Nông nghiệp Ninh Bình đang chứng kiến một cuộc chuyển mình sâu sắc, từ sản xuất truyền thống sang các mô hình hiện đại, gắn với thị trường và công nghệ. Sự thay đổi này không chỉ mở ra cơ hội nâng cao thu nhập mà còn góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống cho nông dân. Nhìn lại hành trình xóa đói giảm nghèo, dấu ấn đậm nét nhất thuộc về các hợp tác xã (HTX) – những “người bạn đồng hành” tin cậy của nông dân. Từ chỗ manh mún, nhỏ lẻ, HTX nay đã trở thành trụ cột trong tổ chức sản xuất, giúp nông dân không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên làm giàu. Điển hình như xã Phú Sơn, nơi mô hình trồng bí đỏ hồ lô được mở rộng liên tục trong 3 năm qua, mang lại hiệu quả kinh tế cao và trở thành minh chứng sinh động cho sự thay đổi mạnh mẽ của nông nghiệp Ninh Bình. Đằng sau những kết quả đó là sự lãnh đạo, định hướng quyết liệt và nỗ lực đồng bộ của hệ thống chính trị, nhằm biến tiềm năng thành động lực phát triển bền vững cho địa phương. Hiện nay, nông nghiệp Ninh Bình đang bước vào một giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ, được thúc đẩy bởi hệ thống cơ chế, chính sách hỗ trợ thiết thực và kịp thời. Nghị quyết 32/2022/NQ-HĐND về hỗ trợ phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn đã mở ra một “làn gió mới” cho khu vực sản xuất nông thôn. Với các chính sách ưu tiên, người dân không chỉ được tiếp cận dễ dàng hơn với các tiến bộ khoa học – kỹ thuật, công nghệ cao và công nghệ sinh học, mà còn có cơ hội chuyển đổi phương thức sản xuất theo hướng hiện đại. Kết quả cho thấy, nhiều mô hình sản xuất đạt mức lợi nhuận gấp 1,5 – 2 lần so với trước kia. Trung bình mỗi năm, toàn tỉnh triển khai khoảng 100 đề tài và chương trình nghiên cứu, cùng hơn 400 mô hình ứng dụng công nghệ cao. Không chỉ dừng lại ở việc nâng cao năng suất và chất lượng, các sản phẩm OCOP như khoai sọ Yên Quang, dứa Đồng Giao, dê núi Ninh Bình cũng được khôi phục và xây dựng thương hiệu, góp phần gia tăng giá trị và sức cạnh tranh trên thị trường.
Đổi mới nông nghiệp, nâng cao thu nhập cho nông dân Ninh Bình
Theo đó, chuyển đổi số đang trở thành một trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển nông nghiệp của Ninh Bình. Thông qua chương trình OCOP giai đoạn 2021–2025, tỉnh hỗ trợ từ 75 đến 100 triệu đồng cho mỗi sản phẩm đạt hạng. Đến cuối năm 2024, Ninh Bình đã có 209 sản phẩm OCOP đạt chuẩn, trong đó 142 sản phẩm đạt 3 sao và 67 sản phẩm đạt 4 sao, vượt xa mục tiêu ban đầu. Hội Nông dân các cấp đóng vai trò cầu nối quan trọng, thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, tuyên truyền về kỹ thuật số và quản lý sản xuất hiện đại cho bà con. Nhờ đó, nông dân không chỉ thành thạo hơn trong khâu sản xuất mà còn tiếp cận được các kênh tiêu thụ trực tuyến, góp phần mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản. Song song với chính sách, việc ứng dụng khoa học – công nghệ đang trở thành động lực nâng cao hiệu quả sản xuất. Dự án sản xuất giống và chế biến gạo chất lượng cao tại Yên Khánh đã ứng dụng dây chuyền sấy tháp Nhật Bản và buồng đốt trấu Thái Lan, giúp tiết kiệm đến 50% chi phí nhiên liệu, giảm ô nhiễm môi trường và nâng giá trị sản phẩm lên 12%. Năng suất lúa nhờ đó đạt 70–78 tạ/ha, thu nhập người dân tăng hơn 30%. Cũng tại Yên Khánh, các mô hình rau an toàn trong nhà lưới, nhà kính theo công nghệ Nhật Bản đang giúp nông dân kiểm soát tốt quy trình sản xuất – sơ chế – bảo quản – vận chuyển, đảm bảo sản phẩm đạt chuẩn an toàn. Ngoài ra, mô hình trồng nấm ứng dụng công nghệ cao cho doanh thu khoảng 165 triệu đồng/ha chỉ trong ba tháng, hay các mô hình trồng lan hồ điệp ở Hoa Lư mang lại giá trị lên đến hàng tỷ đồng mỗi hecta.
Một trong những minh chứng rõ nét nhất cho sự thay đổi trong nông nghiệp Ninh Bình chính là câu chuyện ở xã Phú Sơn. Trước đây, người dân chủ yếu gắn bó với cây lúa và hoa màu truyền thống, thu nhập bấp bênh. Nhưng từ cuối năm 2023, HTX nông nghiệp Phú Sơn đã mạnh dạn đưa cây bí đỏ hồ lô về trồng thử nghiệm trên 12 ha đất. Chỉ sau hai vụ, cây bí đỏ hồ lô đã khẳng định hiệu quả vượt trội, năng suất đạt 48–50 tấn/ha, sản lượng toàn xã lên tới khoảng 600 tấn mỗi vụ. Điều quan trọng là HTX đã đứng ra ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm với doanh nghiệp ngay tại ruộng, bảo đảm đầu ra ổn định với giá bán 2.500 đồng/kg. Vụ vừa qua, diện tích 12 ha bí đỏ mang về hơn 1,4 tỷ đồng doanh thu, lợi nhuận gần 1 tỷ đồng, cao gấp 3,5 lần so với trồng lúa. Nông dân nhờ đó yên tâm sản xuất, từng bước thoát nghèo và vươn lên làm giàu. Không chỉ Phú Sơn, xã Đồng Sơn (nay là xã Nam Đồng) cũng cho thấy sự thay đổi nhờ mô hình kinh tế hợp tác. Năm 2018, 14 hộ nông dân trồng sắn dây ở thôn 2 đã liên kết thành lập HTX sản xuất – tiêu thụ tinh bột sắn dây an toàn. Nhờ được hỗ trợ máy móc hiện đại cho các khâu từ rửa củ, nghiền, lọc đến sấy, sản phẩm làm ra vừa đồng đều, sạch sẽ vừa đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Gia đình ông Lê Thành Trung – một thành viên HTX – cho biết, với 5.000 m² trồng sắn dây, thu nhập đạt khoảng 100 triệu đồng/năm, công việc cũng nhàn hơn rất nhiều so với trước đây. Việc gắn tem truy xuất nguồn gốc đã giúp sản phẩm có chỗ đứng vững trên thị trường, được người tiêu dùng tin tưởng, giá bán tăng đáng kể. Những mô hình như ở Phú Sơn hay Đồng Sơn cho thấy khi nông dân liên kết trong HTX, giá trị sản phẩm nông nghiệp được nâng tầm, tạo ra sinh kế bền vững và mở lối thoát nghèo rõ rệt cho hàng nghìn hộ gia đình. Nông nghiệp Ninh Bình vì thế không chỉ chuyển mình về quy mô và phương thức sản xuất mà còn khẳng định bản chất của một nền nông nghiệp hiện đại, biết tận dụng sức mạnh hợp tác và công nghệ để đem lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho nông dân.
Giá trị cao từ sản phẩm an toàn và liên kết chuỗi đang trở thành điểm nhấn nổi bật trong quá trình tái cơ cấu nông nghiệp Ninh Bình. Những vùng chuyên canh rau, củ, quả an toàn cho thấy hiệu quả kinh tế vượt trội, với giá trị thu hoạch trung bình đạt 500–700 triệu đồng/ha/năm, thậm chí có mô hình lên tới 1,5–2 tỷ đồng/ha/năm. Việc hợp tác với doanh nghiệp và áp dụng chứng nhận VietGAP không chỉ giúp sản phẩm dễ dàng tiêu thụ, mà còn được bán với giá cao hơn 20–50%, tạo ra thu nhập ổn định cho nông dân. Ở lĩnh vực chăn nuôi, Ninh Bình đang đi theo hướng hiện đại và bền vững, áp dụng các giống bò thịt cao năng suất như Laisind, Bladman, BBB hay dê Boer, đồng thời xây dựng chuồng kín kiểm soát môi trường, xử lý chất thải hiệu quả. Đặc biệt, một số mô hình nuôi thỏ theo chuỗi phục vụ thị trường Nhật Bản đã chứng minh sự thành công của nông nghiệp tuần hoàn, vừa gia tăng sản lượng vừa đảm bảo vệ sinh môi trường. Bên cạnh sản xuất nông nghiệp, đào tạo nghề và phát triển nghề phụ cũng được quan tâm nhằm mở thêm hướng tăng thu nhập cho người dân nông thôn. Ở Kim Sơn, nhiều hộ dân đã được học nghề đan cói thủ công, đem lại khoản thu nhập khoảng 200.000 đồng/ngày, góp phần giải quyết việc làm tại chỗ. Từ năm 2020, Ninh Bình đã tổ chức hàng trăm lớp dạy nghề, trong đó có 11 lớp chuyên ngành nông nghiệp và phi nông nghiệp cho 345 học viên, cùng 294 lớp phối hợp đào tạo cho hơn 16.000 người. Tỷ lệ có việc làm sau đào tạo đạt tới 87%, một con số thể hiện rõ hiệu quả của các chính sách hỗ trợ. Tại Gia Viễn, tỷ lệ lao động qua đào tạo kỳ vọng vượt 70%, trong đó nhiều người đã có việc làm ổn định tại các khu, cụm công nghiệp, góp phần giảm áp lực lao động thuần nông.
Thực tế tại Ninh Bình cho thấy, hiệu quả bền vững chỉ có thể đạt được khi sản xuất được tổ chức theo mô hình HTX. Không chỉ là nơi tập hợp nông dân, HTX đóng vai trò cầu nối trong việc ứng dụng khoa học – kỹ thuật và cơ giới hóa sản xuất. Hiện nay, khoảng 50% các khâu chăm sóc bí đỏ tại Phú Sơn và Thạch Bình đã được cơ giới hóa, nhiều vùng trồng sắn dây, na hay lúa áp dụng công nghệ tưới tiết kiệm, giảm công lao động và nâng cao năng suất. Toàn tỉnh đã hình thành các vùng sản xuất tập trung, quy mô lớn và ứng dụng công nghệ cao như vùng lúa hữu cơ ở Yên Khánh và Kim Sơn với diện tích hơn 500 ha, vùng na trái vụ tại Nho Quan trên 200 ha. Đây là nền tảng quan trọng để Ninh Bình chuyển từ sản xuất theo số lượng sang chú trọng chất lượng, gia tăng giá trị sản phẩm và giảm nghèo bền vững. Trong thành công của các HTX, không thể bỏ qua sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Ninh Bình. Nhiều chương trình hỗ trợ vốn vay ưu đãi giúp HTX mở rộng sản xuất, đầu tư máy móc chế biến nông sản, đào tạo nghề và tập huấn kỹ thuật cho hàng nghìn thành viên. Các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối thị trường cũng được triển khai mạnh mẽ, giúp sản phẩm OCOP và nông sản an toàn của Ninh Bình có cơ hội tham gia hội chợ trong và ngoài nước, mở rộng kênh tiêu thụ. Đặc biệt, việc hỗ trợ chuyển đổi số, đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso, Shopee đã giúp nhiều HTX tiếp cận người tiêu dùng hiện đại, nâng cao sức cạnh tranh
Hướng tới tương lai, Ninh Bình đặt mục tiêu phát triển nền nông nghiệp hiện đại, bền vững, tập trung nâng cao chuỗi giá trị nông sản, tăng tỷ lệ sản phẩm chế biến sâu và ứng dụng công nghệ thông minh, tiết kiệm nước, thân thiện với môi trường. Tỉnh cũng ưu tiên xây dựng thêm các vùng sản xuất hàng hóa tập trung, gắn với chứng nhận an toàn và hữu cơ, đẩy mạnh liên kết “4 nhà” với HTX giữ vai trò trung tâm tổ chức sản xuất. Đây là định hướng phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế hợp tác mà Liên minh HTX Việt Nam đang thúc đẩy, đưa HTX trở thành lực lượng nòng cốt trong xây dựng nông thôn mới nâng cao. Có thể thấy HTX chính là “người bạn đồng hành” tin cậy của nông dân Ninh Bình. Những cánh đồng bí đỏ hồ lô trĩu quả ở Phú Sơn, sản phẩm tinh bột sắn dây sạch ở Đồng Sơn hay vùng lúa hữu cơ ở Kim Sơn đã minh chứng rõ sự thay đổi trong tư duy sản xuất: từ manh mún sang liên kết, từ truyền thống sang hiện đại, từ sản xuất để ăn sang sản xuất để bán và xuất khẩu. Với sự vào cuộc của chính quyền, sự hỗ trợ sát sao từ Liên minh HTX và quyết tâm vươn lên của người dân, tin rằng Ninh Bình sẽ tiếp tục gặt hái “trái ngọt” trên hành trình xây dựng một nền nông nghiệp xanh, thông minh không chỉ nuôi sống con người mà còn nâng tầm giá trị cuộc sống.
Cao Đạt
