Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch là trách nhiệm của toàn xã hội, càng đặc biệt hơn với đội ngũ văn nghệ sĩ, trí thức, những chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng văn hóa, có nhiều ảnh hưởng đến cộng đồng, công chúng, nhất là giới trẻ. Văn nghệ sĩ (VNS) thể hiện trách nhiệm trong hành động cụ thể, trong sáng tạo nghệ thuật hướng tới mục tiêu xây dựng nền văn hóa, văn học nghệ thuật (VHNT) Việt Nam trong thời kỳ mới.
Ảnh minh họa - TL
Tiếp nhận định hướng, đồng hành sáng tạo
Trong các giai đoạn lịch sử cách mạng, văn nghệ sĩ, trí thức không chỉ là người tiếp nhận định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng, mà còn là người đồng hành tự nguyện, “đồng sáng tạo” với Đảng, với dân tộc trên con đường phát triển đất nước cường thịnh, vững bền. Đảng lãnh đạo văn hóa, văn nghệ, thông qua đường lối và những quan điểm chỉ đạo trực tiếp trên lĩnh vực văn hóa, văn nghệ. Kể từ khi đổi mới, Đảng đã đưa ra những quan điểm, định hướng quan trọng, sát với sự phát triển của VHNT và tạo điều kiện để phát huy được vai trò tích cực của VHNT trong kiến tạo và phát triển xã hội. Các định hướng được thể hiện cụ thể ở Đề cương văn hoá năm 1943, ở nhiệm vụ văn hóa trong từng kỳ Đại hội, từ Đại hội VI đến Đại hội XIII; thể hiện cụ thể hơn ở các nghị quyết chuyên đề về văn hóa và đặc biệt của riêng văn nghệ: Nghị quyết Trung ương 5 khóa VI (năm 1987), Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII (năm 1993), Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII (năm 1998), Nghị quyết 23 của Bộ Chính trị (năm 2008), Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI (năm 2014). Nhờ đó, qua gần 40 năm đổi mới đất nước đã có nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật phản ánh được những thành quả lớn lao của sự nghiệp đổi mới cùng những băn khoăn, trăn trở, lo âu trước những vấn đề mới của thời cuộc.
Văn học nghệ thuật với sứ mệnh cao quý “văn dĩ tải đạo”
Văn hóa, văn nghệ thể hiện trình độ phát triển của đất nước, dân tộc, thời đại và ngày nay, trở thành “sức mạnh mềm” của các nước khi đối thoại trên trường quốc tế. Trong các văn kiện của Đảng, nhiều lần Đảng ta khẳng định vai trò to lớn của văn hóa, văn nghệ: “Văn học, nghệ thuật là lĩnh vực rất quan trọng, đặc biệt tinh tế của văn hóa”; là nhu cầu thiết yếu, là động lực to lớn, trực tiếp, góp phần “xây dựng đời sống tinh thần lành mạnh” - nền tảng của việc xây dựng môi trường đạo đức, mà nền tảng đạo đức là nền tảng tinh thần cốt lõi của xã hội.
VHNT luôn mang sứ mệnh cao quý “văn dĩ tải đạo”, thể hiện khát vọng chân, thiện, mỹ của con người, là loại hình thực hiện chức năng giáo dục hiệu quả nhất. Tác phẩm nghệ thuật có sức cảm hóa con người, vươn tới sự hoàn thiện đạo đức, hoàn thiện năng lực thẩm mỹ. Ngược lại, VHNT cũng có khả năng làm tha hóa con người, làm xã hội đi xuống nhanh nhất. Điều này giải thích vì sao VHNT là cửa ngõ mà các thế lực đi ngược lại với lợi ích quốc gia xâm nhập nhiều nhất. Bởi lực lượng này cũng ý thức rằng, nếu VHNT có khả năng đẩy “lịch sử loài người tiến nhanh”, thì cũng có khả năng “kéo lùi lịch sử” nhanh không kém. Nhận thức về vai trò to lớn của VHNT sẽ là động lực để VNS đem hết sức mình sáng tạo ra những tác phẩm có giá trị và hiểu được sự lợi dụng vai trò này của các thế lực thù địch trên mặt trận văn hóa, văn nghệ để có cách ứng phó.
Qua hơn 50 năm xây dựng nền VHNT Việt Nam sau ngày thống nhất đất nước, lĩnh vực VHNT đạt được nhiều thành tựu quan trọng với sự trưởng thành, lớn mạnh của đội ngũ VNS; sự phong phú, đa dạng của các loại hình nghệ thuật với chất lượng ngày càng nâng cao, đáp ứng nhu cầu, thị hiếu thẩm mỹ của công chúng, bạn đọc; góp phần bồi đắp tư tưởng, tình cảm, đạo đức, nhân cách, lối sống tốt đẹp cho con người, tạo nền tảng tinh thần, động lực và sức mạnh nội sinh, góp phần vào quá trình phát triển bền vững đất nước. Trong hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc, những tác giả như: Hồ Chí Minh, Sóng Hồng, Tố Hữu, Văn Cao, Phạm Tuyên, Lưu Hữu Phước, Hoàng Vân, Đỗ Nhuận, Nguyễn Thi, Tô Ngọc Vân, Tường Vy, Trà Giang… và biết bao văn nghệ sĩ nổi tiếng khác đã lan tỏa khí thế cách mạng đến mọi miền của Tổ quốc, ca ngợi lòng dũng cảm và khích lệ tinh thần chiến đấu của quân và dân ta trên chiến trường, trở thành nguồn động viên to lớn trên mọi mặt trận, đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng nhân dân và là di sản văn hóa quý giá. Gần đây với “hiện tượng” phim Mưa đỏ, chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Chu Lai, một bộ phim về đề tài chiến tranh cách mạng, đã thu hút lượng người xem kỷ lục, khơi dậy rất nhiều cảm xúc, trân trọng, tự hào, biết ơn, có ý nghĩa rất lớn trong giáo dục truyền thống lịch sử vẻ vang của dân tộc.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được thì VH,NT cũng đứng trước nhiều khó khăn, thách thức, nhất là sự chống phá của các thế lực thù địch, phản động trong chiến lược “diễn biến hòa bình”. Để thực hiện mục tiêu này, các thế lực không ngừng tuyên truyền, dụ dỗ một số văn nghệ sĩ thiếu bản lĩnh chính trị, nhẹ dạ cả tin, tư tưởng dao động, vốn sống và kinh nghiệm viết chưa nhiều viết lên những tác phẩm kém chất lượng với cái nhìn phiến diện, méo mó, hoài nghi về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng, Nhà nước, nhân dân đã lựa chọn. Chúng tổ chức “trao giải thưởng”, trả nhuận bút cao, khích lệ tính hám danh của một số văn nghệ sỹ, trí thức, lôi kéo họ vào các hoạt động chính trị và sáng tác bất lợi cho an ninh quốc gia và chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta; thông qua các chương trình mang tính hợp tác quốc tế mời đích danh một số nhà báo, văn nghệ sỹ, trí thức của ta ra nước ngoài tham quan, trao đổi, biểu diễn, sáng tác để tác động chuyển hoá.
Không chỉ bị kích động, xúi giục từ các thế lực thù địch mà trong quá trình sáng tạo, một số nghệ sĩ xuất hiện biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Cụ thể từ những vấn đề nhỏ, liên quan đến cá nhân, các tác giả đẩy câu chuyện, sự việc đi xa hơn thành vấn đề dân chủ, nhân quyền, tự do khiến cộng đồng trong nước và nước ngoài hiểu sai về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với VNS và sự phát triển lành mạnh của nền VHNT nước nhà.
Từ chỗ bất đồng quan điểm, tiếp nhận dễ dãi các trào lưu, khuynh hướng văn nghệ tiêu cực, thậm chí suy đồi, một số cây bút tiến hành thử nghiệm, đổi mới cách viết và phong cách sáng tác bằng cách đi ngược lại tôn chỉ, mục đích, chức năng cao quý của nghệ thuật và sứ mệnh, thiên chức của nhà văn. Họ hướng ngòi bút vào việc xét lại lịch sử, giải thiêng và tầm thường hóa hình tượng các nhân vật lịch sử, các vị anh hùng dân tộc với lý do là bù khuyết những khoảng trống mà lịch sử còn bỏ ngỏ như: Bùi Tín, Vũ Thư Hiên, Chu Hảo.. đã “tự diễn biến, tự chuyển hóa” thành những kẻ có quan điểm chống Đảng…
Phát huy tiếng nói đầy trách nhiệm, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng
Nghị quyết T.Ư 8 khóa X đã chỉ ra “bảo vệ văn hóa” là một nội dung quan trọng của bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, VNS có một vai trò quan trọng trong việc truyền đạt và nâng cao nhận thức về lý tưởng cách mạng, các giá trị văn hóa, đạo đức và chính trị mà Đảng và Nhà nước đang xây dựng và bảo vệ, VNS có thể phát huy vai trò bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên một số phương diện:
Tạo ra những tác phẩm nghệ thuật có giá trị tư tưởng: VNS có thể sáng tạo ra các tác phẩm VHNT phản ánh thực tiễn đời sống xã hội, đặc biệt là những vấn đề đang được Đảng và Nhà nước quan tâm, như xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, chống tham nhũng, bảo vệ an ninh quốc gia, bảo vệ nền văn hóa dân tộc; qua đó truyền tải những thông điệp về lý tưởng cách mạng, về chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những giá trị của nền tảng tư tưởng của Đảng. Những tác phẩm này có thể giúp người dân hiểu rõ hơn về mục tiêu, lý tưởng của Đảng, tin tưởng vào đường lối chủ trương của Đảng, từ đó tạo sự đồng thuận trong xã hội, khơi dậy tinh thần đoàn kết, yêu nước. Quan tâm sáng tạo những tác phẩm có tính giáo dục cao, qua đó định hướng tư tưởng và đạo đức, giúp thế hệ trẻ hiểu biết về lịch sử, về nền văn hóa dân tộc, hiểu rõ hơn về lý tưởng sống, đấu tranh và cống hiến cho đất nước.
Phát huy vai trò tầm ảnh hưởng tới công chúng, đặc biệt là giới trẻ: VNS là người truyền cảm hứng qua những tác phẩm nghệ thuật, hành vi, phong cách, quan điểm sống có thể ảnh hưởng trực tiếp đến lối sống và suy nghĩ của thanh niên; nhiều người trở thành hình mẫu, thần tượng của giới trẻ. Chính vì vậy cần nâng cao ý thức trách nhiệm của VNS với cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, khi nghệ thuật gắn với đạo đức và trách nhiệm, nghệ sĩ sẽ trở thành người truyền lửa tích cực, “ươm trồng hạt giống về cái đẹp, lòng nhân ái và sự tử tế”.
Tích cực đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng: Đảng ta yêu cầu: “Tiếng nói của văn nghệ hiện thực xã hội chủ nghĩa Việt Nam phải là tiếng nói đầy trách nhiệm, trung thực, tự do, tiếng nói của sự thật, của lương tri, của tinh thần nhân đạo cộng sản chủ nghĩa, phản ánh được nguyện vọng sâu xa của nhân dân và quyết tâm của Đảng đưa công cuộc đổi mới đến thắng lợi”. VNS có thể sử dụng sức mạnh của nghệ thuật để phản bác lại những quan điểm sai trái, những tư tưởng phản động, xuyên tạc tấn công vào nền tảng tư tưởng của Đảng. Thông qua nghệ thuật, họ có thể gián tiếp bác bỏ các luận điệu sai trái, bảo vệ lẽ phải và khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng. Đồng thời, VNS có thể phát triển các giá trị văn hóa xã hội, bảo vệ nền văn hóa dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa, chống lại sự xâm nhập của các yếu tố văn hóa ngoại lai có thể gây hại đến nền tảng tư tưởng của Đảng.
Với vai trò, trách nhiệm, tầm ảnh hưởng, VNS vừa là người truyền cảm hứng, vừa là người phản ánh và bảo vệ những giá trị cốt lõi của dân tộc và cách mạng; thực sự là những chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng văn hoá, góp phần bảo vệ và phát huy nền tảng tư tưởng của Đảng, xây dựng đất nước phát triển giàu mạnh, phồn vinh, hạnh phúc, với những giá trị nhân văn cao đẹp.
Nguyễn Thúy Mai
