VNHN-Cơ duyên đã cho tôi được gặp một nhà giáo, nhà khoa học giàu nhiệt tâm, tôi được lắng nghe những thăng trầm xuyên suốt chặng đường dài cống hiến trong sự nghiệp đào tạo và nghiên cứu khoa học của ông. Vượt qua những khó khăn, thử thách, bằng niềm say mê nghiên cứu khoa học bất tận, ông đã cống hiến, đã truyền lửa cho biết bao thế hệ học trò mình đào tạo. Ông là GS.TS Tạ Ngọc Đôn - GVCC Bộ môn Hóa hữu cơ, Viện Kỹ thuật Hóa học, kiêm Trưởng phòng Thiết bị trường ĐHBK Hà Nội; Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội Khoa học Công nghệ Xúc tác - Hấp phụ Việt Nam; Phó Tổng Biên tập Tạp chí Xúc tác - Hấp phụ Việt Nam.
GS.TS Tạ Ngọc Đôn sinh ngày 07/05/1967 tại xã Thái Đô (nay là Thái Hòa), huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình. Đi qua những gian khó, vất vả những ngày thơ bé, ông luôn nỗ lực, phấn đấu trong học tập để thành công trong sự nghiệp sau này. Luôn say mê các môn học tự nhiên, tốt nghiệp THPT, ông dự thi và đỗ vào trường ĐHBK Hà Nội, ngành Công nghệ Hóa học, chuyên ngành Công nghệ Tổng hợp hữu cơ - Hóa dầu. Năm tháng trên ghế giảng đường, ông không ngừng trau dồi, tích lũy vốn tri thức cho chặng đường sau này. Năm 1991, sau khi ra trường, ông được phân công công tác tại Công ty Gang thép Thái Nguyên. Tuy nhiên, niềm đam mê khoa học là động lực khiến ông tạm xa nơi đây quay trở về trường theo học cao học vào mùa thu 1997. Phát triển hướng nghiên cứu mới đã hình thành từ kết quả học cao học, trong 2 năm từ năm 2000 - 2002, ông chuyển tiếp làm NCS tại Trường ĐHBK Hà Nội. Tại đây, ông miệt mài học tập, nghiên cứu và vận dụng vào thực tế những kiến thức, kinh nghiệm chắt lọc được. Xuyên suốt chặng đường NCKH của mình, GS.TS Tạ Ngọc Đôn đã tập trung 3 hướng chính là: Tổng hợp, đặc trưng và ứng dụng các vật liệu zeolit từ khoáng sét thiên nhiên - sử dụng làm chất hấp phụ và xúc tác trong trồng trọt, chăn nuôi và bảo vệ môi trường; Tổng hợp, đặc trưng và ứng dụng các vật liệu nanozeolit, vật liệu mao quản trung bình và đa mao quản trên cơ sở zeolit, khoáng sét tự nhiên và nguyên liệu trong nước - sử dụng làm chất hấp phụ và xúc tác trong công nghệ lọc hóa dầu và bảo vệ môi trường; Tổng hợp, đặc trưng và ứng dụng các vật liệu mao quản phối trí kim loại - hữu cơ (MOFs và ZIFs) - sử dụng làm chất hấp phụ và xúc tác trong tổng hợp hữu cơ và tổng hợp hóa dược.
Những nghiên cứu này của GS.TS Tạ Ngọc Đôn đã được đánh giá cao, có tính khả thi lớn và đã có nhiều ứng dụng trong thực tiễn. Tiêu biểu như: Trong nuôi trồng thủy sản: Được chuyển giao sản xuất tại Quảng Bình và Cần Thơ năm 2003 và 2006 phục vụ nuôi trồng thủy sản các tỉnh miền Trung và Tây Nam Bộ. Dây truyền Cần Thơ đầu năm 2016 đã nâng công suất gấp 6 lần sau 10 năm chuyển giao sản xuất có hiệu quả, sản phẩm zeolit đang mở rộng ứng dụng sang thay thế STPP trong sản xuất bột giặt xuất khẩu; Trong trồng trọt: Đã ứng dụng thành công trong việc trồng mía, lúa, lạc, rau ở Hà Nội, Bắc Giang và Thanh Hóa; Trong chăn nuôi: Sản phẩm trộn với thức ăn chăn nuôi để hấp phụ các chất độc hại trong thức ăn của gia súc, kích thích tăng trưởng, ứng dụng tốt trong nuôi bò, lợn ở Bắc Giang, Vĩnh Phúc; Trong sản xuất thuốc lá: Vật liệu đa mao quản đã được chế tạo thành công và được đưa vào ứng dụng, xử lý độc tố trong khói thuốc lá (Vinataba, Hữu nghị, Bông sen) đạt yêu cầu cho phép theo quy định của CP. Bên cạnh đó, hướng nghiên cứu của ông còn được thử nghiệm trong lĩnh vực hấp phụ, tách nước, tách chất hữu cơ, sử dụng làm xúc tác trong các phản ứng cracking, alkyl hóa, khử hóa và phân bố bất đối xứng trong công nghệ lọc hóa dầu và hóa dược.
Luôn dành nhiều tâm huyết cho sự nghiệp NCKH, GS.TS Tạ Ngọc Đôn đã chủ trì hơn 10 đề tài NCKH cấp NN, cấp Bộ, cấp Tỉnh, thành và hợp tác quốc tế. Tiêu biểu trong đó phải kể đến những đề tài như: Nghiên cứu tổng hợp trực tiếp các vật liệu mao quản cơ kim và nano - zeolit để ứng dụng làm chất hấp phụ và chất xúc tác chuyển hóa một số hợp chất hữu cơ; Nghiên cứu chế tạo vật kiệu Meso MSU và MesoFAU từ vỏ trấu để ứng dụng làm xúc tác trong phản ứng alkyl hóa benzen bằng isopropanol; Nghiên cứu chế tạo hệ vật liệu đa mao quản kích thước nanomet cho xử lý các chất độc hữu cơ; Nghiên cứu chế tạo vật liệu hấp phụ có kích thước nanô từ nguyên liệu trong nước để giảm thiểu các độc tố trong khói thuốc lá; Nghiên cứu hoàn thiện công nghệ chế tạo phụ gia chứa zeolit 13X từ cao lanh Sóc Sơn nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón và tăng năng suất cây trồng ở Hà Nội…Đồng thời, ông cũng là tác giả của hơn 130 bài báo đăng trên các Tạp chí uy tín trong và ngoài nước, được đông đảo cộng đồng làm khoa học đánh giá rất cao. Bên cạnh đó, ông còn là tác giả chính của 22 sáng chế và giải pháp hữu ích đã được Cục Sở hữu Trí tuệ Việt Nam cấp bằng bảo hộ độc quyền. Rất nhiều những sáng chế và giải pháp đó đã được ứng dụng thành công trong thực tiễn phục vụ sản xuất.
Một đóng góp nổi bật của GS.TS Tạ Ngọc Đôn khi ông đã tự mình xây dựng môn học “Rây phân tử và Vật liệu hấp phụ” được HĐKH đào tạo trường ĐHBK Hà Nội thông qua để giảng dạy chính thức cho học viên cao học chuyên ngành kỹ thuật hóa học từ năm 2008; xuất bản cuốn sách chuyên khảo “Vật liệu mao quản từ Cao lanh Việt Nam - Tổng hợp đặc trưng và ứng dụng”. Luôn tâm huyết với sự nghiệp đào tạo, ông cũng đã hướng dẫn chính thành công 4 TS, 28 Thạc sĩ và trên 200 Kỹ sư cũng như hướng dẫn trên 150 sinh viên làm NCKH. Hiện tại, ông vẫn đang hướng dẫn chính 3 NCS, 1 học viên Cao học và nhiều sinh viên khác. Nhiều sinh viên được ông hướng dẫn đã đoạt những giải Nhất, Nhì, Ba “Giải thưởng Tài năng trẻ Việt Nam” và “Giải thưởng VIFOTEC”, đoạt Huy chương vàng WIPO của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới.
Trong vai trò nhà quản lý khi giữ cương vị là Phó Trưởng khoa Công nghệ Hóa học (2003 - 2008) và kiêm nhiệm Trưởng phòng Thiết bị (2008 - nay), dưới sự chỉ đạo sát sao của GS. TS Tạ Ngọc Đôn, tập thể cán bộ, viên chức phòng Thiết bị đã góp phần quan trọng trong việc đảm bảo trang thiết bị thực hành cho hàng vạn sinh viên và hàng ngàn cán bộ toàn trường nghiên cứu. Phần thưởng cho những nỗ lực không ngừng nghỉ đó là 6 năm liên tục Phòng Thiết bị đạt được danh hiệu Tập thể lao động xuất sắc cấp Bộ của Bộ Giáo dục & Đào tạo.
Với những đóng góp, cống hiến đáng trân trọng xuyên suốt chặng đường dài gắn bó với sự nghiệp quản lý, đào tạo và NCKH vinh quang đã qua, GS.TS Tạ Ngọc Đôn đã vinh dự được Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các Bộ, Ban ngành trao tặng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý như: Giải thưởng Khoa học - Giải KHKT Thanh niên toàn quốc lần thứ XI do Trung tâm KHTN & CNQG (nay là Viện Hàn lâm KH &CN Việt Nam) và Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tổ chức năm 2001; Giải nhất - Triển lãm Tuổi trẻ sáng tạo hướng tới tương lai do Bộ KH & CN và Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, năm 2002; Huy chương Vàng - Chợ Công nghệ và Thiết bị Việt Nam TECHMART - lần thứ nhất 2003; Giải Nhất - Giải thưởng Cuộc thi Sáng tạo sản phẩm KHCN ĐHBK Hà Nội lần thứ Nhất năm 2005; Giải Nhất - Giải thưởng Sáng tạo KHCN Việt Nam (VIFOTEC) 2005; được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen về KHCN năm 2006 và Bằng khen về GD & ĐT năm 2014, cùng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý khác.
