Tóm tắt: Văn hóa trong tổ chức và hoạt động của chính đảng là yếu tố làm nên giá trị cốt lõi, quyết định sự thành công của một tổ chức đảng. Nhận thức rõ tầm quan trọng của vấn đề này, các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác đã đặc biệt quan tâm nghiên cứu cả từ phương diện lý luận và thực tiễn về yếu tố văn hóa trong hoạt động của chính đảng kiểu mới nhằm tạo cơ sở cho việc xây dựng mục tiêu, phương thức hoạt động của chính đảng vô sản.
Từ khóa: Văn hóa; tổ chức và hoạt động; chính đảng vô sản.
Ảnh minh họa - TL
Đặt vấn đề
Sự hình thành văn hóa và sự tác động của văn hóa đối với sự tồn tại và phát triển con người và xã hội không còn là vấn đề phải bàn cãi. Tuy nhiên, các giá trị văn hóa đã và đang ngày càng được bổ sung, hoàn thiện tạo nên sự phong phú, đa dạng ghi dấu ấn về sự phát triển của con người. Song, cùng với sự phát triển đó, một chiều hướng đáng lo ngại về tình trạng mất văn hóa, thiếu văn hóa dẫn đến sự suy thoái đời sống tinh thần đang gây cản trở đối với tiến trình phát triển của cá nhân, cộng đồng, tổ chức, xã hội. Vì vậy, việc nhận thức đầy đủ về văn hóa và vai trò của văn hóa nói chung cũng như văn hóa trong tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản nói riêng ở các nước đi theo con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội là một việc làm cần thiết. Xác định văn hóa trong hoạt động của tổ chức là công cụ để thiết lập hệ giá trị, nguyên tắc và chuẩn mực của tổ chức, tạo niềm tin của cộng đồng đối với hoạt động của chính đảng vô sản.
1. Quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin về nguồn gốc, bản chất của văn hóa
Cho đến nay, văn hóa được hiểu là toàn bộ các giá trị vật chất và tinh thần mà con người đã sáng tạo ra trong lịch sử. Biểu hiện của văn hóa trong đời sống xã hội rất phong phú, đa dạng. Theo UNESCO: “Văn hóa nên được đề cập đến như là một tập hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật chất, tri thức và cảm xúc của một xã hội hay một nhóm người trong xã hội và nó chứa đựng, ngoài văn học và nghệ thuật, cả cách sống, phương thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin…” [5].
Theo khái niệm trên, văn hóa là sự kết tinh toàn bộ quá trình hoạt động của con người và xã hội loài người ẩn chứa giá trị trong các sản phẩm vật chất và tinh thần. Hệ thống các giá trị văn hóa được lưu giữ, lưu truyền, trở thành mục tiêu, động lực cho sự phát triển của xã hội. Với tính cách là hệ thống giá trị, văn hóa trở thành tiêu chí, tiêu chuẩn phản ánh trình độ phát triển, đặc trưng về trí tuệ, dấu ấn tinh thần của mỗi cá nhân, tổ chức, cộng đồng và xã hội.
Bàn về nguồn gốc và bản chất của văn hóa, chủ nghĩa Mác - Lênin cho rằng, văn hóa là kết quả của quá trình lao động sáng tạo của con người. C.Mác khẳng định, hoạt động lao động của con người là hoạt động đặc thù khác biệt căn bản với hoạt động bản năng của các loài vật, một trong những khác biệt đó là ở chỗ trong lao động con người sáng tạo theo quy luật của cái đẹp. Căn cứ từ quy luật này, C.Mác nêu ra định nghĩa: “Văn hóa là sự phát triển các lực lượng bản chất người của con người nhằm vươn tới sự hoàn thiện con người, xã hội theo hướng nhân bản hóa” [1, tr35]. Như vậy, bản chất của văn hóa được xác định bởi hai yếu tố căn bản: một là, văn hóa là kết quả hoạt động lao động của con người, ghi dấu ấn của con người đối với sự phát triển của chính bản thân mình; hai là, thông qua quá trình lao động, mọi năng lực sáng tạo của con người được thăng hoa, được phát huy tạo ra sự tồn tại ngày càng mang tính người, tính tiến bộ, tính nhân loại.
Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về nguồn gốc và bản chất của văn hóa đã chỉ ra đặc trưng của văn hóa biểu hiện ở các nội dung: Một là, văn hóa là phương thức sống đặc thù riêng có ở con người và xã hội loài người; Hai là, văn hóa là toàn bộ các sản phẩm vật chất và tinh thần do con người tạo ra thông qua quá trình lao động có ý thức của con người. Ba là, văn hóa là kết quả hoạt động của con người vì mục tiêu giải phóng con người ra khỏi sự lệ thuộc vào tự nhiên và áp bức về xã hội, nhằm xây dựng xã hội theo tiêu chí của chân - thiện - mỹ.
Văn hóa là kết quả của quá trình lao động sáng tạo của con người, sau khi hình thành, văn hóa lại có sự tác động trở lại thúc đẩy lao động của con người tiếp tục sáng tạo ra các giá trị văn hóa mới. Sự tác động qua lại giữa lao động và văn hóa tạo ra động lực cho sự phát triển của con người và xã hội. Như vậy, văn hóa là toàn bộ các hoạt động sống của của con người nhằm đảm bảo các nhu cầu vật chất và tinh thần hướng tới sự phát triển trí tuệ, nhân tính và thẩm mỹ của con người.
2. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về vai trò của văn hóa
Văn hóa là kết quả của quá trình lao động sáng tạo của con người thông qua quá trình lao động kết tinh trong các giá trị vật chất và tinh thần. Chính các giá trị đó lại tác động trở lại đối với hoạt động lao động, thúc đẩy sự phát triển phong phú, đa dạng các giá trị văn hóa. Do vậy, văn hóa được tích lũy, được bổ sung phát triển không ngừng trong lịch sử xã hội. Quá trình tác động biện chứng đó trở thành nguyên lý cho sự vận động của văn hóa. Trên tinh thần đó, văn hóa giữ vai trò quan trọng đối với đời sống con người ở các khía cạnh sau:
Trước hết, văn hóa giữ vị trí đặc biệt và có vai trò quan trọng trong điều tiết sự vận động mọi mặt của đời sống xã hội. Văn hóa cung cấp hệ thống các chuẩn mực để định hướng hệ giá trị cho con người trong lựa chọn phương thức, cách thức và các nguyên tắc để điều chỉnh các hoạt động của mình, dưới hình thức này toàn bộ các hoạt động của con người, các cộng đồng người được kiểm soát trong những giới hạn nhằm đảm bảo sự phát triển của xã hội theo hướng tiến bộ. Những tiêu chuẩn và thước đo này thường mang tính ổn định, nhất quán trong ý thức và văn hoá xã hội, được thể hiện thông qua hình thức những định hướng, đánh giá, những yêu cầu, đòi hỏi, những lý tưởng, mục đích như là những ý niệm tiêu chuẩn chỉ đạo các hoạt động đối với các chủ thể.
Mặt khác, văn hóa đóng vai trò là động lực trực tiếp thúc đẩy sự phát triển bền vững kinh tế - xã hội. Phạm vi tác động văn hóa bao quát toàn bộ các hoạt động của đời sống xã hội. Nó định hướng một cách phổ biến cho mọi hoạt động của con người từ các mối quan hệ với tự nhiên, với con người và xã hội trên mọi lĩnh vực kinh tế, văn hoá, môi trường theo qui luật của cái đẹp, cái hài hoà.
Bên cạnh đó, văn hóa kích thích sự sáng tạo và đánh thức những năng lực tiềm ẩn của con người. Văn hóa trang bị cho con người những tri thức, hiểu biết về giới tự nhiên, xã hội. Nhờ đó mà con người có được những cách nhìn, có nhận thức nhất định khi luận giải về các hiện tượng tự nhiên, xã hội. Trên cơ sở đó, con người phát huy năng lực sáng tạo của mình vào việc cải biến thế giới.
Văn hóa hướng tới việc giảm bớt tính hỗn tạp, tránh xung đột, tạo cơ sở cho các quá trình giao tiếp xã hội và mối liên hệ thống nhất trong quan hệ cộng đồng. Nhờ mối liên hệ này mà văn hóa tạo ra sự liên kết bền vững như là bản sắc riêng của mỗi cộng đồng xã hội.
Văn hóa là cơ sở để cá nhân, tổ chức hình thành các quan hệ xã hội và tự xác định vai trò, vị trí trong xã hội. Từ đó văn hóa giúp cho con người định hình, phát triển và hoàn thiện nhân cách. Cũng trên cơ sở xuất phát từ nguyên lý “con người lao động, sáng tạo theo qui luật của cái đẹp” nên hệ thống các chuẩn mực văn hóa hướng tới việc nhân cách con người, các hoạt động xã hội trên mọi lĩnh vực được phối kết hợp theo hướng ngày càng hài hoà và toàn diện.
Như vậy, vai trò của văn hóa đối với con người và xã hội chính là xây dựng hệ thống các chuẩn mực văn hóa nhằm định hướng cho sự hoạt động của các cá nhân, cộng đồng, xã hội tạo ra các giá trị nhân cách và bản sắc văn hoá của dân tộc.
3. Vai trò của văn hóa trong tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản
3.1. Chính đảng vô sản
Chính đảng vô sản ra đời là kết quả tất yếu của cuộc đấu tranh giai cấp khi những mâu thuẫn đối kháng về lợi ích kinh tế dẫn đến mâu thuẫn đối kháng về lợi ích xã hội giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản tạo ra cuộc cách mạng xã hội. Giai cấp vô sản giành được thắng lợi dẫn đến sự ra đời của chính đảng vô sản. Chính đảng vô sản được trao sứ mệnh quan trọng, lãnh đạo xã hội xây dựng xã hội mới không còn chế độ áp bức bóc lột, không còn chế độ người bóc lột người.
Chính đảng vô sản tập hợp trong tổ chức của mình những người đi theo lý tưởng của đảng mà trước hết là giai cấp công nhân, lực lượng xã hội có sứ mệnh thực hiện cuộc cách mạng để lật đổ chế độ áp bức bóc lột, đại diện cho lợi ích của mọi tầng lớp trong xã hội để tiến hành sự nghiệp cách mạng nhằm bảo vệ lợi ích của toàn thể nhân dân lao động.
Như vậy, về bản chất chính đảng vô sản là đảng của giai cấp công nhân, đứng trên lập trường của giai cấp công nhân để lãnh đạo xã hội thực hiện nhiệm vụ bảo vệ lợi ích của giai cấp công nhân và lợi ích chung của toàn xã hội. Mọi đường lối, chủ trương, chiến lược, sách lược của đảng đều luôn phải xuất phát từ lợi ích của giai cấp công nhân và quyền lợi của toàn thể nhân dân lao động. Về điểm này, các nhà kinh điển Mác - Lênin đã khẳng định: “Giải phóng lao động không phải là một vấn đề địa phương hay dân tộc, mà là một vấn đề xã hội, bao quát tất cả các nước trong đó xã hội hiện đại đang tồn tại, và việc giải quyết vấn đề này phụ thuộc vào sự hợp tác về mặt thực tiễn và về mặt lý luận của các nước tiên tiến nhất”[2, tr25]. Với điểm khẳng định này, chủ nghĩa Mác đã chỉ ra, giải phóng giai cấp không chỉ là công việc của một chính đảng vô sản của một quốc gia mà là công việc của tất cả các quốc gia bị áp bức. Yêu cầu này đòi hỏi hoạt động của các chính đảng vô sản bên trong một quốc gia và giữa các chính đảng vô sản phải có sự liên kết, tập hợp, hoạt động dưới hình thức tổ chức chặt chẽ. “Vì sự thành công của phong trào công nhân trong mỗi nước chỉ có thể được bảo đảm bằng sức mạnh của sự thống nhất và sự tổ chức”[3, tr27].
Hoạt động dưới hình thức tổ chức, chính đảng vô sản xây dựng cương lĩnh, đường lối chính trị thống nhất làm căn cứ cho việc ban hành các quyết định trong lãnh đạo cách mạng. Nội dung cương lĩnh, đường lối của chính đảng vô sản phản ánh toàn bộ các mục tiêu trong xây dựng xã hội mới, hàm chứa việc tạo lập đời sống vật chất và tinh thần mới xã hội, tạo ra một nền văn hóa mới trong lịch sử phát triển của nhân loại. Kể từ đó, giai cấp công nhân có cơ sở để thực hiện vai trò là người dẫn dắt phong trào cách mạng theo sự chỉ đạo của chính đảng vô sản.
Như vậy, nguồn gốc, bản chất, đặc trưng của chính đảng vô sản tự bản thân nó hoạt động dưới hình thức của một tổ chức chặt chẽ, phạm vi ảnh hưởng rộng lớn. Thiết lâp mục tiêu, con đường và cách thức trong xây dựng các giá trị vật chất và tinh thần mới, tạo ra một nền văn hóa mới cho đời sống con người và xã hội. Với vai trò là một tổ chức, hoạt động của chính đảng vô sản cũng phải xây dựng được văn hóa của tổ chức mình.
3.2. Vai trò của văn hóa trong tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản
Văn hóa của chính đảng vô sản là toàn bộ các giá trị vật chất và tinh thần được tạo ra dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và sức lao động của toàn thể giai cấp vô sản bằng việc xây dựng phương thức sản xuất vật chất mới, giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột của giai cấp thống trị, thực hiện dân chủ, công bằng, bình đẳng và xã hội văn minh.
Để tạo các giá trị vật chất và tinh thần mới cho đời sống xã hội, bản thân chính đảng vô sản, với vai trò là một tổ chức lãnh đạo toàn xã hội, chính đảng vô sản cần phải thiết lập văn hóa trong tổ chức và hoạt động của mình để xác định chính xác mục tiêu cơ bản, tổ chức và phương thức hoạt động. Văn hoá trong tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản được xác lập thông qua việc hình thành hệ thống các giá trị cốt lõi, thái độ và phong cách làm việc đặc trưng, tạo ra một nhận diện riêng của tổ chức đảng.
Văn hóa của chính đảng vô sản là dấu hiệu cơ bản để phân biệt sự khác nhau giữa đảng cộng sản với các tổ chức đảng khác; là tiêu chuẩn để đánh giá trình độ phát triển của tổ chức đảng; là chuẩn mực định hướng cho tổ chức và hoạt động của đảng. Với vai trò này, văn hóa trong tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản trở thành nhân tố quyết định sự thành công hay thất bại của tổ chức đảng. Vai trò của văn hóa đối với tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản thể hiện ở các yếu tố sau:
Thứ nhất, văn hóa trong tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản giữ vị trí quan trọng nhất là nhận diện, củng cố và phát triển hệ giá trị phù hợp với đặc điểm của chính đảng vô sản.
Theo Lênin: “Văn hoá vô sản không phải bỗng nhiên mà có, nó không phải do những người tự cho mình là chuyên gia về văn hoá vô sản, phát minh ra. Đó hoàn toàn là điều ngu ngốc. Văn hoá vô sản phải là sự phát triển hợp quy luật của tổng số những kiến thức mà loài người đã tích luỹ được dưới ách thống trị của xã hội tư bản... Tất cả những con đường đó, lớn và nhỏ, đã, đang và sẽ tiếp tục đưa tới văn hoá vô sản"[6, tr.361]. Trong Sơ thảo Nghị quyết về văn hoá vô sản, Lênin viết: "Không phải là nghĩ ra một thứ văn hoá vô sản mới, mà là phát triển những kiểu mẫu ưu tú, những kết quả tốt nhất của nền văn hoá hiện tồn, xét theo quan điểm thế giới quan của chủ nghĩa Mác và những điều kiện của đời sống và của cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản trong thời đại chuyên chính vô sản"[6, tr.458].
Như vậy, theo tinh thần biện chứng, Lênin chỉ rõ, văn hóa vô sản không phải là cái gì đó được xây dựng hoàn toàn mới mà phải được hình thành trên cơ sở của sự kế thừa toàn bộ những di sản văn hóa mà xã hội đã xây dựng được từ trước đó, phát triển thêm các giá trị văn hóa mới để hình thành nền văn hóa của giai cấp vô sản. Từ đó, văn hóa vô sản bao hàm trong nó cả những giá trị vật chất và giá trị tinh thần mà chủ nghĩa tư bản trước đó đã tạo ra, được kế thừa và phát triển. Cùng với sự ra đời của phương thức sản xuất vật chất mới, hình thành nên nền văn hoá của quảng đại quần chúng nhân dân lao động.
Như trên đã phân tích, chính đảng vô sản có nhiệm vụ lãnh đạo xã hội trong xây dựng phương thức sản xuất vật chất mới, giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột của giai cấp thống trị, thực hiện dân chủ, công bằng, bình đẳng và xã hội văn minh. Vì vậy, hệ giá trị văn hóa trong tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản trước hết được thể hiện thông qua việc xác định các giá trị cốt lõi của chính đảng. Hệ giá trị văn hóa này có vai trò soi đường, dẫn dắt, chỉ đạo hoạt động của đảng đảm bảo mọi hoạt động của đảng tuân thủ đúng bản chất, mục đích mà đảng đã đề ra.
Hệ giá trị văn hóa trong tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản bao gồm:
Một là, thực hiện quyền làm chủ của nhân dân lao động. Người lao động được làm chủ, làm chủ bản thân, có quyền tự quyền định, quyền tham mọi hoạt động của đời sống xã hội là cơ sở, là động lực, là mục đích quan trọng nhất trong tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản. Đây là đặc điểm mang tính chất bản chất nhất, quy định sự tồn tại và phát triển của chính đảng vô sản, không có đặc tính này chính đảng vô sản sẽ không còn tồn tại.
Từ giá trị này, chính đảng vô sản lãnh đạo xã hội xây dựng phương thức sản xuất vật chất của thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội. Bản chất của phương thức sản xuất vật chất này là giải phóng người lao động khỏi thân phận bị áp bức, bằng việc xác lập một chế độ kinh tế mới - chế độ công hữu về tư liệu sản xuất. Người lao động được phát huy mọi năng lực sáng tạo vào quá trình lao động, được đối xử công bằng và bình đẳng là những giá trị nhân văn, nhân đạo mà chính đảng vô sản đã tạo ra.
Hai là, thực hiện công bằng, bình đẳng xã hội. Chính đảng vô sản thiết lập trong tổ chức và hoạt động nguyên tắc hài hòa lợi ích giữa cá nhân và xã hội, giảm thiểu tối đa sự phân hóa xã hội.
Ba là, thực hiện tiến bộ xã hội. Mọi hoạt động của chính đảng vô sản nhằm tạo lập xã hội mới trong đó, mọi giá trị nhân văn, nhân đạo của xã hội loài người được lưu giữ, duy trì cùng với sự bổ sung thêm các các giá trị nhân văn mới, tiến tới xây dựng xã hội văn minh.
Thứ hai, văn hóa tổ chức Chính đảng vô sản trong tổ chức và hoạt động thiết lập nên hệ thống các quy tắc, các quy định về thái độ và phong cách làm việc của người cộng sản thống qua hệ thống chuẩn mực đạo đức của đảng viên trong tổ chức. Các hành vi của người đảng viên phải phù hợp với tôn chỉ, mục đích của tổ chức.
Hệ thống các quy tắc, các chuẩn mực ứng xử của đạo đức người cộng sản tạo ra đặc trưng riêng có của chính đảng vô sản, tạo ra văn hóa của chính đảng vô sản. Hệ thống các nguyên tắc đó tạo ra khuôn khổ, hình mẫu cho tất cả các thành viên trong tổ chức thực hiện.
Lênin đã xây dựng những chuẩn mực đạo đức của người cộng sản, người chỉ ra, “Cơ sở của đạo đức cộng sản là cuộc đấu tranh để củng cố và hoàn thành công cuộc xây dựng chủ nghĩa cộng sản” [7, 367], hệ thống các chuẩn mực đó bao gồm:
Phẩm chất trung thành của những người đảng viên cộng sản, theo Lênin được thể hiện ở chỗ: lòng trung thành tuyệt đối với Đảng; lòng trung thành với cách mạng; trung thành với sự nghiệp giải phóng nhân dân lao động. Lênin yêu cầu: “Chỉ có những người thực sự trung thành với sự nghiệp giải phóng của nhân dân lao động, mới có thể gia nhập đảng được”[7, tr 326].
Tận tâm, tận tụy, trách nhiệm với công việc chế độ trách nhiệm cá nhân rõ ràng, cụ thể, chính xác, nghĩa là một người nhất định hoàn toàn chịu trách nhiệm về thực hiện một công việc nhất định. “hy sinh quên mình phục vụ chủ nghĩa cộng sản”[7, tr 255].
Giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng “Một khi quyết định đã được thông qua, thì toàn đảng phải ủng hộ nó…toàn thể đảng viên, vì nghĩa vụ đảng viên của mình, và để duy trì sự thống nhất trong chính ngay hàng ngũ của đảng, - đều phải chấp hành những quyết định của cơ quan lãnh đạo trung ương của mình, tức là Ban Chấp hành trung ương đảng” [7, tr 473].
Tinh thần gương mẫu. “Tầng lớp tiên tiến của giai cấp vô sản nắm chính quyền nhà nước…đã tự mình làm gương cho quần chúng lao động thấy một mẫu mực về lòng trung thành đối với lợi ích của những người lao động, về tinh thần kiên quyết đấu tranh với kẻ thù của những người lao động …, về thái độ kiên định trong những giờ phút gay go, về tinh thần đấu tranh một lòng hy sinh chống bọn đế quốc ăn cướp trên toàn thế giới”[7, tr 268].
Khiêm tốn, cầu thị, không “kiêu ngạo cộng sản”, không tự cao tự đại. Tôn trọng, gần gũi, tin tưởng và phục vụ lợi ích của nhân dân. “nếu một người cộng sản cứ tưởng rằng ta biết tất cả rồi, … thì chính cái tâm trạng ngự trị trong chúng ta đó làm cho chúng ta thất bại” [7, tr 117]
Thứ ba, văn hóa trong tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản tạo ra niềm tin của quần chúng nhân dân vào sự lãnh đạo của đảng.
Chính đảng vô sản luôn đại biểu cho “lợi ích của toàn bộ phong trào”, [4, tr 614], lợi ích của toàn thể nhân dân lao động. Với vai trò đó, chính đảng vô sản đấu tranh cho sự công bằng của xã hội loài người, luôn quan tâm đến lợi ích chung những người lao động bị áp bức, bóc lột. Chủ nghĩa cộng sản đã trở thành mục đích, là lý tưởng hướng đến của nhân loại, những người vô sản đã, đang và sẽ thực hiện sứ mệnh cao cả mà lịch sử giao cho. Từ đó thiết lập được niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của đảng.
Kể từ khi chính đảng vô sản ra đời, dưới sự lãnh đạo của đảng, phương thức sản xuất vật chất của chủ nghĩa xã hội đã hình thành, địa vị người lao động được nâng lên, xã hội không còn tình trạng áp bức, bóc lột nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Toàn bộ các giá trị vật chất và tinh thần do chính đảng vô sản mang lại niềm tin cho nhân dân về sự ra đời của xã hội mới.
Kết luận
Văn hóa trong tổ chức và hoạt động của chính đảng vô sản có vai trò đặc biệt quan trọng, góp phần xây dựng môi trường văn hóa chính trị lành mạnh trong tổ chức. Qua đó xác lập những giá trị, niềm tin mà toàn thể đảng viên, tổ chức chính đảng vô sản và nhân dân công nhận. Là nhân tố quyết định sự thành công của sự nghiệp cách mạng, là cơ sở cho sự ra đời của các giá trị vật chất và tinh thần của xã hội mới, xã hội xã hội chủ nghĩa.
TS Đặng Ánh Tuyết
Học viện Chính trị Khu vực I
Tài liệu tham khảo
- C.Mác (1960), Tư bản, quyển I, tập 2, Nxb Sự thật, Hà Nội, tr.35.
- Mác - Ăngghen (1994), Toàn tập, tập 16, Nxb Sự thật, Hà Nội, tr. 25.
- Mác - Ăngghen (1994), Toàn tập, tập 16, Nxb Sự thật, Hà Nội, tr. 27.
- Mác & Ănghen (1995), Toàn tập, tập 4, Nxb. CTQG,ST, tr 614.
- Tuyên bố chung của UNESCO về tính đa dạng văn hóa.
- V.I.Lênin (1977), Toàn tập, t.41, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva.
- V. I. Lênin (2006), Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, t.41, tr. 367-372.
Chú thích:
(4). V. I. Lênin: Toàn tập, Sđd, t.40, tr.326
(5) V. I. Lênin: Toàn tập, Sđd, t.39, tr.255-256
(6). V. I. Lênin: Toàn tập, Sđd, t.35, tr.473
(10). V. I. Lênin: Toàn tập, Sđd, t.39, tr.268
(12) V. I. Lênin: Toàn tập, Sđd, t.45, tr.117
