Dự án này nhằm mục tiêu kết nối vùng núi phía Bắc với các trung tâm kinh tế và cảng biển lớn của Việt Nam, thúc đẩy sự phát triển của khu vực, và tạo điều kiện thuận lợi cho việc hợp tác quốc tế, đặc biệt là với Trung Quốc.
Dự án đầu tư tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng được xem là một trong những dự án quan trọng nhất nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế vùng và liên kết giao thông khu vực Bắc Bộ. Để hiểu rõ hơn về tính pháp lý và căn cứ thực hiện dự án này, trước hết cần xem xét các quy định tại Luật Ngân sách Nhà nước và Nghị định 163/2016/NĐ-CP.
Theo Luật Ngân sách Nhà nước, việc quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước phải đảm bảo tính công khai, minh bạch và hiệu quả. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các dự án đầu tư công như tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng, nơi mà việc sử dụng nguồn vốn lớn đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ để tránh lãng phí và tham nhũng. Nghị định 163/2016/NĐ-CP, hướng dẫn chi tiết về việc quản lý, giám sát đầu tư công, quy định cụ thể các bước lập kế hoạch, thẩm định và phê duyệt dự án đầu tư. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các cơ quan liên quan triển khai dự án một cách hiệu quả và hợp pháp.
Trong bối cảnh quốc tế, tuyên bố chung giữa Việt Nam và Trung Quốc trong chuyến thăm của Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từ ngày 12-13/12/2023 đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết nối chiến lược phát triển giữa hai nước. Đặc biệt, việc thúc đẩy “Kế hoạch hợp tác kết nối giữa khuôn khổ Hai hành lang, một vành đai với Sáng kiến Vành đai và Con đường” là một điểm nhấn quan trọng. Tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng không chỉ đóng vai trò là cầu nối kinh tế nội địa mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược kết nối giao thông giữa Việt Nam và Trung Quốc, góp phần thúc đẩy thương mại và hợp tác kinh tế khu vực.
Văn bản chỉ đạo số 57 của Văn phòng Chính phủ ngày 19/2/2024 đã nhấn mạnh: “Trước mắt cần tập trung đầu tư tuyến Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng, phấn đấu khởi công trong năm 2025.” Đây là một tín hiệu mạnh mẽ từ chính phủ, khẳng định quyết tâm đưa dự án vào thực tiễn nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, tăng cường kết nối vùng và cải thiện hệ thống giao thông quốc gia.
Tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng có tổng chiều dài khoảng 380 km, với khổ đường tiêu chuẩn 1.435 mm và được thiết kế điện khí hóa. Đây là một dự án hạ tầng giao thông quan trọng, không chỉ giảm tải cho các tuyến đường bộ hiện tại mà còn mở ra nhiều cơ hội mới cho vận tải hàng hóa và hành khách.
Kết nối từ Lào Cai, một cửa ngõ quan trọng đến các tỉnh miền núi phía Bắc, tới cảng Lạch Huyện, Hải Phòng, dự án này sẽ giúp rút ngắn thời gian và chi phí vận chuyển hàng hóa từ Trung Quốc qua Việt Nam đến các thị trường quốc tế. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, khi mà sự cạnh tranh về chi phí và thời gian vận chuyển ngày càng gia tăng.
Ngoài ra, việc xây dựng tuyến đường sắt này còn tạo ra hàng nghìn việc làm cho lao động địa phương, thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ như sản xuất vật liệu xây dựng, cơ khí, và dịch vụ hậu cần. Theo ước tính, dự án sẽ đóng góp đáng kể vào tăng trưởng GDP của các tỉnh dọc tuyến đường, đồng thời cải thiện đáng kể cơ sở hạ tầng giao thông vùng Bắc Bộ.
Tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng được thiết kế với nhiều cầu lớn và hầm, đảm bảo khả năng vượt qua các địa hình phức tạp như sông Hồng, sông Lô và các dãy núi. Việc sử dụng khổ đường 1.435 mm và điện khí hóa giúp tăng cường hiệu quả vận tải, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nâng cao tốc độ vận chuyển.
Theo quy hoạch, toàn tuyến có khoảng 56 cầu lớn với tổng chiều dài 47,5 km và 11 hầm với chiều dài khoảng 10 km. Điều này đòi hỏi công nghệ và kỹ thuật xây dựng tiên tiến, đảm bảo an toàn và độ bền vững của công trình. Việc sử dụng các công nghệ mới như hệ thống điều khiển giao thông tự động và các biện pháp bảo trì hiện đại sẽ giúp tối ưu hóa hoạt động của tuyến đường sắt, giảm thiểu rủi ro tai nạn và tăng cường hiệu quả vận hành.
Một trong những yếu tố quan trọng cần xem xét khi triển khai dự án là tác động môi trường. Việc xây dựng và vận hành tuyến đường sắt cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về bảo vệ môi trường, giảm thiểu tiếng ồn và khí thải, bảo vệ hệ sinh thái dọc tuyến đường. Các biện pháp như trồng cây xanh, xây dựng hệ thống thoát nước và bảo vệ động thực vật cần được thực hiện nghiêm túc để đảm bảo phát triển bền vững.
Ngoài ra, dự án cũng cần chú trọng đến các tác động xã hội, đặc biệt là việc giải phóng mặt bằng và tái định cư cho người dân bị ảnh hưởng. Chính sách hỗ trợ, đền bù hợp lý và tạo điều kiện sống mới tốt hơn cho người dân sẽ giúp giảm thiểu xung đột và tạo sự đồng thuận trong cộng đồng.
Về nguồn vốn đầu tư, dự án sẽ sử dụng kết hợp các nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, vốn ODA và vốn vay từ các tổ chức tài chính quốc tế. Việc huy động và quản lý hiệu quả nguồn vốn là yếu tố then chốt để đảm bảo tiến độ và chất lượng dự án. Chính phủ cần có chính sách rõ ràng và minh bạch trong việc phân bổ và giám sát sử dụng nguồn vốn, đồng thời khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân thông qua các hình thức đối tác công-tư (PPP).
Tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng là một dự án có tầm quan trọng chiến lược, không chỉ nâng cao năng lực vận tải của khu vực Bắc Bộ mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội bền vững. Việc triển khai dự án này cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp lý, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý nguồn vốn, đồng thời chú trọng đến các yếu tố môi trường và xã hội. Với quyết tâm của Chính phủ và sự hợp tác giữa các bên liên quan, dự án này hứa hẹn sẽ mang lại nhiều lợi ích to lớn, góp phần vào sự phát triển thịnh vượng của đất nước.
Tiên Phong
