Tác phẩm “Quốc hội trong tiến trình đổi mới đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

Trên cương vị là đại biểu Quốc hội các khóa XI, XII, XIII, XIV, XV (từ năm 2002 đến nay), Chủ tịch Quốc hội khóa XI, XII (tháng 6-2006 - 7-2011), Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (10-2018 - 4-2021), Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (từ năm 2011 đến nay), đồng chí Nguyễn Phú Trọng luôn dành sự quan tâm đặc biệt, sát sao, sự lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện, khách quan, khoa học, đồng thời cũng rất cụ thể, sâu sắc đối với việc kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội Việt Nam trên từng nhiệm vụ, trong từng lĩnh vực, ở từng thời kỳ; đồng thời, chú trọng việc nghiên cứu, từng bước phát triển tư duy lý luận và thực tiễn về xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đáp ứng yêu cầu đổi mới, xây dựng đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa. Tác phẩm Quốc hội trong tiến trình đổi mới đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng được xuất bản trong thời điểm có nhiều sự kiện quan trọng: Quốc hội khóa XV vừa hoàn thành thắng lợi các nội dung của Kỳ họp thứ 7 - Kỳ họp có khối lượng công việc về công tác lập pháp nhiều nhất kể từ đầu nhiệm kỳ đến nay, thông qua nhiều dự án luật liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, được cử tri và Nhân dân cả nước rất quan tâm; tình hình kinh tế - xã hội của đất nước 6 tháng đầu năm 2024 đạt được những kết quả tích cực với tốc độ tăng trưởng ấn tượng; toàn Đảng, toàn dân đang nỗ lực thi đua thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, thiết thực chào mừng 80 năm thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1945 - 2025); chúng ta cũng đang có nhiều hoạt động nhằm tri ân, tưởng nhớ công lao, đóng góp, hy sinh của các anh hùng, thương binh, liệt sĩ cho Tổ quốc nhân kỷ niệm 77 năm Ngày Thương binh, Liệt sỹ. 

Tác phẩm Quốc hội trong tiến trình đổi mới đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật và các cơ quan liên quan tổ chức xuất bản đã hệ thống sự lãnh đạo, chỉ đạo và định hướng của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đối với nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam nói chung và đổi mới tổ chức, hoạt động của Quốc hội Việt Nam nói riêng. Cuốn sách góp phần làm sáng rõ bước phát triển tư duy lý luận của Đảng ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa nói chung và nâng cao năng lực tổ chức, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội Việt Nam nói riêng.      

Với dung lượng 844 trang, cuốn sách tuyển chọn 95 bài viết, bài phát biểu, trả lời phỏng vấn của đồng chí Nguyễn Phú Trọng, được chia làm ba phần: Phần thứ nhất: Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Phần thứ hai: Đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội; Phần thứ ba: Sự tin tưởng, ủng hộ, đồng thuận và tình cảm của cán bộ, Nhân dân, bạn bè quốc tế đối với đồng chí Nguyễn Phú Trọng. Đặc biệt, với hơn 100 bức ảnh quý được lựa chọn, cuốn sách đồng thời cũng thể hiện những dấu ấn trong hoạt động của đồng chí Nguyễn Phú Trọng qua các thời kỳ, gắn với hoạt động của Quốc hội, với cử tri và Nhân dân cả nước.

Cuốn sách thể hiện tư duy nhất quán, tầm nhìn chiến lược, sâu sắc của đồng chí Tổng Bí thư về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam “thực sự của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân”, “là công cụ thể hiện và thực hiện quyền làm chủ của Nhân dân, bảo đảm và bảo vệ lợi ích của đại đa số Nhân dân”. Đó là những vấn đề có ý nghĩa chiến lược, tổng thể, mang tính nền tảng về lý luận và thực tiễn, có nội hàm sâu rộng với những nội dung quan trọng, mang tính định hướng cho công cuộc xây dựng và phát triển toàn diện của đất nước.

Với những đánh giá, tổng kết sâu sắc về lý luận được rút ra từ thực tiễn phong phú, cuốn sách góp phần cung cấp những luận điểm quan trọng, mang tính khoa học về những giá trị cốt lõi của xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và vai trò, vị trí quan trọng của Quốc hội Việt Nam trong công cuộc xây dựng đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa. Những điểm nhấn quan trọng của cuốn sách được thể hiện ở ba phương diện cơ bản sau:

Thứ nhất, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đúc kết những thành tựu phát triển lý luận và tổng kết thực tiễn của Đảng ta về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam bằng những lập luận khoa học, sắc sảo, đầy sức thuyết phục.

Đồng chí khẳng định: Đi lên chủ nghĩa xã hội là khát vọng của Nhân dân Việt Nam, là sự lựa chọn đúng đắn của Chủ tịch Hồ Chí Minhvà Đảng Cộng sản Việt Nam, phù hợp với xu thế phát triển của lịch sử; “Xã hội xã hội chủ nghĩa mà Nhân dân Việt Nam đang phấn đấu xây dựng là một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; do Nhân dân làm chủ; có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp; có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện; các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng phát triển; có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo; có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới”(1). Mô hình chủ nghĩa xã hội Việt Nam là sự phát triển sáng tạo lý luận riêng có của Đảng ta. Để hiện thực hóa mô hình đó, đồng chí Tổng Bí thư chỉ rõ: ““Nhất thiết phải trải qua một thời kỳ quá độ lâu dài với nhiều bước đi, nhiều hình thức tổ chức kinh tế, xã hội đan xen nhau, có sự đấu tranh giữa cái cũ và cái mới”. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là một sự nghiệp“sáng tạo vĩ đại”, “đầy thử thách, khó khăn”, “hướng đích lâu dài”, “không thể nóng vội””(2).

Từ những phân tích về sự lựa chọn mang tính tất yếu, khách quan, đúng đắn của Đảng ta, dân tộc ta về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, đồng chí Tổng Bí thư khẳng định bản chất tốt đẹp của nền dân chủ trong xã hội xã hội chủ nghĩa và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; khẳng định tính đúng đắn và sáng tạo của Đảng ta trong phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và những thành tựu to lớn của quá trình đổi mới đất nước; đặc biệt là vai trò lãnh đạo của Đảng - nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc đổi mới và xây dựng đất nước. Trên cơ sở đánh giá những thành tựu và hạn chế của công cuộc đổi mới đất nước, đồng chí cũng gợi mở những giải pháp phát triển đất nước trong thời kỳ quá độ, trong đó xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa có ý nghĩa cực kỳ quan trọng nhằm phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân; bảo vệ, phát huy quyền con người, quyền công dân và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng trong điều kiện mới.

Những quan điểm của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng để chúng ta đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, mưu toan phủ định, chống phá công cuộc xây dựng đất nước hiện nay.

Thứ hai, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thể hiện quan điểm nhất quán của Đảng ta về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và làm sáng rõ hơn về bản chất, mục tiêu, nguyên tắc hoạt động, yêu cầu đặt ra đối với việc hoàn thiện Nhà nước ta trong bối cảnh hiện nay.

Bàn về bản chất của Nhà nước ta, đồng chí chỉ rõ sự khác biệt so với Nhà nước pháp quyền tư sản ở chỗ: “Pháp quyền dưới chế độ tư bản chủ nghĩa về thực chất là công cụ bảo vệ và phục vụ cho lợi ích của giai cấp tư sản, còn pháp quyền dưới chế độ xã hội chủ nghĩa là công cụ thể hiện và thực hiện quyền làm chủ của Nhân dân, bảo đảm và bảo vệ lợi ích của đại đa số Nhân dân”(3). Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam để giữ vững và phát huy mạnh mẽ hơn nữa tính nhân dân, dân chủ và nhân văn của Nhà nước ta, “xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền lực thực sự thuộc về Nhân dân là một nhiệm vụ trọng yếu, lâu dài của cách mạng Việt Nam”(4).

Trong quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đồng chí Tổng Bí thư luôn luôn nhấn mạnh: ““Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; bảo đảm sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng và bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”; “thực hiện nhất quán nguyên tắc: Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân”; phải “thượng tôn Hiến pháp và pháp luật” và “coi trọng giáo dục, nâng cao đạo đức xã hội chủ nghĩa”, xem “con người là trung tâm, mục tiêu, chủ thể và động lực phát triển đất nước”; “tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân”; bảo đảm “tính tổng thể, đồng bộ, liên thông giữa đổi mới lập pháp, cải cách hành chính, cải cách tư pháp” và “kết hợp hài hòa giữa kế thừa, ổn định với đổi mới, phát triển”...”(5).

Đồng chí khẳng định: Trong giai đoạn hiện nay, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam phải luôn đặt trong bối cảnh đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; gắn liền với việc giữ vững ổn định chính trị, đổi mới toàn diện hệ thống chính trị theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và phát triển bền vững kinh tế - xã hội của đất nước. Đồng chí yêu cầu phải đổi mới, sáng tạo hơn nữa, phải liêm chính, kỷ cương, hiệu lực, hiệu quả hơn nữa trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan, tổ chức trong bộ máy nhà nước. Đẩy mạnh cải cách hành chính, tiếp tục cải cách tư pháp. Tăng cường phân cấp, phân quyền, phân công, phối hợp, gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát. Chú trọng công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có đủ phẩm chất, năng lực, chuyên nghiệp, liêm chính, chí công vô tư. Ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; phòng, chống hiệu quả tham nhũng, lãng phí, tiêu cực...

Quan điểm của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một bộ phận quan trọng trong hệ thống quan điểm về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; góp phần củng cố nền tảng tư tưởng, chính trị - pháp lý, khoa học và định hướng cho sự phát triển của Đảng và đất nước ta trong giai đoạn hiện nay.

Thứ ba, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng luôn tâm huyết, trăn trở đối với hoạt động của Quốc hội, có những tổng kết, đánh giá hết sức sâu sắc về chặng đường đổi mới và phát triển của Quốc hội Việt Nam trên từng mặt hoạt động, ở từng thời kỳ; đồng thời, có những định hướng và chỉ đạo rất sát sao để Quốc hội không ngừng đổi mới tổ chức và hoạt động, ngày càng hoàn thiện hơn, hiệu lực và hiệu quả hơn.

Là đại biểu Quốc hội 5 khóa liên tục (từ năm 2002 đến nay), đồng thời với cương vị là Chủ tịch Quốc hội khóa XI, XII (6-2006 - 7-2011), đồng chí Nguyễn Phú Trọng quan tâm sâu sát, chỉ đạo cụ thể đối với việc đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội trên từng mặt công tác; nâng cao hiệu quả hoạt động của từng cơ quan, đơn vị nhằm xây dựng Quốc hội vững mạnh, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới.

Từ thực tiễn tổ chức và hoạt động của Quốc hội, đồng chí đã khẳng định vai trò, vị trí hết sức quan trọng của Quốc hội luôn luôn gắn bó, đồng hành cùng dân tộc, thực hiện hiệu quả chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Hiến pháp và pháp luật; đóng góp to lớn và quan trọng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đồng chí chỉ rõ những kết quả đã đạt được trong hoạt động xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật; hoạt động giám sát tối cao; chất vấn và trả lời chất vấn; hoạt động quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; hoạt động đối ngoại của Quốc hội. Đồng chí khẳng định, Quốc hội nước ta đã “không ngừng phát triển và trưởng thành, hoạt động ngày càng dân chủ, thiết thực và có hiệu quả, có nhiều đổi mới cả trong tư duy và thực tiễn hành động, được cử tri và Nhân dân cả nước ngày càng tin tưởng”(6), “góp phần tích cực xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân do Đảng lãnh đạo, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân”(7) và “làm sâu sắc hơn nhận thức về xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, góp phần tăng cường sự gắn bó giữa Nhân dân với Đảng và Nhà nước, tạo ra một hình ảnh về sự năng động, dân chủ của hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa ở nước ta trong mắt bạn bè quốc tế”(8).

Đồng thời, đồng chí cũng thẳng thắn chỉ rõ những bất cập, hạn chế cần khắc phục trên từng mặt hoạt động cụ thể của Quốc hội, như chất lượng một số dự án luật, pháp lệnh và hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát chưa cao; việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước vẫn phải tiếp tục khắc phục tính hình thức và cần tăng cường chất lượng; tổ chức, phương thức hoạt động của Quốc hội và năng lực của đại biểu Quốc hội vẫn chưa ngang tầm nhiệm vụ...

Trên cơ sở quan điểm, đường lối của Đảng, phân tích rõ những yêu cầu đặt ra đối với tổ chức và hoạt động của Quốc hội, đồng chí Nguyễn Phú Trọng đã chỉ đạo quyết liệt, sát sao nhằm không ngừng đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội như: Đẩy mạnh hoạt động lập pháp, xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai và minh bạch; tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát, nhất là tăng cường giám sát chuyên đề, chất vấn, giải trình và giám sát thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát; nâng cao chất lượng quyết định các vấn đề quan trọng theo hướng thực chất hơn, bảo đảm lợi ích quốc gia - dân tộc, phù hợp với ý chí, nguyện vọng của Nhân dân; tiếp tục đẩy mạnh hoạt động đối ngoại, tăng cường ngoại giao nghị viện, chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế để nâng cao vai trò, vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, giữ vững môi trường chính trị hòa bình, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới; tổ chức hoạt động bầu cử phải dân chủ, bình đẳng, đúng pháp luật, an toàn, tiết kiệm để lựa chọn, bầu ra đại biểu có đức, có tài, xứng đáng đại diện cho Nhân dân, từ đó góp phần xây dựng, củng cố và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thật sự của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân...

Đặc biệt, đồng chí Tổng Bí thư yêu cầu phải tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng, bởi đây là nhân tố quyết định để Quốc hội hoàn thành xuất sắc mọi trọng trách mà Nhân dân ủy thác; đồng thời, phải “phát huy dân chủ trong sinh hoạt của Quốc hội”(9), coi đây là yêu cầu quan trọng “tạo thêm sức mạnh và sự năng động, sáng tạo từ hệ thống chính trị của nước ta”(10); Quốc hội phải “gần gũi, gắn bó mật thiết với Nhân dân, nắm bắt đầy đủ, hiểu sâu sắc tâm tư, nguyện vọng và yêu cầu chính đáng của Nhân dân, trân trọng lắng nghe, phản ánh đầy đủ ý chí, nguyện vọng của Nhân dân”(11), xem đây là nhân tố quan trọng, bảo đảm cho Quốc hội có những quyết sách đúng đắn và thực sự là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân. Đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội cần được tiến hành “chặt chẽ, đồng bộ”, “bài bản”, “có định hướng mục tiêu rõ ràng, bước đi chắc chắn và mang lại hiệu quả thiết thực”(12)...

Cuốn sách cũng đã tuyển chọn 57 ý kiến tiêu biểu, thể hiện góc nhìn, suy nghĩ, cảm xúc của cán bộ, đảng viên, nhân sĩ, trí thức, đại biểu Quốc hội, cử tri cả nước và bạn bè quốc tế đối với sự lãnh đạo của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Các ý kiến cho thấy sự đồng thuận, tin tưởng của cán bộ, đảng viên, cử tri cả nước đối với sự lãnh đạo của Đảng, của đồng chí Tổng Bí thư; tin tưởng vào công cuộc đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thật sự của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, trong đó Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Tác phẩm Quốc hội trong tiến trình đổi mới đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thể hiện tư tưởng nhất quán, kiên định của đồng chí Tổng Bí thư về xây dựng chủ nghĩa xã hội, về đổi mới, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; trong đó, định hướng cho việc đổi mới cả về tư duy và thực tiễn hành động, đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, nâng cao trình độ và năng lực của đại biểu Quốc hội đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Cuốn sách cũng khẳng định sự kiên định, vững vàng của một người cộng sản chân chính, với tư duy, tầm nhìn chiến lược và trách nhiệm, tâm huyết, tấm lòng vì nước, vì dân sâu sắc của người đứng đầu Đảng ta, người đại biểu của Nhân dân, luôn đặt lợi ích của đất nước, của Nhân dân lên trên hết, trước hết.

Với những giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc, cuốn sách giúp cán bộ, đảng viên, Nhân dân nắm vững quan điểm chỉ đạo của Đảng ta, đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng; nỗ lực đổi mới tổ chức, hoạt động của Quốc hội Việt Nam theo hướng ngày càng thiết thực, hiệu quả, góp phần xây dựng thành công Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; đồng thời, bổ sung, hoàn thiện hệ thống lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam./.