Sinh thời, Bác Hồ từng nói: “Tất cả trẻ em Việt Nam đều là con của tôi”. Vì vậy mà dù luôn bận bịu với những công việc quốc gia đại sự, Bác vẫn dành nhiều tình cảm và thời gian cho việc yêu thương và chăm sóc các thế hệ măng non của đất nước; vì theo Bác, chính thế hệ măng non sẽ là những chủ nhân của đất nước sau này; như Người từng nói: “Một năm khởi đầu bằng mùa xuân/Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ”.
Bác đã đi xa hơn nửa thế kỷ, nhưng tư tưởng của Người về chăm sóc, giáo dục thế hệ măng non của đất nước vẫn nguyên giá trị.
Tình cảm đặc biệt của Bác Hồ dành cho thiếu niên, nhi đồng
Sinh ra và lớn lên khi nước mất, nhà tan, nhân dân bị nô lệ, cuộc sống lầm than… nên Chủ tịch Hồ Chí Minh hiểu sâu sắc sự thiệt thòi, bất hạnh của trẻ em Việt Nam trước “vận nước gian nan”. Bác đau lòng trước cảnh “Trẻ em cũng bị bận thân cực lòng...”. Trong suốt hơn nửa thế kỷ hoạt động cách mạng vì dân vì nước, không lúc nào Bác không quan tâm đến cuộc sống của đồng bào, của trẻ em, cũng như của những ai lao khổ, bị áp bức, đọa đày trên toàn thế giới. Tình yêu thương và sự quan tâm của Người được thể hiện trong các bài nói chuyện, nhiều bức thư và trong thơ Người viết. Nhà thơ Tố Hữu viết: “Bác sống như trời đất của ta/Yêu từng ngọn lúa, mỗi cành hoa/Tự do cho mỗi đời nô lệ/Sữa để em thơ, lụa tặng già…”.
Tình yêu thương của Bác Hồ dành cho thiếu niên, nhi đồng hết sức đặc biệt. Trong những năm bôn ba xứ người để tìm đường cứu nước, chứng kiến trẻ em ở các nước thuộc địa cũng bị lầm than, cơ cực, Bác càng nghĩ nhiều về đất nước, thương thiếu niên, nhi đồng nước nhà phải sống trong nỗi đau chung của người dân mất nước. Với Bác, đó là nỗi niềm khắc khoải quặn thắt để rồi “cuộn chảy” thành thơ. Người đau đớn: “Vì ai nên nỗi thế này?/Vì giặc Nhật giặc Tây bạo tàn/Khiến ta mất nước nhà tan/ Trẻ em cũng bị cơ hàn xót xa”.
Sinh thời, Bác luôn mong trẻ em phải được chăm sóc và giáo dục thật tốt; muốn vậy phải đánh đuổi giặc ngoại xâm ra khỏi đất nước để trẻ em được tự do học hành, được vui chơi trong sự chăm lo của người lớn... Dù viết cho thiếu nhi, song nhiều bài thơ của Bác khiến người lớn cũng phải xúc động, bởi ẩn chứa trong thơ Bác là tình yêu thương, là lời kêu gọi, động viên có sức hiệu triệu lớn. Người gợi mở, dẫn dắt con trẻ hiểu vì sao nước mất nhà tan, vì sao trẻ em phải thất học: “Vì ai ngăn cấm học hành?/ Vì ai ta phải chịu đành dốt ngây/ Vậy nên trẻ em nước ta/ Phải đoàn kết lại để mà đấu tranh”.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thiếu niên, nhi đồng
Trẻ em là lứa tuổi thơ ngây, hồn nhiên nên cần được chăm sóc, giáo dục tốt mới trở thành công dân có ích, gánh vác sứ mệnh đất nước sau này. Theo Bác, cần phải sớm rèn luyện đạo đức cách mạng cho trẻ em. Bởi vậy, sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 cho đến trước lúc “đi xa”, Bác đã dành nhiều tâm huyết, tình cảm cho việc giáo dục thế hệ trẻ.
Bác Hồ chăm lo, dạy dỗ các cháu từ việc nhỏ đến việc lớn: “Các cháu phải chăm ngoan, ở nhà phải nghe lời bố mẹ, đi học phải siêng năng, đối với thầy phải kính trọng, lễ phép, đối với bạn phải đoàn kết thương yêu giúp đỡ lẫn nhau”, “Giữ kỷ luật, chớ tự do phóng túng vì tự do phóng túng là không tốt”, “phải biết gắng, gắng giúp đỡ thương binh và gia đình các chiến sĩ”, “phải yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, yêu lao động”, “phải thật thà, dũng cảm”, “việc gì có ích cho kháng chiến, có ích cho Tổ quốc thì các cháu nên gắng sức làm. Tuổi các cháu còn nhỏ. Nhiều công việc nhỏ cộng lại thành công việc to”, “Mong các cháu mai sau lớn lên thành những người dân xứng đáng với nước độc lập, tự do”…
Hằng năm, vào Ngày Quốc tế thiếu nhi (1/6), Bác Hồ đều gởi thư cho thiếu niên, nhi đồng cả nước; thư của Bác thường ngắn gọn, lời lẽ giản dị rất dễ nhớ nên dễ đi vào tâm hồn trẻ thơ. Thư Bác, ngoài chứa đựng tư tưởng lớn, còn là những lời chỉ bảo ân cần trẻ em từ việc nhỏ đến việc lớn rất cụ thể. Nhiều lời dạy của Bác đối với thiếu nhi đã được các thế hệ thiếu niên, nhi đồng Việt Nam khắc cốt ghi tâm. Nổi bật là 5 điều Bác Hồ dạy thiếu niên nhi đồng: “Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào/ Học tập tốt, lao động tốt/ Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt/ Giữ gìn vệ sinh thật tốt/ Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm”
Trong các bài nói, bài viết của Bác về công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em, không chỉ chứa đựng những tư tưởng quan điểm cơ bản mà còn có cả những lời chỉ bảo ân cần rất cụ thể và gần gũi với thực tế. Trong trái tim nhân ái của Người, trẻ em được ví “như búp trên cành” cần được che chở, chăm sóc và nâng niu để nở hoa tươi thắm, khỏe mạnh và tỏa hương cho đời.
Cùng với tình cảm bao la dành cho thiếu nhi, Bác Hồ rất tin tưởng xác định trách nhiệm trọng đại của thiếu nhi đối với tương lai đất nước, Người viết: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”.
Trong mỗi giai đoạn của cách mạng cũng như cả cuộc đời đầy cống hiến và hy sinh cho dân cho nước của mình, trẻ em luôn là lớp “công dân đặc biệt” được Chủ tịch Hồ Chí Minh dành sự quan tâm sâu sát. Chăm lo cho thế hệ trẻ, cho trẻ em thể hiện trong phong cách sống, trong đạo đức, trong tầm nhìn chiến lược và khoa học của Người. Trong bản Di chúc của mình, Bác Hồ đã hai lần nhắc đến nhi đồng. Đoạn mở đầu, Bác viết: “Tôi có ý định đến ngày đó, tôi sẽ đi khắp hai miền Nam Bắc, để chúc mừng đồng bào, cán bộ và chiến sĩ anh hùng; thăm hỏi các cụ phụ lão, các cháu thanh niên và nhi đồng yêu quý của chúng ta”. Tình yêu thương và sự quan tâm chăm sóc trẻ em nước ta và trẻ em trên thế giới là tình yêu bao la xuất phát từ trái tim nhân hậu, một nhân cách lớn của Bác Hồ mà trước nay chưa có vị lãnh tụ của quốc gia nào sánh được! Một điều hết sức xúc động nữa là trước lúc “đi xa”, trong Di chúc để lại cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, Bác không quên nhắc nhở Đảng ta: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”…
Thấm nhuần tư tưởng của Bác, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, nghị quyết lãnh đạo Đoàn Thanh niên và công tác thanh, thiếu nhi. Đảng đã giao cho tổ chức Đoàn trực tiếp chăm sóc, giáo dục, bồi dưỡng thiếu niên, nhi đồng thành lớp người kế tục sự nghiệp cách mạng của đất nước...
Đặc biệt, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng tiếp tục khẳng định: “Tăng cường giáo dục kiến thức, kỹ năng bảo vệ trẻ em, kiểm soát tình hình tai nạn, bạo lực với trẻ em. Tiến tới phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em dưới 5 tuổi. Tăng cường giám sát, kiểm tra việc thực hiện chính sách, pháp luật về trẻ em”…
Nhân dịp Quốc tế thiếu nhi (01/6), mỗi tổ chức đảng, mỗi cá nhân tiếp tục nâng cao ý thức trách nhiệm trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về chăm sóc, giáo dục trẻ em, nhất là phấn đấu, thi đua thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Tất cả cho các em, vì các em thiếu niên nhi đồng - chủ nhân tương lai của đất nước./.
Đặng Kim Nga
