PGS.TS. Mai Đắc Biên sinh năm 1966 tại quê hương Đinh Xá, Tp. Phủ Lý, tỉnh Hà Nam - một địa phương giàu truyền thống cách mạng, có truyền thống hiếu học, có bề dày lịch sử văn hóa, nơi sản sinh ra những nhà văn, nhà thơ nổi tiếng như nhà thơ Nguyễn Khuyến, nhà Văn Nam Cao. Ngày còn nhỏ, ông đã luôn nỗ lực học tập, phấn đấu rèn luyện đạo đức để trưởng thành trong sự nghiệp sau này. Sau khi tốt nghiệp trường PTTH Bình Lục A, tháng 9/1983, nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, ông nhập ngũ và tham gia quân tình nguyện Việt Nam thuộc Trung đoàn 665, Binh đoàn 11, Bộ Quốc phòng làm nghĩa vụ quốc tế tại nước bạn Lào. Hoàn thành nghĩa vụ quân sự năm 1986, ông trở về nước và tiếp tục chặng đường học tập dang dở. Năm 1988, ông thi đỗ Đại học Pháp lý Hà Nội (nay là ĐH Luật Hà Nội) với điểm số cao, được Bộ Đại học cử đi du học tại Liên Xô. Tại đây, những ngày tháng trên ghế giảng đường, chàng sinh viên trẻ không ngừng học tập, trau dồi và tích lũy tri thức cho hành trình đầy hoài bão phía trước. Với những thành tích nổi bật trong học tập, ông đã tốt nghiệp Đại học và bảo vệ thành công luận văn Thạc sĩ Luật tại ĐH Tổng hợp Quốc gia Ku Ban, Thành phố Krasnodar, Liên bang Nga.
Về nước làm việc, từ năm 1997, TS. Mai Đắc Biên nhận công tác tại Viện kiểm sát nhân dân thành phố Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng với vai trò là Kiểm sát viên sơ cấp, làm công tác kiểm sát chung, thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, xét xử và thi hành án hình sự. Trong công tác, ông luôn nêu cao tinh thần đấu tranh chống tội phạm, bảo đảm việc khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử luôn đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn thành phố. Nơi đây, vừa hoàn thành tốt các công việc chuyên môn, ông vẫn không ngừng cập nhật, học hỏi và nghiên cứu để nâng cao trình độ, kiến thức cũng như tích lũy bề dày kinh nghiệm. Nhận thấy những tiềm năng, tố chất của người cán bộ nhiệt thành, năm 2008, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã cử ông tiếp tục đi học Nghiên cứu sinh tại Đại học Tổng hợp Quốc gia KuBan, LB Nga. Với tinh thần miệt mài học tập, nghiên cứu, ông bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ luật học đầu năm 2012 và trở về nước tiếp tục làm việc tại Viện kiểm sát nhân dân Tp. Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng. Đến tháng 11/2012 ông được Viện kiểm sát nhân dân tối cao điều động đến trường Đại học Kiểm sát Hà Nội, giữ trọng trách là Trưởng khoa, Bí thư chi bộ Khoa Pháp luật hình sự và Kiểm sát hình sự. Tại đơn vị mới, phát huy nhiệt huyết, năng lực chuyên môn và kinh nghiệm sẵn có, TS. Mai Đắc Biên luôn hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ trong công tác quản lý, lãnh đạo Khoa, đồng thời ông trực tiếp hăng say giảng dạy đại học, sau đại học, đào tạocán bộ ngành kiểm sát, nghiên cứu khoa học mà Nhà trường giao phó, được đồng nghiệp nể trọng, trân quý, học trò tin yêu. Từ đây, ông được Viện kiểm sát nhân dân tối cao bổ nhiệm nhiều chức danh, chức vụ quan trọng như : Kiểm sát viên cao cấp năm 2018; Phó Hiệu trưởng năm 2019, Thường vụ Đảng ủy, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Đảng ủy năm 2020, Trường ĐH Kiểm sát Hà Nội.
Với những phẩm chất chuyên môn nổi bật cùng bề dày kinh nghiệm công tác trong lĩnh vực pháp lý, kiểm sát đã được khẳng định, trên cương vị Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Kiểm sát Hà Nội, PGS.TS. Mai Đắc Biên đã cùng Ban giám hiệu và cán bộ Nhà trường đoàn kết đồng thuận, phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng, nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế, nâng cao vị thế của Trường trong hệ thống các cơ sở giáo dục và đào tạo, xứng đáng là “chiếc nôi” đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành Kiểm sát và cho xã hội. Là một nhà giáo tận tâm, luôn hết lòng cống hiến vì các thế hệ học trò, TS. Mai Đắc Biên đã tham gia giảng dạy, đào tạo và hướng dẫn khoa học cho rất nhiều khóa sinh viên, học viên, cán bộ ngành Kiểm sát. Đến nay, TS. Biên đã hướng dẫn 16 sinh viên viết và bảo vệ thành công khóa luận tốt nghiệp; 25 học viên cao học bảo vệ thành công luận văn Thạc sĩ và đang hướng dẫn 02 Nghiên cứu sinh hoàn thành luận án tiến sỹ luật học. Trong số những học trò của ông, nhiều người nay đã thành đạt và đang đảm trách những vai trò, vị trí quan trọng tại các cơ quan, đơn vị trong ngành luật, ngành Kiểm sát tại các địa phương trên cả nước. Nhưng dù có đi đâu, làm gì, họ vẫn luôn nhớ và tri ân về người thầy đáng kính năm xưa - PGS. TS. Nhà giáo Mai Đắc Biên.
Không chỉ trong công tác đào tạo, ở PGS.TS. Mai Đắc Biên còn nổi bật một ý chí, tinh thần say mê nghiên cứu khoa học không ngừng để đóng góp cho thực tiễn. Ông tập trung theo đuổi các hướng nghiên cứu chính về: Nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận về Luật hình sự, luật tố tụng hình sự, luật thi hành tạm giữ, tạm giam và luật thi hành án hình sự; nghiên cứu chuyên sâu về thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự. Theo các hướng trên, TS. Mai Đắc Biên đã tham gia viết và bảo vệ thành công 14 đề tài khoa học, trong đó có 13 đề tài khoa học cấp cơ sở và 1 đề tài khoa học cấp bộ (chủ nhiệm 8 đề tài khoa học); công bố 33 bài báo khoa học được đăng tải trên các Tạp chí uy tín trong nước và quốc tế (trong đó có 19 bài báo đăng trên các tạp chí quốc tế); viết 4 chuyên đề trong chương trình đào tạo thạc sỹ ; hàng chục chuyên đề bồi dưỡng chuyên sâu cho Kiểm sát viên. TS. Biên cũng là tác giả của 4 sáng kiến cấp ngành được Viện kiểm sát nhân dân tối cao cấp bằng trong các năm 2020, 2021. Ngoài ra, ông còn là thành viên, chủ biên và đồng tác giả của 7 cuốn giáo trình, sách chuyên khảo được sử dụng rộng rãi trong công tác giảng dạy, nghiên cứukhoa học tại trường Đại học Kiểm sát Hà Nội, Học viện Tư pháp và Đại học Tổng hợp quốc gia Ku Ban, Liên Bang Nga.
Với những đóng góp đáng trân trọng trong sự nghiệp quản lý, đào tạo và nghiên cứu khoa học, TS. Mai Đắc Biên đã vinh dự được Đảng, Nhà nước, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ GD & ĐT trao tặng nhiều danh hiệu, bằng khen, giấy khen cao quý như: Danh hiệu Chiến sỹ thi đua ngành Kiểm sát nhân dân năm 2017; danh hiệu Chiến sỹ Thi đua ngành Kiểm sát nhân dân năm 2020; Bằng khen của Ban chấp hành Đảng Bộ khối các cơ quan Trung Ương năm 2019: Đạt tiêu chuẩn đảng viên “Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” 5 năm liền 2014-2018; năm 2020 được Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo tặng Bằng khen: Đã có thành tích tiêu biểu, xuất sắc trong phong trào thi đua yêu nước ngành Giáo dục giai đoạn 2016 - 2020; năm 2021 được Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị Chủ tịch nước tặng danh hiệu: Chiến sỹ Thi đua toàn quốc…
Đặc biệt, tháng 3 năm 2022, TS. Mai Đắc Biên được Hội đồng Giáo sư Nhà nước phong tặng học hàm Phó Giáo sư ngành luật.
Có thể nói, PGS. TS. Mai Đắc Biên là một nhà quản lý, nhà khoa học và nhà giáo gương mẫu, tận tâm và trách nhiệm, ông có lối sống giản dị, chân thành của một người cán bộ ngành Kiểm sát nhân dân. Ông luôn suốt đời phấn đấu thực hiện tốt lời dạy của Bác đối với cán bộ ngành Kiểm sát: “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”. Với PGS.TS. Mai Đắc Biên, hạnh phúc nhất chính là không ngừng được cống hiến cho công tác đào tạo sinh viên, học viên cao học, đào tạo, bồi dưỡng những thế hệ cán bộ, Kiểm sát viên: “Vững về chính trị, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông về pháp luật, công tâm và bản lĩnh, kỷ cương và trách nhiệm”, góp phần quan trọng trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước.
