1. Nhận diện các quan điểm sai trái phủ nhận nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng
Trong suốt quá trình cách mạng ở nước ta, các thế lực thù địch, phản động, phần tử cơ hội chính trị luôn dùng mọi thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt hòng phủ nhận nguyên tắc tập trung dân chủ (TTDC) của Đảng, phá vỡ sự đoàn kết, thống nhất, chặt chẽ về mặt tổ chức và hoạt động của Đảng, làm cho Đảng tan rã cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức và cán bộ hòng thủ tiêu vai trò lãnh đạo của Đảng.
Để thực hiện âm mưu này, các thế lực thù địch, phản động, phần tử cơ hội chính trị đã lợi dụng tự do ngôn luận, tự do báo chí, núp bóng dân chủ, đội lốt nhân quyền rêu rao cho rằng: tập trung và dân chủ là hai mặt không thể thống nhất, đã tập trung thì không thể có dân chủ, đã dân chủ thì không thể tập trung, tập trung với dân chủ như lửa với nước, nên hoặc chỉ có tập trung, hoặc chỉ có dân chủ (!).
Thực chất các luận điệu này là muốn tách rời, đối lập tập trung và dân chủ nhằm phủ nhận một mặt nào đó để Đảng dẫn tới dân chủ vô chính phủ, khi đó sự chặt chẽ, thống nhất trong tổ chức và hoạt động của Đảng bị phá vỡ, Đảng mất sức chiến đấu, uy tín của Đảng bị giảm sút, không còn đủ sức lãnh đạo cách mạng, Đảng sẽ mất vai trò lãnh đạo.
Trong bối cảnh đất nước ta thực hiện công cuộc đổi mới, các thế lực thù địch, phản động, phần tử cơ hội chính trị cho rằng: nguyên tắc TTDC chỉ phù hợp khi Đảng còn hoạt động bí mật hoặc trong điều kiện chiến tranh, nay thời bình, nguyên tắc đó là lỗi thời, không còn phù hợp, là nguyên nhân của mọi nguyên nhân dẫn tới trì trệ, tiêu cực (!). Điều nguy hiểm hơn, họ lợi dụng những khuyết điểm, sai phạm trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là những vụ việc tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để đổ lỗi cho những khuyết điểm, hạn chế đó đều do nguyên tắc TTDC không còn phù hợp.
Lợi dụng những hạn chế, khuyết điểm, nhất là khi Đảng ta đẩy mạnh thực hiện xây dựng, chỉnh đốn Đảng, với quan điểm “không có vùng cấm”, “không có trường hợp ngoại lệ” đã xử lý nghiêm nhiều cán bộ, đảng viên, tổ chức đảng sai phạm, làm trong sạch Đảng, các thế lực thù địch, phản động, phần tử cơ hội chính trị đã xuyên tạc, bóp méo sự thật, quy chụp, đánh đồng hiện tượng thành bản chất. Họ cho rằng, tham nhũng là bản chất của Đảng, là hệ quả của thực hiện nguyên tắc TTDC, là lợi ích nhóm, lợi ích của cán bộ, đảng viên. Họ cho rằng: chống tham nhũng là để thanh trừng phe cánh chứ không phải là để làm cho Đảng sạch hơn, mạnh hơn.
Sự thật hoàn toàn trái ngược: trong công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nhiệm vụ chống tham nhũng được coi là phương thuốc chữa bệnh đặc hiệu, làm cho Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh. Với quan điểm “xử một người, cứu muôn người”, “chặt cành để cứu cây”, Đảng sẽ thật sự trong sạch, thật sự xứng đáng với sứ mệnh lịch sử và trọng trách mà nhân dân giao phó. “Cuộc đại phẫu” này tuy đau đớn, nhưng cần thiết và được nhân dân đồng tình, ủng hộ. Chưa khi nào uy tín của Đảng được nâng cao như ngày nay. Vì vậy, những luận điểm đánh lận bản chất, bôi đen mục tiêu của Đảng cần phải được nhận diện và đấu tranh.
2. Không thể phủ nhận nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng
Tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản của Đảng; là tiêu chí để phân biệt chính đảng kiểu mới của giai cấp công nhân, đảng cách mạng chân chính với các đảng khác. Đảng ta đã khẳng định: “Sự chặt chẽ về nguyên tắc là vấn đề sống còn của Đảng và bảo đảm quan trọng nhất cho sức sống, sự trong sạch và vững mạnh của Đảng”(1). Thực hiện tốt nguyên tắc TTDC là vấn đề thuộc về bản chất của Đảng Cộng sản. Vì thế, không thể phủ nhận nguyên tắc TTDC.
Dù nghiên cứu ở góc độ nào, nhìn nhận ở bình diện nào, cả trên phương diện lý luận và thực tiễn đều cho thấy, TTDC là một nguyên tắc thống nhất, không thể tách rời, càng không thể đối lập giữa tập trung và dân chủ. Tập trung trên cơ sở dân chủ, nhưng dân chủ phải hướng tới tập trung, thống nhất, có sự lãnh đạo để bảo đảm tập trung. Dân chủ là điều kiện, tiền đề của tập trung, tập trung là cơ sở bảo đảm cho dân chủ được thực hiện và phát huy.
V.I.Lênin viết: “chế độ tập trung dân chủ, một mặt, thật khác xa chế độ tập trung quan liêu chủ nghĩa, và, mặt khác, thật khác xa chủ nghĩa vô chính phủ”(2). Vì vậy, nếu tuyệt đối hóa tập trung sẽ dẫn đến quan liêu, chuyên quyền, độc đoán; ngược lại, tuyệt đối hóa dân chủ sẽ dẫn đến tình trạng lạm dụng, vô tổ chức, vô kỷ luật. Cả hai biểu hiện trên đều không đúng bản chất của nguyên tắc TTDC và làm giảm sức mạnh của Đảng.
Nguyên tắc TTDC thuộc bản chất xuyên suốt của Đảng. Vì vậy, không thể phân biệt nguyên tắc này phù hợp hay không phù hợp trong giai đoạn chiến tranh hay hòa bình. Bất luận trong điều kiện, hoàn cảnh nào, TTDC luôn là nguyên tắc rường cột của Đảng. Nguyên tắc này không ngừng được bổ sung, phát triển phù hợp với sự vận động, phát triển của tình hình cách mạng. Trong điều kiện hòa bình hiện nay cũng không thể lấy sai phạm cá biệt của một số tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, nhất là trong thực hiện nguyên tắc TTDC để phủ nhận bản chất của Đảng, giá trị của nguyên tắc TTDC. Ai đó, kẻ nào đó còn cho rằng tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong nội bộ Đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên đều bắt nguồn từ việc TTDC không còn phù hợp với thời bình thì người đó, kẻ đó đang cố tình xuyên tạc, bôi đen, suy diễn sai trái nguyên tắc TTDC.
Ngay từ khi mới ra đời, trung thành với chủ nghĩa Mác - Lênin, Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định: Đảng phải “tổ chức theo lối dân chủ tập trung”(3). Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam xác định: “Đảng là một tổ chức chặt chẽ, thống nhất ý chí và hành động, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản”(4). Nhờ được tổ chức theo nguyên tắc TTDC, Đảng ta đã có đủ sức mạnh và uy tín để lãnh đạo cách mạng Việt Nam giành hết thắng lợi này đến thắng lợi khác.
Đặc biệt, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sau hơn 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, đời sống nhân dân được nâng cao hơn; hệ thống chính trị được xây dựng, củng cố vững mạnh, bảo đảm sự ổn định chính trị của đất nước; quốc phòng, an ninh được tăng cường, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, biển, đảo của Tổ quốc; đối ngoại, hội nhập quốc tế không ngừng mở rộng, vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao. Đại hội XIII của Đảng đã đánh giá khái quát: “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”(5). Việt Nam trở thành “điểm sáng”, niềm tin của cộng đồng quốc tế. Như vậy, hà cớ gì Đảng phải từ bỏ nguyên tắc TTDC.
Lịch sử thế giới cũng đã chứng minh, nếu đảng cộng sản nào từ bỏ nguyên tắc TTDC thì đảng đó sẽ tự tan rã. Thực tiễn ở Liên Xô và các nước XHCN ở Đông Âu cuối những năm 90 của thế kỷ trước cho thấy, dưới sự tác động của các thế lực thù địch bên ngoài, cơ hội chính trị trong nước và sai lầm của Đảng Cộng sản Liên Xô và các đảng cộng sản và công nhân khác, nguyên tắc TTDC đã bị từ bỏ, bản chất của Đảng bị biến dạng và biến chất, đã mất quyền lãnh đạo và tan rã. Thực tế này một lần nữa khẳng định: bất luận trong điều kiện, hoàn cảnh nào cũng không được từ bỏ nguyên tắc TTDC; phải kiên quyết bảo vệ nguyên tắc TTDC; mọi mưu toan xa rời, phủ nhận nguyên tắc TTDC của Đảng phải kịch liệt phê phán, kịp thời ngăn chặn.
3. Kiên quyết bảo vệ, thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng
Bảo vệ, giữ vững nguyên tắc TTDC là vấn đề có ý nghĩa sống còn đối với Đảng ta và sự tồn vong của chế độ XHCN ở Việt Nam. Trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực hiện nay, trước sự chống phá của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị, để bảo vệ, giữ vững nguyên tắc TTDC trong tổ chức và hoạt động của Đảng, các cấp ủy, tổ chức đảng cần thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp sau:
Một là, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên những vấn đề cốt lõi về nguyên tắc TTDC, làm cơ sở để đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, thù địch về nguyên tắc TTDC của Đảng
Nguyên tắc TTDC chỉ có thể được bảo vệ và giữ vững khi nhận thức của cán bộ, đảng viên về nguyên tắc TTDC được nhận thức đúng đắn, quán triệt sâu sắc. Thực tiễn các vụ việc vi phạm bị xử lý vừa qua đã cho thấy, bất kỳ tập thể, cá nhân nào, dù là ai, ở cương vị nào, nếu cố tình nhận thức không đúng, hành động không chuẩn mực, chấp hành không nghiêm, vi phạm nguyên tắc TTDC thì đều phải “trả giá” đắt cho những sai phạm của tập thể hoặc của cá nhân đó. Hơn nữa, nguyên tắc TTDC có nội dung và phạm vi rất rộng. Áp dụng nguyên tắc này trong thực tế nếu không nắm chắc, hiểu sâu sẽ rất dễ dẫn đến vi phạm, tạo cơ sở để các thế lực thù địch, phản động, phần tử cơ hội chính trị xuyên tạc, kích động mâu thuẫn, làm biến dạng nguyên tắc. Vì vậy, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, đảng viên nhận thức đúng đắn vị trí, vai trò, tầm quan trọng của nguyên tắc TTDC: TTDC là nguyên tắc tổ chức cơ bản của Đảng, nguyên tắc này chỉ đạo mọi hoạt động xây dựng tổ chức, sinh hoạt và lãnh đạo của Đảng, đồng thời cũng chi phối các nguyên tắc tổ chức và hoạt động khác của Đảng.
Các cấp ủy, tổ chức đảng cần tiếp tục quán triệt và thực hiện tốt Nghị quyết số 35-NQ/TW ngày 22-10-2018 của Bộ Chính trị “về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới” nhằm bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn và hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, phản động trong tình hình mới.
Tổ chức cho cán bộ, đảng viên học tập nắm vững các quy định, hướng dẫn của Ban Chấp hành Trung ương về thực hiện nguyên tắc TTDC; nghiên cứu làm rõ nội dung, yêu cầu của nguyên tắc TTDC trong tình hình mới, làm cho mọi cán bộ, đảng viên hiểu đúng, nắm chắc bản chất TTDC.
Đồng thời, cũng cần tuyên truyền cho cán bộ, đảng viên hiểu thấu rằng, tùy tình hình, nhiệm vụ của Đảng trong từng thời kỳ, cách thực hiện và phạm vi áp dụng nguyên tắc TTDC có sự khác nhau, nội dung chi tiết của nguyên tắc TTDC có sự điều chỉnh nhất định, nhưng bản chất và nội dung cơ bản của nguyên tắc không bao giờ thay đổi.
Hai là, thực hiện nghiêm túc nguyên tắc TTDC trong Đảng
Các thế lực thù địch, phản động và đối tượng cơ hội chính trị không có cớ để lợi dụng xuyên tạc, trong Đảng cần thực hiện nghiêm túc nguyên tắc TTDC.
Giải quyết tốt mối quan hệ giữa mở rộng dân chủ và tăng cường kỷ cương trong Đảng. Các cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần nhận thức đầy đủ về mở rộng, phát huy dân chủ và tăng cường kỷ cương xã hội là vấn đề có tính nguyên tắc; dân chủ và kỷ cương trong Đảng là hạt nhân, có ý nghĩa quyết định thực hiện dân chủ và kỷ cương trong hệ thống chính trị và toàn xã hội. Mỗi cán bộ, đảng viên cần phát huy dân chủ, gương mẫu, tự giác chấp hành nghiêm minh kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước, kỷ luật và các quy định của cơ quan, đơn vị.
Thực hiện nghiêm tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách trong cơ quan lãnh đạo của Đảng. Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách là một nội dung của nguyên tắc TTDC. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Tập thể lãnh đạo là dân chủ. Cá nhân phụ trách là tập trung. Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, tức là dân chủ tập trung. Làm việc mà không theo đúng cách đó, tức là làm trái dân chủ tập trung”(6); “lãnh đạo không tập thể, thì sẽ đi đến cái tệ bao biện, độc đoán, chủ quan. Kết quả là hỏng việc. Phụ trách không do cá nhân, thì sẽ đi đến cái tệ bừa bãi, lộn xộn, vô chính phủ. Kết quả cũng là hỏng việc. Tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách cần phải luôn luôn đi đôi với nhau”(7). Vì vậy, thực hiện tốt chế độ này có ý nghĩa rất quan trọng, là điều kiện để bảo đảm chất lượng, hiệu quả của công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các nhiệm vụ chính trị của các cơ quan lãnh đạo đảng. Cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần quán triệt và thực hiện tốt các quy chế, quy định, nhất là quy chế làm việc của cấp ủy, cơ chế kiểm soát quyền lực, xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn của người đứng đầu; giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa tập thể lãnh đạo với người đứng đầu; chế độ bảo lưu ý kiến của thiểu số, từng bước xác định rõ hơn thẩm quyền, trách nhiệm của tập thể và cá nhân, bảo đảm sự lãnh đạo của tập thể và đề cao trách nhiệm cá nhân, hạn chế các sai phạm. Các cán bộ lãnh đạo đảng cần tự giác thực hiện tốt các các quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là đối với cán bộ chủ chốt và người đứng đầu các cấp; nghiêm túc tự phê bình và phê bình, giữ vững sự đoàn kết thống nhất trong nội bộ, chấp hành nghiêm kỷ luật của Đảng, Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước, kỷ luật và quy định của cơ quan, đơn vị.
Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát; xử lý nghiêm minh, kịp thời những tổ chức đảng, đảng viên vi phạm nguyên tắc TTDC; kiên quyết đấu tranh với các quan điểm sai trái, thù địch. Đại hội XIII của Đảng đã xác định: nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng và kiểm soát chặt chẽ quyền lực; đẩy mạnh đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Do đó, cấp ủy và ủy ban kiểm tra của cấp ủy các cấp và người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng phải nắm vững quan điểm, quy định về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng. Xây dựng và tổ chức thực hiện có chất lượng, hiệu quả chương trình, kế hoạch kiểm tra, giám sát trong nhiệm kỳ và hằng năm; coi trọng khâu nắm tình hình, giám sát hoạt động của tổ chức đảng, đảng viên, nhất là cán bộ chủ chốt, người đứng đầu; chủ động ngăn ngừa, phát hiện, kiểm tra tổ chức đảng và đảng viên khi có dấu hiệu vi phạm. Xử lý nghiêm minh tổ chức đảng và đảng viên vi phạm nguyên tắc TTDC và những hành vi dung túng, bao che khuyết điểm, vi phạm của tổ chức đảng, đảng viên.
Nâng cao cảnh giác, kiên quyết đấu tranh chống những luận điệu xuyên tạc, phủ nhận nguyên tắc TTDC với nhiều hình thức, phương pháp sáng tạo, thiết thực, hiệu quả, nhất là trên không gian mạng và internet.
_________________
(1) ĐCSVN: Văn kiện Đảng Toàn tập, t.37, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004, tr.830.
(2) V.I.Lênin: Toàn tập, t.36, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, tr.185.
(3) ĐCSVN: Văn kiện Đảng Toàn tập, t.2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998, tr.119.
(4) ĐCSVN: Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.5.
(5) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.25.
(6), (7) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.5, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.620, 620.
TS BÙI THANH CAO
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
