Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ huyện, cán bộ, đảng viên và nhân dân trong huyện đã đoàn kết, đồng lòng, tập trung xây dựng Như Xuân trở thành căn cứ địa vững chắc cho hai cuộc kháng chiến, một trong những vùng hậu phương vững mạnh của tỉnh. Ngay sau khi hoàn thành nhiệm vụ cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, cán bộ và nhân dân toàn huyện lại tiếp tục vừa sản xuất, vừa chiến đấu, làm tròn nghĩa vụ chi viện cho tiền tuyến trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ (1954 - 1975).
Đất nước thống nhất, Như Xuân cùng cả nước thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ, cán bộ, đảng viên và nhân dân huyện tập trung trí lực, từng bước tháo gỡ khó khăn, tìm các mô hình phát triển kinh tế - xã hội. Song song đó là thực hiện nhiệm vụ bảo vệ biên giới thiêng liêng của Tổ quốc, hàng nghìn thanh niên Như Xuân tự nguyện vào bộ đội. Riêng năm 1978, huyện Như Xuân tiễn 865 thanh niên làm nghĩa vụ quân sự; năm 1979 tiễn 809 thanh niên và hàng chục sĩ quan dự bị vào bộ đội. Mặc dù điều kiện còn nhiều khó khăn nhưng những kết quả đạt được trong giai đoạn 1975 - 1985 của huyện đã tạo được nền tảng quan trọng cho giai đoạn tiếp theo.
Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng năm 1986, Đảng bộ huyện Như Xuân tổ chức Đại hội đại biểu lần thứ XIV (1986 - 1988) và nhấn mạnh nhiệm vụ trọng tâm trong những năm đầu sự nghiệp đổi mới là chuyển từ sản xuất tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa theo cơ chế mới. Trong 10 năm đầu thực hiện, biến đổi sâu sắc nhất của huyện là chuyển biến về kinh tế, từ một huyện miền núi với kinh tế thuần nông biến đổi dần sang phát triển thương mại dịch vụ, thông thương hàng hóa.
Năm 1996, huyện Như Xuân được chia tách thành huyện Như Xuân và huyện Như Thanh. Sau khi chia tách, địa giới huyện thu hẹp, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý, điều hành. Cơ chế chính sách dần hoàn thiện góp phần thúc đẩy hoạt động kinh tế - xã hội phát triển, cơ cấu kinh tế chuyển biến theo hướng tích cực. Trải qua 28 năm chia tách huyện, thực hiện đường lối đổi mới, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn (1996 - 2024), huyện Như Xuân đạt được những kết quả toàn diện, tạo ra những bước phát triển nhanh, mạnh về kinh tế, văn hóa - xã hội, thay đổi diện mạo quê hương và nâng cao chất lượng đời sống nhân dân. Cơ cấu kinh tế từ thuần nông được chuyển dịch theo hướng phát triển toàn diện, trong đó chú trọng các ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và thương mại - dịch vụ. Đến năm 2023, tỉ trọng giá trị sản xuất ngành nông, lâm, thủy sản chiến 29,6%; ngành công nghiệp, xây dựng chiếm 42,4%; ngành thương mại, dịch vụ chiếm 28%. Chương trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững được đẩy mạnh, tạo ra bước phát triển mạnh của ngành nông nghiệp. Sản xuất nông nghiệp chuyển hướng mạnh sang sản xuất hàng hóa; tích tụ tập trung đất đai, ứng dụng khoa học, công nghệ cao vào sản xuất theo hình thức liên kết, tạo ra các chuỗi giá trị năng suất cao, chất lượng tốt, hiệu quả, bền vững và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Đến năm 2023, huyện xây dựng 20 sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao.
Nhìn lại chặng đường từ khi mới thành lập (tháng 8/1949), toàn Đảng bộ có 40 đảng viên và 5 chi bộ đảng cơ sở. Đến nay (năm 2024), toàn Đảng bộ có trên 4.600 đảng viên, với 252 chi bộ, đảng bộ trực thuộc. Trong 75 năm với 23 kì Đại hội, Đảng bộ huyện Như Xuân đã lãnh đạo, chỉ đạo nhân dân vượt qua muôn vàn khó khăn, thách thức, luôn đoàn kết một lòng, cùng nhân dân trong tình và nhân dân cả nước thực hiện thắng lợi 3 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, chống đế quốc Mỹ, chiến tranh biên giới phía Tây Nam và biên giới phía Bắc. Trong sự nghiệp đổi mới đất nước do Đảng khởi xướng và lãnh đạo, Đảng bộ huyện Như Xuân đạt được nhiều thành tựu khá toàn diện; nhiều tập thể, cá nhân đã được Đảng và Nhà nước trao tặng nhiều danh hiệu cao quý.
Để tiếp nối những giá trị đạt được trong 75 năm qua, Đảng bộ và nhân dân huyện Như Xuân tiếp tập trung vào việc tạo cơ chế thuận lợi để thu hút vốn đầu tư, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người lao động, đồng thời sớm hoàn thành mục tiêu xây dựng thành công huyện nông thôn mới theo kế hoạch./.
