Xu hướng của TP.HCM là tiến ra biển và cửa ngõ duy nhất là Cần Giờ. Trong tương lai, H.Cần Giờ sẽ không lên quận mà tiến thẳng lên TP du lịch mang tầm cỡ khu vực Đông Nam Á. Đó là nội dung được đưa ra tại hội thảo “TP.HCM - Tầm nhìn kinh tế biển kết nối chuỗi đô thị quốc tế”, do Ban Kinh tế T.Ư phối hợp cùng UBND TP.HCM tổ chức ngày 30.3.
Trở thành TP cảng cửa ngõ lớn nhất thế giới
PGS-TS Lưu Thế Anh, Viện trưởng Viện Tài nguyên - Môi trường (ĐH Quốc gia Hà Nội), khẳng định thế kỷ 21 là thế kỷ của biển và đại dương. Trong khi VN có đường bờ biển dài 3.260 km, nhiều đảo và quần đảo cũng như vùng lãnh hải rộng mang nhiều tiềm năng phát triển giao thông, khai thác khoáng sản, nuôi trồng thủy sản và du lịch. TP.HCM có tiềm năng phát triển lớn với động lực là các hệ thống cảng như: Cát Lái, Cái Mép - Thị Vải, Hiệp Phước - Long Thành cùng với các tỉnh lân cận như Bà Rịa-Vũng Tàu, H.Gò Công (Tiền Giang) và vịnh Cần Giờ... nhưng vẫn gặp nhiều cản trở. “Tầm nhìn lớn cho TP.HCM phát triển kinh tế biển phải kết nối chuỗi đô thị tầm vóc quốc tế vịnh Cần Giờ - Vũng Tàu - Gò Công để đề xuất các giải pháp phát triển mang tính chiến lược xây dựng vị thế quốc tế mới của TP.HCM”, PGS-TS Lưu Thế Anh đề xuất.
Chuyên gia quy hoạch, KTS Nguyễn Xuân Anh nhắc lại ngày 30.5.2020, Thủ tướng Chính phủ và các địa phương trong vùng kinh tế trọng điểm phía nam đã họp tại Bà Rịa-Vũng Tàu và nhận định TP.HCM cùng 7 tỉnh còn lại sẽ là “bát giác kim cương”, về đích sớm hơn ít nhất 10 năm so với cả nước trong mục tiêu VN hùng cường, thịnh vượng, tức là trở thành một vùng hùng cường vào năm 2035. Tiên liệu đó không đơn thuần chỉ là khẩu hiệu, mà dựa trên những tiềm năng có thật và còn là khát vọng phát triển của quốc gia, đặt trách nhiệm lên vai của vùng. Nếu suy luận trên bản đồ, có thể thấy “bát giác kim cương” nói trên đang khuyết một cạnh, ở chính nơi quan yếu nhất của nó là mặt tiền biển xác định bởi 3 điểm thuộc 3 tỉnh là Gò Công Đông (Tiền Giang) - Cần Giờ (TP.HCM) - Vũng Tàu (Bà Rịa-Vũng Tàu). Để tiến ra biển, một trong những nét chính là cần tiếp cận gần hơn nữa với hành lang hàng hải quốc tế, thay vì chỉ là một TP lùi sâu phía sau H.Cần Giờ. Việc tạo dựng mối liên kết này không phải bằng đường bộ mà thông qua mô hình liên kết chùm đô thị biển sẽ tạo ra bước ngoặt lớn để hoàn thiện mô hình phát triển vùng đô thị. Điều này không chỉ vì lợi ích cho vùng kinh tế trọng điểm phía nam mà còn mở ra cơ hội thông thương đường thủy mới cho vùng ĐBSCL. Ý tưởng này không phải gần đây mới được đề cập, mà đã được theo đuổi từ cách đây 2 thập kỷ khi năm 2002, cố Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt, người đã dành tâm huyết nhiều năm cho bảo vệ và phục hồi rừng Cần Giờ, đã có phân tích về lợi ích của việc phát triển ở Cần Giờ “một khu đô thị nghỉ ngơi, giải trí, du lịch”. Ông nhấn mạnh rằng: “Khu đô thị này tầm cỡ không chỉ đối với nước ta mà ít ra cũng mang tầm cỡ khu vực Đông Nam Á. Có thể so sánh Langkawi của Malaysia, Pattaya của Thái Lan hay Bali của Indonesia với một dạng khác của Nam bộ”. Ông cho rằng bảo tồn khu dự trữ sinh quyển không có nghĩa là “để ngủ quên các tiềm lực khác của Cần Giờ”. Điều đặc biệt là, toàn bộ vùng kinh tế trọng điểm phía nam rộng lớn chỉ có một cửa biển ra với quốc tế, đó là vịnh Cần Giờ - Gành Rái. Vùng mặt nước bao quanh quần đảo Cần Giờ, tiến sâu vào đất liền theo mạng lưới sông Sài Gòn - Đồng Nai, tạo nên một vòng cung nước hình chữ U với mặt tiền sông dài tới 160 km, tiện lợi cho tàu biển tiến sâu và cập bến trong đất liền.
Bến phà biển ở Cần Giờ (Ảnh: VnExpress)
GS-TSKH Hoàng Văn Huây, nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học - Công nghệ, khẳng định: Đưa vào phát triển kinh tế biển vịnh Cần Giờ là cảng và đô thị lấn biển cần áp dụng những công nghệ biển hiện đại nhất thế giới để đảm bảo vùng TP.HCM trở thành TP cảng cửa ngõ lớn của thế giới và đảm bảo các quan điểm của đô thị sinh thái chung cho những tỉnh tiếp giáp rừng ngập mặn, cần những cơ chế liên kết vùng để đồng thuận 8 tỉnh trong vùng. “Phát triển kinh tế biển và cảng, chuỗi đô thị vịnh Cần Giờ là góp phần đảm bảo an ninh khu vực bằng chính sách phát triển kinh tế biển từ kết nối vùng là hướng đi đúng đắn, lâu dài”, ông Huây nhấn mạnh.
Phát triển ra hướng biển là mong muốn của TP.HCM
Theo TS-KTS Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng phòng Quản lý quy hoạch chung (Sở Quy hoạch - Kiến trúc TP.HCM), ý tưởng quy hoạch phát triển Cần Giờ thực ra đã có từ giai đoạn trước, với quy mô 600 ha và được thể hiện trong đồ án quy hoạch chung TP. Nhưng nỗ lực tiến về hướng biển đến nay vẫn chưa thành hiện thực. Người dân Cần Giờ vẫn cặm cụi với hình thức sản xuất nông nghiệp truyền thống, thu nhập thấp và đời sống khó khăn.
Chuyên gia quy hoạch KTS Nguyễn Xuân Anh khuyến nghị: “TP.HCM cần dựa trên 2 điểm chốt của mình để xác lập cân bằng vùng. Điểm thứ nhất là khu vực quanh cảng Hiệp Phước - Nhà Bè không chỉ phát triển các cảng hiện đại, công nghệ cao mà cần phát triển các dịch vụ đồng hành của cảng thương mại. Điểm thứ hai là đô thị biển Cần Giờ phát triển đô thị du lịch - ngoại thương. Đây là nơi cung cấp điểm giao dịch cho thương gia hoạt động liên quan toàn bộ hệ thống cảng thị Cần Giờ xung quanh. Hai điểm này cùng với trung tâm TP.HCM hình thành trục giữa của hệ thống cảng thị quanh vịnh Cần Giờ, cung cấp cho hệ thống này những thứ mà các cảng thị công nghiệp không thể có được, đó là tri thức, sáng tạo, công nghệ mới, chất lượng sống tốt”.
Chương trình nông thôn mới là nỗ lực phát triển nông thôn bền bỉ và toàn diện, nhưng vẫn chưa xuất hiện những cú hích mạnh mẽ, để khơi thông nguồn lực tiềm ẩn của vùng đất giàu tài nguyên sinh thái và nhân văn này. Năm 2017, dự án phát triển khu đô thị 2.870 ha ra hướng biển được đề xuất, với sự phát triển đồng bộ và toàn diện của vùng Cần Giờ, bao gồm yêu cầu bảo tồn sinh thái, chuyển đổi cơ cấu kinh tế toàn diện và xây dựng đô thị sinh thái, nghỉ dưỡng. Năm 2018, cuộc thi quốc tế về quy hoạch phát triển Cần Giờ được diễn ra. Ý tưởng quy hoạch của đơn vị tư vấn Nikken Sekkei đoạt giải đề xuất 3 chiến lược phát triển Cần Giờ được cụ thể hóa bằng 3 chiến lược chính: Mô hình quản lý phát triển vùng không chỉ dừng lại ở chức năng quản lý hành chính mà còn thể hiện vai trò quản lý phát triển. Trong đó nhà nước nắm giữ và điều phối nguồn lực công, tạo cơ chế chính sách, điều kiện thuận lợi cho các nguồn lực khác phát huy, cùng chủ động kiến tạo sự phát triển. Khối tư nhân, với kỹ năng phát triển dự án chuyên sâu, cùng sự năng động trong nắm bắt xu thế, marketing và nhạy bén trước những yếu tố thị trường, sẽ phát huy thế mạnh trong quản lý. Những bài học thành công và thất bại từ các trường hợp của khu đô thị Phú Mỹ Hưng, khu đô thị Tây Bắc và khu đô thị Thủ Thiêm cho thấy cần có đổi mới, đột phá trong áp dụng mô hình quản lý phát triển đô thị cho vùng Cần Giờ.
Ông Võ Văn Hoan, Phó chủ tịch UBND TP, khẳng định vấn đề cấp thiết nhất là phải liên kết chặt chẽ nền kinh tế biển TP.HCM với các địa phương, làm rõ trách nhiệm của từng địa phương, từ đó cùng “dìu” nhau phát triển. TP xác định tầm nhìn dài hạn phát triển cần dựa trên nền tảng kinh tế biển, đô thị biển và xem đây là hai phương diện tác động, cùng nhau phát triển. “Phát triển về hướng biển là mong muốn và ý chí của các thế hệ lãnh đạo và người dân TP.HCM. Do đó, xác định định hướng chiến lược để TP.HCM có kinh tế biển và chuỗi đô thị biển phát triển, kết nối với quốc tế và khu vực đã trở thành yêu cầu cấp thiết của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân TP”, ông Hoan nói.
