Vùng Chiến khu Việt Bắc là mảnh đất địa linh nhân kiệt, nơi ghi dấu những trang sử hào hùng của dân tộc từ lâu đã được biết đến như cái nôi của cách mạng Việt Nam, nơi khởi nguồn cho nhiều thắng lợi vĩ đại trong cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do. Không chỉ có giá trị đặc biệt về lịch sử, vùng đất này còn sở hữu những tiềm năng to lớn về thiên nhiên và văn hóa: những cánh rừng nguyên sinh hùng vĩ, những bản làng yên bình của đồng bào các dân tộc thiểu số, cùng hệ thống di tích cách mạng, di sản văn hóa vật thể và phi vật thể vô cùng phong phú. Việt Bắc hôm nay mang đến biểu tượng của tinh thần kiên cường và đoàn kết, là vùng đất hội tụ nhiều yếu tố thuận lợi để phát triển du lịch bền vững, gắn kết giữa quá khứ anh hùng và hiện tại đổi mới.
Trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh và hội nhập sâu rộng, việc phát huy hiệu quả tiềm năng du lịch vùng Chiến khu Việt Bắc trở thành yêu cầu cấp bách và mang ý nghĩa chiến lược. Phát triển bền vững du lịch nơi đây không chỉ nhằm mục tiêu kinh tế, mà còn là hành động thiết thực để bảo tồn di sản cách mạng, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, nâng cao đời sống nhân dân, đồng thời củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc giá trị cốt lõi đã làm nên sức mạnh Việt Bắc trong suốt chiều dài lịch sử. Đây là nhiệm vụ vừa cấp thiết, vừa mang tầm nhìn lâu dài, đòi hỏi sự chung tay của các cấp, các ngành, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương.
Vùng Chiến khu Việt Bắc gồm các tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Lạng Sơn và Hà Giang là khu vực có vị trí đặc biệt về địa lý, lịch sử và văn hóa. Thiên nhiên ưu đãi cho nơi đây địa hình đa dạng, khí hậu mát mẻ, cảnh quan hùng vĩ với rừng núi, sông suối, hồ thác, tạo nên vẻ đẹp nguyên sơ, trữ tình hiếm có. Từ hồ Ba Bể trong xanh ở Bắc Kạn đến hồ Na Hang huyền ảo của Tuyên Quang, từ dãy đá vôi uốn lượn ở Cao Bằng đến những con thác trắng xóa bên triền núi Hà Giang, mỗi địa danh đều ẩn chứa tiềm năng lớn cho phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và khám phá. Nhiều hang động, thác nước, di tích tự nhiên được bảo tồn gần như nguyên vẹn, vừa là tài nguyên thiên nhiên, vừa là biểu tượng sinh thái bền vững của miền núi phía Bắc. Không chỉ nổi bật với vẻ đẹp thiên nhiên, Việt Bắc còn là “bảo tàng sống” về lịch sử cách mạng Việt Nam. Nơi đây gắn liền với các địa danh lịch sử hào hùng như hang Pắc Bó, suối Lê-nin (Cao Bằng), ATK Định Hóa (Thái Nguyên), Tân Trào (Tuyên Quang)… những không gian thiêng liêng, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đã lãnh đạo toàn dân tộc làm nên thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và kháng chiến chống Pháp. Chính giá trị lịch sử ấy khiến Việt Bắc trở thành điểm đến “về nguồn”, nơi du khách không chỉ ngắm cảnh mà còn tìm về cội nguồn tinh thần, được giáo dục truyền thống yêu nước, hun đúc niềm tự hào dân tộc.
Cùng với đó, Việt Bắc còn sở hữu kho tàng văn hóa đặc sắc của hơn 30 dân tộc thiểu số sinh sống. Bản sắc văn hóa được thể hiện trong trang phục, lễ hội, dân ca, ẩm thực, nghề thủ công truyền thống và cách ứng xử hài hòa với thiên nhiên. Những làn điệu then, sli, lượn, những lễ hội Lồng tồng, lễ hội về nguồn Pác Bó hay chợ tình Khâu Vai... không chỉ là sản phẩm tinh thần quý báu, mà còn là nguồn tài nguyên văn hóa đặc trưng để phát triển du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm và du lịch văn hóa – lịch sử. Sự phong phú ấy mang đến cho du khách cảm giác gần gũi, chân thực, đồng thời khẳng định sức sống bền bỉ của văn hóa dân tộc trong dòng chảy hiện đại. Thị trường du lịch trong nước và quốc tế đang mở rộng, nhu cầu tìm đến các điểm đến mới, gắn với trải nghiệm văn hóa – sinh thái, ngày càng tăng cao. Công nghệ số, truyền thông đa phương tiện, cùng xu thế du lịch xanh, du lịch thông minh đã tạo điều kiện thuận lợi để các địa phương quảng bá hình ảnh, kết nối với du khách toàn cầu. Nếu biết khai thác đúng hướng, phát huy hiệu quả các thế mạnh sẵn có, Việt Bắc hoàn toàn có thể trở thành trung tâm du lịch sinh thái – văn hóa – lịch sử hàng đầu của cả nước, góp phần khẳng định thương hiệu “Du lịch Việt Nam an toàn, thân thiện, hấp dẫn”.
Mặc dù tiềm năng phong phú và lợi thế rõ rệt, song du lịch vùng Chiến khu Việt Bắc vẫn chưa phát triển tương xứng với vị thế vốn có. Hạ tầng giao thông và dịch vụ du lịch ở nhiều địa phương còn hạn chế, đặc biệt là các vùng sâu, vùng xa, nơi giao thông khó khăn và kết nối giữa các điểm du lịch chưa được cải thiện đồng bộ. Việc di chuyển giữa các tỉnh còn mất nhiều thời gian, khiến chuỗi trải nghiệm liên vùng bị đứt quãng, giảm sức hút đối với du khách. Cơ sở lưu trú, nhà hàng, khu nghỉ dưỡng quy mô lớn còn ít; dịch vụ phụ trợ như hướng dẫn viên, điểm dừng chân, khu mua sắm đặc sản, trung tâm thông tin du lịch vẫn chưa được đầu tư đúng mức. Sản phẩm du lịch của các tỉnh trong vùng nhìn chung còn đơn điệu, thiếu tính khác biệt và chưa gắn kết với nhau thành chuỗi giá trị bền vững. Nhiều địa phương mới chỉ dừng ở việc khai thác du lịch sinh thái hoặc tham quan di tích cách mạng, mà chưa kết hợp hài hòa giữa yếu tố thiên nhiên, lịch sử và văn hóa. Các sản phẩm “du lịch về nguồn”, du lịch cộng đồng hay du lịch văn hóa dân tộc thiểu số vẫn mang tính tự phát, thiếu tính chuyên nghiệp, chưa tạo được thương hiệu đủ mạnh để cạnh tranh trên thị trường. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực và công tác quản lý du lịch vẫn là điểm yếu cố hữu. Nhiều cán bộ quản lý, doanh nghiệp, hộ kinh doanh du lịch còn thiếu kiến thức chuyên môn, hạn chế trong kỹ năng xúc tiến, quảng bá và ứng dụng công nghệ số. Chính sách hỗ trợ phát triển du lịch, cơ chế liên kết vùng, thu hút đầu tư xã hội hóa tuy đã được quan tâm nhưng vẫn chưa thực sự đồng bộ, chưa tạo được động lực mạnh để khơi dậy sức bật cho toàn khu vực.
Có thể thấy, phát triển du lịch vùng Chiến khu Việt Bắc là yêu cầu khách quan, đồng thời là nhiệm vụ chiến lược của các cấp, các ngành. Đây là vùng đất có vị trí đặc biệt về chính trị, văn hóa, quốc phòng và an ninh, nơi từng gắn bó máu thịt với Chính phủ kháng chiến, với “Bộ đội Cụ Hồ” và nhân dân cả nước trong những năm tháng gian khổ mà oai hùng. Phát triển du lịch ở Việt Bắc hôm nay không chỉ là nhằm tăng trưởng kinh tế, mà còn là biểu hiện của đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, là cách làm sống dậy ký ức cách mạng, lan tỏa giá trị nhân văn và tinh thần yêu nước cho thế hệ mai sau.
Phát triển bền vững du lịch vùng Chiến khu Việt Bắc đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng, trên cơ sở nhận diện rõ tiềm năng, khắc phục hạn chế và đề ra giải pháp có tính chiến lược. Cần hoàn thiện cơ chế, chính sách và định hướng phát triển du lịch vùng theo hướng đồng bộ, khả thi và ổn định lâu dài. Nhà nước cần ban hành hoặc điều chỉnh chính sách ưu đãi đầu tư, khuyến khích hợp tác công – tư, tạo điều kiện về quỹ đất sạch, hỗ trợ tín dụng và thuế cho các dự án du lịch xanh, sinh thái, cộng đồng. Cùng với đó, việc xây dựng thương hiệu du lịch Việt Bắc gắn với bản sắc “vùng căn cứ cách mạng”, đậm đà văn hóa dân tộc cần được coi là một trọng tâm chiến lược, nhằm quảng bá hình ảnh điểm đến an toàn, thân thiện và hấp dẫn cả trong nước lẫn quốc tế. Song song với chính sách, cần tăng cường đầu tư hạ tầng và phát triển sản phẩm du lịch đặc thù, tạo nền tảng vững chắc cho quá trình phát triển. Các địa phương cần ưu tiên nguồn lực để hoàn thiện hệ thống giao thông kết nối liên vùng, xây dựng cơ sở hạ tầng du lịch đồng bộ – từ khu lưu trú, dịch vụ phụ trợ, thông tin du lịch đến các trung tâm hỗ trợ du khách. Bên cạnh đó, việc phát triển sản phẩm du lịch phải gắn với lợi thế đặc trưng của từng tỉnh, từng khu vực: du lịch văn hóa – lịch sử cách mạng, du lịch cộng đồng vùng dân tộc thiểu số, du lịch sinh thái nghỉ dưỡng hay du lịch hội nghị (MICE). Mô hình tour liên tỉnh Việt Bắc, trải nghiệm “về nguồn” qua các di tích cách mạng kết hợp với sinh hoạt văn hóa dân tộc sẽ là hướng đi có giá trị kinh tế và nhân văn sâu sắc. Phát triển du lịch bền vững không thể tách rời yếu tố nguồn nhân lực chất lượng cao. Các địa phương cần quan tâm đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý, hướng dẫn viên, nhân viên phục vụ, bảo đảm vừa có kỹ năng nghề nghiệp, vừa am hiểu văn hóa – lịch sử địa phương. Doanh nghiệp cần được khuyến khích đổi mới phương thức quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong quảng bá, bán hàng và quản lý vận hành, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ, gia tăng trải nghiệm du khách và tăng năng suất lao động.
Việt Bắc là vùng giàu tài nguyên tự nhiên và di sản cách mạng, nên việc khai thác cần đi đôi với gìn giữ. Các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, hệ sinh thái rừng, suối phải được bảo tồn, tôn tạo song song với phát triển kinh tế du lịch. Mỗi mô hình du lịch cộng đồng cần trở thành hạt nhân lan tỏa ý thức bảo vệ môi trường, giữ gìn cảnh quan và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số. Đây không chỉ là biện pháp kinh tế, mà còn là giải pháp xã hội và văn hóa bền vững, giúp người dân làm chủ sinh kế và tự hào về bản sắc quê hương. Sáu tỉnh vùng Việt Bắc nên phối hợp chặt chẽ trong xây dựng sản phẩm, xúc tiến quảng bá, chia sẻ kinh nghiệm và nguồn lực; đồng thời hình thành cơ chế điều phối liên vùng thống nhất để triển khai hiệu quả chiến lược phát triển du lịch. Mặt khác, cần mở rộng hợp tác quốc tế trong quảng bá, đào tạo, trao đổi kinh nghiệm, tiến tới phát triển du lịch xuyên biên giới, kết nối với các trung tâm du lịch của Trung Quốc, Lào, ASEAN nếu có điều kiện thuận lợi. Các địa phương cần xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu và bản đồ số du lịch, phát triển ứng dụng hướng dẫn du lịch thông minh, tiếp thị trực tuyến và sản phẩm trải nghiệm ảo, qua đó quảng bá hình ảnh Việt Bắc đến du khách toàn cầu. Đồng thời, cần triển khai các giải pháp “du lịch xanh – du lịch thông minh”, ứng dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng, tái chế rác thải, nhằm hướng tới ngành du lịch thân thiện với môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu. Khi cơ chế, hạ tầng, nhân lực, môi trường và công nghệ được đầu tư đồng bộ, vùng đất “địa linh nhân kiệt” này sẽ trở thành điểm sáng trên bản đồ du lịch quốc gia.
Phát huy tiềm năng và thế mạnh du lịch vùng Chiến khu Việt Bắc không chỉ là câu chuyện phát triển kinh tế đơn thuần, mà còn mang trong mình ý nghĩa sâu sắc về gìn giữ văn hóa, tôn vinh lịch sử và khẳng định bản sắc dân tộc. Sự phối hợp chặt chẽ và định hướng chiến lược đúng đắn sẽ tạo nền tảng vững chắc cho du lịch Việt Bắc phát triển bền vững, hài hòa giữa kinh tế – văn hóa – môi trường. Khi những giải pháp được triển khai hiệu quả, vùng Chiến khu Việt Bắc sẽ không chỉ trở thành điểm đến mới nổi của du lịch Việt Nam mà còn là hình mẫu của phát triển du lịch bền vững, giàu bản sắc, lan tỏa tinh thần cách mạng và hình ảnh tươi đẹp của đất nước Việt Nam ra thế giới.
Thanh Huyền
