Gặp lại chị vẫn vậy, vẫn luôn tất bật với công việc, bận rộn chấm rất nhiều luận văn, luận án Tiến sĩ của các nghiên cứu sinh cũng như làm cộng tác và phản biện cho các chương trình KHCN cấp Nhà nước. Chị còn rất tâm huyết với công tác khuyến học của khu dân cư của phường Khương Thượng, quận Đống Đa. Chị là PGS.TS.NGƯT Trần Thị Như Mai.
PGS.TS.NGƯT Trần Thị Như Mai luôn bận rộn, miệt mài bên công việc.
PGS.TS Trần Thị Như Mai sinh ra và lớn lên tại Hà Nội. Chồng chị cũng là người Hà Nội, quê gốc tại làng Khương Thượng cổ kính, thanh lịch, hiện anh chị đang sinh sống tại đây. Tốt nghiệp phổ thông, chị dự thi và đỗ vào trường ĐH Tổng hợp Hà Nội. Năm 1978, chị tốt nghiệp khoa Hóa học và được nhà trường giữ lại làm giảng viên phụ trách công tác giảng dạy. Nơi đây, PGS.TS Trần Thị Như Mai luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được cấp trên giao phó, hết lòng với công tác đào tạo, truyền thụ tri thức cho đội ngũ sinh viên, học sinh chuyên hóa của hệ THPT, học viên cao học và NCS. Năm 1993, chị bảo vệ thành công luận án TS Hóa học và năm 1996 được cử đi trao đổi khoa học tại CH Pháp. Với những thành tích nổi bật trong công tác đào tạo, NCKH, năm 2002, chị vinh dự được HĐCDGSNN phong tặng học hàm PGS và năm 2010, chị được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nhà giáo Ưu tú. Chị nghỉ hưu ở tuổi 62, nhưng với độ chín trong nghề nghiệp và hơn nữa với uy tín trong nhiều lĩnh vực chuyên môn sâu chị vẫn thầm lặng làm việc, làm việc không ngừng trong công tác đào tạo và NCKH trong các lĩnh vực Hóa học, vật liệu mới, năng lượng, hóa dược, dầu khí, môi trường...
Đến nay, PGS.TS Trần Thị Như Mai đã chủ trì 11 đề tài các cấp trong đó có 2 đề tài cấp Nhà nước, 4 đề tài cấp ĐHQG, 2 đề tài nghiên cứu cơ bản, 2 đề tài hợp tác với Tập đoàn Dầu Khí và 1 đề tài cấp Trường. Bên cạnh đó, chị cũng đã tham gia 5 đề tài trong đó có 2 đề tài cấp Bộ và 3 đề tài cấp Nhà nước. Đồng thời, chị cũng đã công bố hơn 120 bài báo khoa học trên các Tạp chí trong nước và các bài báo khoa học trên các Tạp chí uy tín trên thế giới. Những đề tài của PGS. Mai luôn được ứng dụng rộng rãi trong các lĩnh vực về xúc tác hấp phụ, năng lượng sinh học, dầu khí, hóa dược và môi trường với mục tiêu góp phần xây dựng định hướng, chiến lược để phát triển nền KHCN và năng lượng Việt Nam. Đặc biệt, chị đã xuất bản 2 cuốn sách: Hóa học và Công nghệ Hóa dầu và Xúc tác mao quản trong công tác giảng dạy chuyên ngành Hóa hữu cơ. Hiện nay, PGS. Mai đang tập trung chấm nhiều luận án TS về các lĩnh vực quan trọng như: Hóa dược, Hóa sinh, Vật liệu, Vật lý, Hóa hữu cơ... cũng như trong các hội đồng tư vấn xây dựng các nhiệm vụ khoa học chiến lược cho các Bộ ngành như Bộ KH & CN, Bộ Công Thương, Bộ GD & ĐT... Nhiều hướng nghiên cứu vừa mang tính cơ bản vừa định hướng ứng dụng ở trình độ công nghệ cao như: Nghiên cứu chế tạo cảm biến khí etylen C2H4 trên cơ sở oxít bán dẫn loại p (Cr2O3, NiO, Co3O4) cấu trúc nano nhằm ứng dụng tronglĩnh vực giám sát độ chín các loại quả; Nghiên cứu chế tạo vật liệu dệt tự làm sạch, tính kháng khuẩn cao có sử dụng nano oxit kim loại; Nghiên cứu tổng hợp vật liệu plasmonic kim loại nitride MN (M=Zr, Ti) nhằm nâng cao hiệu suất chuyển đổi quang - nhiệt định hướng ứng dụng phơi sấy các sản phẩm nông nghiệp… Mới đây, tôi gặp chị khi đang ngồi đọc Hồ sơ đề nghị xét tặng Giải thưởng Nhà nước về KH & CN với cụm công trình “Các giải pháp ứng dụng KHCN tối ưu hóa quá trình sản xuất của nhà máy lọc dầu Dung Quất nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của BSR”. Hiện chị đang cùng với GS.TS Lê Minh Thắng tập trung nghiên cứu đưa ra giải pháp trong lĩnh vực phát triển công nghệ xúc tác hấp phụ trong xử lí các chất thải độc hại ở môi trường nước và không khí.
PGS.TS Trần Thị Như Mai tại Đại hội lần thứ III (Nhiệm kỳ 2020 - 2025), Hội KHCN Xúc tác & Hấp phụ Việt Nam tại Lăng Cô, Thừa Thiên Huế năm 2020.
Với công tác đào tạo, PGS.TS Trần Thị Như Mai đã tham gia hướng dẫn 12 TS bảo vệ thành công luận án. Nhiều học trò của chị hiện đã thành đạt và trở thành những kỹ sư, nhà khoa học, nhà giáo công tác tại nhiều trường ĐH, nhiều Viện cũng như các cơ quan, đơn vị NCKH trên khắp mọi miền Tổ quốc như: ĐH Quy Nhơn, ĐH KHTN (ĐHQG Hà Nội), ĐH Bách khoa Hà Nội; HV Nông nghiệp Việt Nam; Viện Dầu khí (Tập đoàn Dầu khí), Văn phòng Chính phủ, ĐH Hải Phòng, Cục Hóa chất (Bộ Công thương), ĐH Sư phạm (ĐH Đà Nẵng), Sở NN & PTNT Bắc Ninh, Bộ TN & MT... Với sự từng trải và giàu nhiệt tâm trong công tác giáo dục đào tạo, chị đang góp phần xây dựng một số nội dung trong chương trình đổi mới giáo dục phổ thông. PGS.TS Trần Thị Như Mai cũng luôn được biết đến là người có tấm lòng nhân ái, sẵn sàng sẻ chia cùng những hoàn cảnh khó khăn. Nhiều năm qua, ngoài việc xây dựng quỹ khuyến học để khen thưởng học sinh giỏi, học sinh xuất sắc, học sinh có thành tích trong các cuộc thi học sinh giỏi trong khu dân cư, chị đặc biệt quan tâm và giành nguồn tài trợ của chị từ những hoạt động của các dự án GD & ĐT mà chị đang thực hiện để làm phần thưởng, tài trợ, học bổng cho các cháu có hoàn cảnh khó khăn, các cháu vươn lên trong học tập. Tại nơi ở của chị và gia đình, chị cũng dành nhiều tâm huyết đóng góp cho công tác khuyến học tại khu dân cư của phường Khương Thượng, Q. Đống Đa và đã vinh dự được trao tặng Giấy khen .
Trân quý những cống hiến ý nghĩa của PGS.TS Trần Thị Như Mai trong sự nghiệp đào tạo, NCKH, Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các Bộ, Ban ngành đã trao tặng chị nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý như: Giải thưởng Kovalepskaia (Cùng Tập thể nữ Bộ môn Hóa hữu cơ, khoa Hóa học, Trường ĐHKHTN-ĐHQGHN, năm 1994); Bằng khen của Bộ trưởng Bộ GDĐT; Huân chương Vì sự nghiệp KH&CN; CSTĐ cấp Bộ GD & ĐT 2007; Bằng khen của Thủ tướng; Giải thưởng Nghiên cứu KHCN lần thứ nhất của ĐHQG Hà Nội ; Huân chương Lao động Hạng Ba; Nhà giáo Ưu tú; Bằng khen Nữ Trí thức Việt Nam tiêu biểu 2011-2015; Nhiều Bằng khen của Bộ trưởng Bộ GD & ĐT về công tác tham gia tuyển chọn học sinh giỏi quốc gia, quốc tế hệ THPT và huấn luyện đội tuyển thi Olympic Hóa học quốc tế... Trên cương vị là Phó Viện trưởng Viện Hóa sinh ứng dụng, chị còn có nhiều đóng góp qua những chiến lược tích cực cho các vấn đề liên ngành trong các lĩnh vực khai thác và chế biến dầu khí. Và chị cũng thường xuyên làm Chủ tịch hoặc phản biện trong các Hội đồng tư vấn và phản biện để xây dựng các định hướng phát triển về GD & ĐT; về các lĩnh vực KHCN mới như: Năng lượng mới, năng lượng tái tạo, Khai thác và chế biến dầu khí, Chương trình Hóa dược Việt Nam, Kiểm soát và xử lí môi trường, Vật liệu mới...
