Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày Giỗ Tổ mồng mười tháng ba.
Câu ca dao quen thuộc ấy là một khắc sâu về cội nguồn dân tộc, về gốc rễ cộng đồng mà nếu ai không biết, không nhớ, không tin thì có lẽ họ chẳng còn là người Việt nữa. Dẫu bây giờ, có người đã mang quốc tịch khác, sinh ra và lớn lên trên đất nước khác nhưng khi dòng máu Việt còn chảy trong cơ thể thì ngày Giỗ Tổ Hùng Vương vẫn là ngày linh thiêng nhất.
Quốc Tổ Lạc Long Quân, Tổ Mẫu Âu Cơ, Vua Hùng, đó là những danh tính bất tử trong tâm linh người Việt, là khởi thủy của một dòng chảy mãnh liệt từ xa xưa đến mai sau, từ ít đến nhiều, từ chật hẹp đến mênh mông…
Quốc Tổ Hùng Vương
Không dễ dàng xác định được nguyên mẫu của Chim Lạc khắc tạc trên mặt trống đồng là loài gì nhưng ta cũng cảm nhận được bấy nhiêu khát vọng của Tổ tiên vỗ cánh dưới vầng dương chói sáng từ thuở châu thổ Hồng Hà còn là vùng đầm lầy dọc ngang sông lạch, um tùm lau lách năn sậy. Vùng đất trung du nằm giữa ba sông vơi bớt hoang vu khi bông lúa Giao Chỉ chín vàng trên những thửa Lạc điền nằm dưới chân đồi bát úp. Dấu chân lội ruộng của Vua Hùng trong buổi cày se se gió bấc còn lưu lại giữa truyền thuyết dân gian như một minh chứng hùng hồn về sự hồn nhiên của thuở dựng nước sơ khai ấy. Hồn nhiên Việt còn lấp láy trong những tư thế ân ái của các cặp trai gái trên nắp thạp đồng Đào Thịnh. Sau thậm thình nhịp chày giã gạo là những xoan ghẹo ân nghĩa tình tứ của miền Đất Tổ và thật may mắn nó không bị chìm lấp dưới lớp bụi thời gian dày đặc, trái lại đã được nhân loại tôn vinh bởi giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo. Ông cha để lại cho con cháu những giá trị văn hóa đặc sắc, mang dấu ấn tích cách, tâm hồn Việt sâu đậm và đó cũng là minh chứng cho trí tuệ của một dân tộc biết đánh giặc bằng gươm và cả bằng đàn.
Một Đền Hùng có thể chưa lộng lẫy, hoành tráng, nhưng cho ta những hướng vọng để tri ân và những nhớ thương để quy tụ. Con đường dựng nước và giữ nước đã dài về thời gian, đã rộng về không gian, dân tộc bật lên từ mồ hôi và máu, lớp lớp ngã xuống, lớp lớp đứng lên, sinh tử nào cũng mang trong mình khí phách Lạc Việt. Con Rồng cháu Tiên không phải là một cách tự nhận vu vơ mà đó là niềm tự hào, lòng tự trọng được hun đúc qua những éo le lịch sử với muôn vàn cam go không kể xiết, những mất còn khi đối mặt với kẻ thù gần, kẻ thù xa. Tổ tiên ông cha ta thật tuyệt vời, thật vĩ đại. Các triều đại phong kiến phương Bắc vốn nhiều tham vọng không từ một thủ đoạn nào để xâm chiếm và nô dịch nước ta. Uy vũ của họ là có thật. Bóng đêm Bắc thuộc phủ lên dải đất này một thiên niên kỷ. Một nghìn năm, quá đủ để cho văn hóa phương Bắc làm hòa tan văn hóa Lạc Việt... Nhưng, điều tồi tệ nhất đó đã không xảy ra khi dân tộc ta bằng máu, mồ hôi đã dựng nên nền độc lập cho Tổ quốc, núi sông bờ cõi chia đôi, phong tục Bắc Nam mỗi nơi mỗi khác.
Cánh Chim Lạc bay ra biển Đông, bay về trời Nam, âm thầm vượt sóng, vượt gió để hôm nay chúng ta có rộng dài Đất nước. Văn hóa Việt vẫn bảo lưu, bảo tồn trong những vật thể, phi vật thể của dân tộc và của nhân loại. Suy xét một cách nghiêm túc thì dân tộc ta, trước hết là Tổ tiên ông cha ta đã tìm cách “đứng” trên vai những kẻ khổng lồ. Hay nói một cách khác là ngoài cái ta có, dân tộc mình đã khéo léo khôn ngoan Việt hóa những tinh hoa nhân loại được nhập vào kể từ tư tưởng, khoa học, tôn giáo. Phô trương không phải là bản tính dân ta, thế nên chùa chiền, miếu mạo, nhà thờ ít đồ sộ. Nhỏ bé mà không lẫn. Những kích thước khiêm nhường nhưng rất hài hòa và nhiều gợi mở, gửi gắm. Chùa Một cột chỉ là bông sen mảnh dẻ nhưng sau nghìn năm vẫn không cũ. Chùa Đồng trên lồng lộng Yên Tử xưa kia cũng bé nhỏ vô cùng mà sao chưa bao giờ ngớt bước người hành hương. Nhà thờ Đá Kim Sơn cũng có những đường cong rất Việt… Kinh đô Huế, Phố cổ Hội An, Thành Thăng Long, Thánh địa Mỹ Sơn rồi Nhã nhạc cung đình Huế, quan họ Kinh Bắc, xoan Đất Tổ, cồng chiêng Tây Nguyên… trở thành di sản văn hóa thế giới không phải là nhờ ăn may hay ta đi đút lót hối lộ. Bao nhiêu điều hay, cái tốt như thế, bản lĩnh khí phách, trí tuệ, tài hoa như thế không đủ độ tin cậy cho ta tự hào dân tộc sao? Một dải non sông kéo dài từ chóp nón Lũng Cú, Hà Giang đến Đất Mũi Cà Mau và mở rộng ra tận Hoàng Sa, Trường Sa, Phú Quốc không đủ cho ta thấy được bản lĩnh can trường và trí lực sáng láng của ông cha sao? ... Nhiều phen bị ngoại bang xâm lược xâm lăng, bị đô hộ, bị chèn ép nên như tre phải mọc thành bụi, dân phải kết thành làng mới bám trụ được bão giông. Cái liên kết làng xã đó rơi rớt lại trong kiểu thích tụ tập, hay nương tựa khi đến nơi xa lạ của người Việt. Con cái vào tuổi trưởng thành vẫn bám víu bố mẹ. Cha mẹ lo cho con chưa xong còn phải lo cho cháu, gánh nặng gia đình kẽo kẹt suốt một đời người. Lo mà vẫn ít khi oán trách bởi cái câu thành ngữ nước mắt chảy xuôi đã ngấm vào máu thịt. Tôi nghĩ, có lẽ dân Việt mình thương con cái nhất trên thế gian này. Biết thương vậy, thương thế là mình tự đày mình, vất vả lắm nhưng không mấy ai cho thế là dại dột, tội nghiệp. Nhìn vào từng cá thể Việt thì tính độc lập tự chủ có vẻ không cao nhưng trong tổng thể dân tộc cộng đồng thì không có giá trị nào cao hơn cái đó.
Câu nói hay nhất của Chủ tịch Hồ Chí Minh, theo tôi, là câu Bác phát biểu trước cán bộ, chiến sĩ sư đoàn Quân Tiên phong ở Đền Hùng: Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước.
Công cuộc giữ nước của dân tộc Việt còn muôn vàn thử thách to lớn khi mà những mưu mô xâm chiếm lãnh thổ, lãnh hải của nước ta vẫn còn đó và không hề thay đổi. Biển đảo không chỉ là một phần lãnh thổ thiêng liêng của chúng ta mà nó còn là danh dự và ý chí tinh thần của một dân tộc. Trong một thời gian khá dài việc giáo dục tuyên truyền về biển đảo, đặc biệt là Trường Sa và Hoàng Sa, bị coi nhẹ. Tại sao chúng ta không có những cuốn sách bỏ túi về biển đảo Việt Nam trong đó có Hoàng Sa, Trường Sa để phát cho nhân dân, đặc biệt là thanh thiếu niên? Tại sao chúng ta không có những clip về biển đảo phát trên màn hình máy bay, tàu hỏa, tàu thủy, ô tô chở hành khách? Biển đảo, Hoàng Sa, Trường Sa là tài sản vô giá của ông cha để lại. Giữ gìn nguyên vẹn những phần lãnh thổ đó là nhiệm vụ không thể thoái thác, không thể lơ là của các thế hệ hôm nay và mai sau.
Trong lịch sử, dân tộc ta thường phải chiến đấu với những kẻ thù lớn mạnh hơn và điều kỳ diệu là Việt Nam đã chiến thắng. Những chiến thắng đổi bằng rất nhiều máu xương. Lòng yêu nước nồng nàn đã tạo nên sức mạnh dân tộc mà sự bắt đầu chính là đây, nơi khởi nghiệp của Vua Hùng với sự ra đời của Nhà nước Văn Lang đã được định danh là Đất Tổ. Đấy là điểm tựa lớn nhất và mãi mãi của dân tộc ta.
Trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước tỏa sáng Tinh thần Hùng Vương!
