Nông thôn Cà Mau đang bước vào giai đoạn phát triển mới, khi yêu cầu đổi mới đặt ra ngày càng cao và toàn diện hoàn thiện hạ tầng, nâng cao chất lượng đời sống người dân, tạo sinh kế ổn định và giảm nghèo bền vững. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) gắn với Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đã trở thành động lực quan trọng, góp phần làm thay đổi sâu sắc diện mạo nông thôn Cà Mau. Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và tinh thần đồng thuận cao của người dân, chương trình NTM tại Cà Mau đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Hạ tầng giao thông, điện, trường, trạm được đầu tư đồng bộ, khang trang; đời sống vật chất, tinh thần của người dân không ngừng cải thiện; nhiều mô hình sản xuất hiệu quả được hình thành, mở ra hướng đi mới cho kinh tế nông thôn. Trong chặng đường tiếp theo, Cà Mau cần tiếp tục phát huy nội lực, khắc phục những hạn chế, đồng thời có chiến lược rõ ràng để quá trình xây dựng nông thôn mới thực sự gắn kết hài hòa giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và nâng cao đời sống người dân.
Sau hơn một thập niên triển khai, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) tại Cà Mau đã tạo nên những dấu ấn rõ nét, khẳng định sự chuyển mình mạnh mẽ của vùng đất cực Nam Tổ quốc. Đến nay, toàn tỉnh có 43/55 xã đạt chuẩn NTM, trong đó 3 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 1 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu – con số thể hiện bước tiến vững chắc, đồng thời minh chứng cho sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị và người dân địa phương trong việc hiện thực hóa mục tiêu “nông thôn mới – đời sống mới – con người mới”. Hạ tầng nông thôn được đầu tư đồng bộ, hiện đại hơn, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội. Nhiều tuyến đường giao thông nông thôn đã được bê tông hóa, giúp việc đi lại, vận chuyển hàng hóa thuận tiện, góp phần thúc đẩy sản xuất và giao thương. Tỷ lệ 100% hộ dân sử dụng điện lưới quốc gia giúp cải thiện đời sống, mở rộng cơ hội tiếp cận thông tin và dịch vụ. Trong giai đoạn 2021–2025, Cà Mau đã huy động gần 48.529 tỷ đồng để triển khai chương trình, trong đó riêng năm 2025 bố trí gần 357 tỷ đồng cho các xã phấn đấu nâng chuẩn và xây dựng mô hình kiểu mẫu. Đặc biệt, việc xây mới và sửa chữa 4.400 căn nhà cho hộ nghèo, hộ chính sách đã hoàn thành vượt tiến độ gần 3 tháng so với kế hoạch của tỉnh và sớm hơn 5 tháng so với chỉ tiêu Trung ương, với tổng kinh phí hơn 235 tỷ đồng. Song song với xây dựng hạ tầng, công tác giảm nghèo bền vững tại Cà Mau cũng đạt nhiều kết quả thực chất. Các mô hình hỗ trợ sinh kế, vay vốn, đào tạo nghề, đặc biệt là chương trình giúp phụ nữ phát triển kinh tế gia đình, đã tạo hiệu quả tích cực. Từ năm 2021 đến nay, tỉnh đã hỗ trợ thoát nghèo cho hơn 7.000 hộ, chiếm hơn 72% tổng số hộ được đăng ký giúp đỡ, cho thấy nỗ lực lớn trong việc giúp người dân chủ động vươn lên, thoát nghèo bằng chính nội lực của mình. Nhờ sự kết hợp hài hòa giữa phát triển hạ tầng và tạo sinh kế, diện mạo nông thôn Cà Mau đang thay đổi từng ngày. Cơ cấu kinh tế và lao động nông thôn chuyển dịch tích cực, người dân ngày càng có ý thức hơn trong việc phát triển kinh tế hộ gia đình, xây dựng môi trường sống xanh – sạch – đẹp, và cùng nhau gìn giữ bản sắc văn hóa địa phương. Những kết quả đó không chỉ khẳng định hướng đi đúng đắn của Cà Mau, mà còn mở ra tiền đề quan trọng để tỉnh tiếp tục hướng tới mục tiêu phát triển nông thôn toàn diện, hiện đại và bền vững.
Từ công tác tuyên truyền, vận động đến việc tổ chức thực hiện, tỉnh luôn coi người dân là trung tâm, là chủ thể của quá trình phát triển. Chính nhờ sự thay đổi nhận thức ấy, người dân Cà Mau không còn thụ động trông chờ vào hỗ trợ, mà chủ động tham gia hiến đất, góp công, chung sức xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp. Nguồn lực thực hiện chương trình được huy động đa dạng, kết hợp giữa ngân sách nhà nước, vốn xã hội hóa và sự đóng góp của các tổ chức chính trị – xã hội. Nhiều doanh nghiệp, đoàn thể, hội phụ nữ, hội nông dân đã tham gia hỗ trợ hộ nghèo, cận nghèo bằng những mô hình cụ thể như: hỗ trợ sinh kế, cho vay vốn ưu đãi, hướng dẫn kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản. Đặc biệt, Cà Mau đã thực hiện hiệu quả việc lồng ghép chương trình xây dựng nông thôn mới với chương trình giảm nghèo bền vững, tạo sự thống nhất trong chính sách, cơ chế và nguồn lực, giúp các xã triển khai thuận lợi và đạt kết quả thực chất hơn. Cùng với đó, tỉnh chú trọng nhân rộng những mô hình phát triển kinh tế hộ hiệu quả, phù hợp với điều kiện đặc thù từng vùng. Các mô hình như tôm – lúa thích ứng biến đổi khí hậu, nuôi tôm công nghệ cao, trồng lúa hữu cơ, phát triển sản phẩm OCOP gắn với đặc sản địa phương đã mang lại thu nhập ổn định, đồng thời bảo vệ môi trường sinh thái rừng ngập mặn – tài sản tự nhiên quý giá của vùng đất cực Nam Tổ quốc. Tốc độ giảm nghèo bình quân đạt 1,5 – 2%/năm, thu nhập bình quân khu vực nông thôn năm 2024 đạt khoảng 54 triệu đồng/người, tăng 1,3 lần so với năm 2020 và dự kiến đạt 58 triệu đồng vào năm 2025 – những con số cho thấy bước tiến bền vững trong đời sống người dân. Đáng chú ý, Cà Mau đặc biệt quan tâm tới các xã vùng bãi ngang ven biển và khu vực khó khăn, tập trung đầu tư hạ tầng thiết yếu, hỗ trợ sinh kế phù hợp, đồng thời phân loại hộ nghèo, cận nghèo theo nhu cầu cụ thể để tránh tình trạng “giải pháp chung chung”. Hàng ngàn km đường giao thông nông thôn được bê tông hóa, 100% hộ dân sử dụng điện lưới quốc gia, trên 70% trường học và trạm y tế xã đạt chuẩn đã góp phần tạo nên diện mạo nông thôn khang trang, hiện đại.
Dù đạt được nhiều thành tựu nổi bật, quá trình xây dựng nông thôn mới gắn với giảm nghèo bền vững ở Cà Mau vẫn còn đối mặt với không ít thách thức cần được nhìn nhận và giải quyết một cách căn cơ. Nguy cơ tái nghèo vẫn hiện hữu khi nhiều hộ vừa thoát nghèo còn thiếu nền tảng sinh kế bền vững, dễ bị tác động bởi biến động thị trường, thiên tai hay dịch bệnh. Việc hỗ trợ sản xuất tuy đã được triển khai rộng rãi, nhưng quy mô còn nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi, khiến hiệu quả chưa ổn định lâu dài. Cùng với đó, cơ cấu sản xuất nông nghiệp và kinh tế hộ vẫn cần được nâng tầm để thích ứng với bối cảnh mới. Trong khi các mô hình nuôi tôm, trồng lúa, cây ăn trái đã phát huy hiệu quả nhất định, thì yêu cầu về chất lượng, truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn môi trường và năng lực cạnh tranh đang đặt ra những đòi hỏi cao hơn. Để nông thôn Cà Mau phát triển bền vững, cần chuyển từ sản xuất tự phát sang sản xuất hàng hóa, tăng giá trị gia tăng và gắn kết chặt chẽ với thị trường tiêu thụ. Các xã muốn đạt chuẩn nâng cao không chỉ cần đường, điện, trường, trạm, mà còn phải đảm bảo cảnh quan, vệ sinh môi trường, văn hóa – xã hội phát triển đồng bộ. Điều này đòi hỏi nguồn lực lớn, trong khi ngân sách còn hạn chế, khiến công tác huy động vốn xã hội hóa và phối hợp giữa các cấp, các ngành trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Quan trọng hơn, vai trò chủ thể của người dân và cộng đồng vẫn là yếu tố mang tính quyết định. Thành công của Chương trình NTM không thể chỉ dừng ở việc “được làm cho”, mà phải chuyển mạnh sang “người dân làm và thụ hưởng”. Những mô hình giàu tính nhân văn như “hộ khá, hộ giàu đỡ đầu hộ nghèo” ở Cà Mau cần tiếp tục được nhân rộng, khơi dậy tinh thần tương thân tương ái, giúp nhau vươn lên thoát nghèo bền vững.
Trước những thách thức đó, Cà Mau đã chủ động xác định các định hướng chiến lược trong giai đoạn tới. Trọng tâm là nâng cao giá trị sinh kế nông thôn, phát triển sản xuất hàng hóa gắn với liên kết chuỗi, tận dụng thế mạnh đặc thù của địa phương như tôm – lúa, rừng – biển để xây dựng thương hiệu vùng. Đồng thời, tỉnh đẩy mạnh đa dạng hóa nguồn thu nhập, hỗ trợ người dân chuyển đổi nghề, đào tạo kỹ năng, phát triển các mô hình du lịch sinh thái – nông nghiệp – trải nghiệm cộng đồng để tạo thêm sinh kế. Song song đó, phong trào xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu được định hướng không chỉ đạt chuẩn về hạ tầng mà còn hướng tới văn minh, hiện đại, bền vững – nơi người dân có môi trường sống trong lành, tiếp cận đầy đủ dịch vụ, văn hóa và giáo dục. Đặc biệt, hơn 4.100 mô hình “dân vận khéo” đã và đang được triển khai trên toàn tỉnh là minh chứng rõ nét cho tinh thần chủ động, sáng tạo và đoàn kết của nhân dân trong hành trình xây dựng quê hương. Để bảo đảm tính bền vững và hiệu quả của các chương trình, Cà Mau đang đầu tư đồng bộ nguồn lực, tránh chồng chéo giữa chương trình NTM và giảm nghèo, phát huy tối đa hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và nguồn lực xã hội. Trong tháng 8/2025, UBND tỉnh đã phát động phong trào thi đua thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, nhằm tạo khí thế thi đua sôi nổi, phát hiện và nhân rộng mô hình hay, cách làm hiệu quả. Đây không chỉ là động lực cho giai đoạn nước rút của năm 2025, mà còn là bước đệm để Cà Mau vững vàng hướng tới mục tiêu xây dựng nông thôn mới toàn diện, giàu đẹp, hiện đại và hạnh phúc.
Việc triển khai đồng bộ chương trình xây dựng nông thôn mới và các chính sách giảm nghèo bền vững, Cà Mau đã và đang chứng kiến bước chuyển mình mạnh mẽ trên mọi phương diện. Từ hạ tầng giao thông, điện, nước, trường học đến sinh kế, việc làm và thu nhập của người dân đều được cải thiện rõ rệt, góp phần làm thay đổi diện mạo nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Cà Mau cần tiếp tục giữ vững tinh thần quyết liệt, sáng tạo và đồng bộ trong triển khai các chính sách; huy động tối đa nội lực và sự chung tay của cộng đồng. Chỉ khi đó, nông thôn Cà Mau mới thực sự bước sang giai đoạn phát triển mới, thịnh vượng, văn minh và bền vững, xứng đáng là điểm sáng của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Vũ Long
