi trường đầu tư hấp dẫn hàng đầu miền Bắc. Tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030, cơ cấu công nghiệp – dịch vụ chiếm 95% GRDP, tốc độ tăng trưởng duy trì trên 10%/năm, trở thành trung tâm công nghiệp xanh và logistics lớn của khu vực. Đồng thời, tỉnh đẩy mạnh liên kết vùng với Hải Phòng, Hải Dương, Bắc Giang, Lạng Sơn, tạo chuỗi giá trị sản xuất – thương mại – du lịch liên hoàn, góp phần định hình vùng kinh tế Bắc Bộ phát triển năng động, bền vững và hội nhập sâu với thế giới.
Từ thực tiễn phát triển có thể khẳng định, Quảng Ninh đã bước ra khỏi “vòng tròn phụ thuộc tài nguyên”, để tiến tới mô hình kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo. Sự chuyển mình mạnh mẽ đó không chỉ giúp tỉnh duy trì tốc độ tăng trưởng cao mà còn khẳng định vai trò “đầu tàu công thương” của miền Bắc, góp phần quan trọng vào mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia công nghiệp hiện đại, tự chủ và bền vững trong giai đoạn mới.
Phương Anh
