Chúng ta cùng trò chuyện với Võ Thị Như Mai về chuyện thực hiện các hợp tuyển thơ Việt, thơ quốc tế, về vai trò của thơ ca trong bối cảnh toàn cầu hóa và công nghệ phát triển…
1. Mai đã thực hiện nhiều hợp tuyển thơ quốc tế, là cầu nối giữa các nhà thơ toàn cầu. Theo Mai, ý nghĩa sâu sắc nhất của việc kết nối tiếng thơ từ khắp nơi trên thế giới qua những dự án này là gì, đặc biệt trong việc quảng bá tiếng nói và văn học Việt Nam ra thế giới (như tinh thần của The Rhythm of Vietnam)?
Võ Thị Như Mai: Thông qua việc thực hiện các tuyển tập thơ quốc tế, tôi thấu hiểu rằng ý nghĩa sâu sắc nhất của việc kết nối các tiếng thơ từ khắp nơi trên thế giới chính là sự giao thoa văn hóa và tạo ra sự lắng nghe lẫn nhau. Thơ ca cho phép các quốc gia gặp gỡ thông qua nhân tính, ký ức và cảm xúc. Đối với văn học Việt Nam, những dự án này mở ra một cánh cửa quyền năng: chúng cho phép tiếng nói Việt Nam tự tin đứng giữa các tiếng nói toàn cầu như một thực thể bình đẳng. "Giai điệu Việt Nam" (The Rhythm of Vietnam) ra đời từ tinh thần đó, để thế giới lắng nghe Việt Nam cất lời bằng nhịp điệu riêng, được nhào nặn bởi lịch sử, sự kiên cường, lòng trắc ẩn và trí tưởng tượng. Khi những bài thơ Việt du hành xuyên ngôn ngữ, chúng mang theo chiều sâu văn hóa, giá trị đạo đức và tính nhân văn trong đời sống của chúng ta.
2. Với vai trò là một nhà thơ, dịch giả, và người tổ chức những ấn phẩm văn chương quốc tế, được trao giải thưởng danh giá từ Tổng Lãnh sự quán (tháng 5/2025) cho việc bảo tồn và tôn vinh ngôn ngữ, văn học Việt Nam quốc tế, Mai định nghĩa sứ mệnh cá nhân của mình như thế nào? Hai vai trò Nhà thơ - Dịch giả tương tác và hỗ trợ nhau ra sao trong sứ mệnh đó?
Võ Thị Như Mai: Tôi xác định sứ mệnh cá nhân của mình là một người quản gia văn hóa: gìn giữ, chuyển ngữ và nâng niu đưa ngôn ngữ, văn học Việt Nam vượt qua các biên giới để chúng tiếp tục sống, phát triển và được thấu hiểu. Việc được Tổng lãnh sự quán vinh danh vào tháng 5 năm 2025 vừa là sự khẳng định cho thành tựu cá nhân, vừa là lời nhắc nhở về trách nhiệm tập thể lớn lao. Vai trò nhà thơ và dịch giả trong tôi là không thể tách rời. Thơ ca rèn luyện cho tôi sự nhạy cảm với nhịp điệu, những khoảng lặng và sự thật cảm xúc; trong khi dịch thuật có tính kỷ luật khiến tôi phải lắng nghe sâu sắc và phụng sự một tiếng nói khác bằng sự khiêm nhường. Cùng nhau, những vai trò này cho phép tôi xây dựng những nhịp cầu trung thành, tử tế và đầy cảm xúc để văn học Việt Nam có thể vươn ra thế giới mà không đánh mất linh hồn mình.
3. Mai từng chia sẻ về việc có hai bằng Thạc sĩ (Giáo dục và Văn học). Từ trải nghiệm giảng dạy và sự nghiệp văn chương của mình, Mai có niềm tin riêng gì về sức mạnh biến đổi và vai trò của thơ ca trong bối cảnh toàn cầu hóa và công nghệ phát triển hiện nay?
Võ Thị Như Mai: Việc sở hữu hai bằng Thạc sĩ về Giáo dục và Văn học đã hình thành nên niềm tin trong tôi rằng thơ ca là một điều tất yếu, đặc biệt trong kỷ nguyên toàn cầu hóa bị dẫn dắt bởi công nghệ. Trong lớp học, tôi đã thấy thơ ca mài sắc sự đồng cảm, nuôi dưỡng sự chú tâm và khôi phục tiếng nói con người trong một thời đại của tốc độ và sự phân mảnh. Trong đời sống văn chương, tôi đã chứng kiến thơ ca vượt qua những biên giới mà công nghệ đơn thuần không thể làm được. Tôi tin rằng thơ ca vẫn là một trong số ít những không gian nơi sự hiện diện của con người không bị pha loãng, nơi ngôn ngữ khiến chúng ta chậm lại, kết nối ta với lương tri và nhắc nhở ta về sự mong manh cũng như phẩm giá chung của nhân loại. Sức mạnh chuyển hóa của thơ nằm chính ở sự kháng cự của nó trước những ồn ào.
4. Việc xây dựng một mạng lưới các nhà thơ quốc tế đòi hỏi sự nỗ lực và tâm huyết rất lớn. Mai đã làm thế nào để duy trì nguồn cảm hứng và sự cam kết của mình, cũng như của các cộng tác viên, để giữ cho mạng lưới này sống động và hiệu quả trong việc thúc đẩy sự hiểu biết và giao lưu văn hóa?
Võ Thị Như Mai: Xây dựng và duy trì một mạng lưới các nhà thơ quốc tế đòi hỏi nhiều hơn là kỹ năng hậu cần. Nó cần sự tin tưởng, sự quan tâm và mục đích chung. Tôi duy trì cảm hứng bằng cách liên tục quay trở lại với lý do tại sao công việc này quan trọng, bằng cách lắng nghe câu chuyện của những đồng nghiệp, tôn trọng bối cảnh văn hóa của họ và đảm bảo rằng sự hợp tác được dựa trên sự tôn trọng thay vì sự phô trương. Với các cộng sự, tôi vun đắp sự chân thành và những mối quan hệ lâu dài thay vì những dự án nhất thời. Khi các nhà thơ cảm thấy mình thực sự được nhìn nhận và trân trọng, sự cam kết sẽ phát triển một cách tự nhiên. Điều giữ cho mạng lưới này sống động không phải là tham vọng, mà là niềm tin chung rằng thơ ca vẫn có thể xây dựng sự hiểu biết trong một thế giới đầy chia rẽ.
5. Dự án The Rhythm of Vietnam của Mai nhằm thúc đẩy tiếng nói Việt Nam toàn cầu. Sau giải thưởng Xuất sắc và những thành công bước đầu, Mai hình dung tương lai của sự kết nối giữa tiếng thơ Việt Nam và cộng đồng thơ ca quốc tế sẽ phát triển theo những hướng mới nào trong 5-10 năm tới?
Võ Thị Như Mai: Sau những thành công ban đầu và giải thưởng Xuất sắc, tôi hình dung "Giai điệu Việt Nam" sẽ phát triển thành một nền tảng sâu sắc và đa chiều hơn trong 5–10 năm tới. Bên cạnh các tuyển tập, tôi thấy trước sự mở rộng của các chương trình lưu trú dịch thuật, các cuộc đối thoại xuyên văn hóa, các nguồn tài nguyên giáo dục song ngữ và sự gắn kết mạnh mẽ hơn với thế hệ trẻ. Thơ ca Việt Nam không chỉ đi ra thế giới mà còn trở về trong sự giàu có hơn, mang theo những góc nhìn, hình thức và những cuộc trò chuyện mới. Tôi tin rằng tương lai nằm ở sự trao đổi bền vững và đạo đức, nơi thơ ca Việt Nam tiếp tục khẳng định tiếng nói độc bản của mình đồng thời tham gia tích cực vào lương tri thi ca toàn cầu.
Vài nét về Võ Thị Như Mai:
Võ Thị Như Mai là nhà thơ, dịch giả văn học và có bằng Thạc sĩ Giáo dục. Chị từng dạy tiếng Anh cấp THPT tại Bà Rịa – Vũng Tàu trong 5 năm và hiện là giáo viên tiểu học chính ngạch tại Tây Úc, với hơn 20 năm kinh nghiệm giảng dạy chuyên nghiệp.
Chị là tác giả của 4 tập thơ tiếng Việt, 2 tập thơ song ngữ cho thiếu nhi và 1 tập thơ viết bằng tiếng Anh. Ngoài ra, chị đã dịch hơn 10 tập thơ cho các tác giả Việt Nam và quốc tế. Các dự án dịch thuật tiêu biểu của chị bao gồm Letters to My Son của Nguyễn Đức Tùng (sắp xuất bản tại Anh) và A Faraway Orchard Land (Vườn xưa miền xa) của Dạ Ngân (sắp xuất bản tại Úc).
Võ Thị Như Mai cũng từng là biên tập viên cho nhiều tạp chí và tập thơ song ngữ có tính cộng đồng và sức lan tỏa rộng rãi. Chị là thành viên tích cực tham gia các buổi đọc thơ song ngữ Anh-Việt và hội thảo văn học tại các liên hoan thơ quốc tế, bao gồm Indonesia (tháng 6/2025), Hàn Quốc (tháng 10/2025) và Thổ Nhĩ Kỳ (tháng 11/2025).
Tháng 5 năm 2025, chị nhận giải thưởng Người đóng góp văn hóa từ Đại sứ quán Việt Nam tại Úc. Tháng 12 năm 2025, chị được vinh danh là một trong bốn Dịch giả Xuất sắc bởi Trung tâm Nghiên cứu & Dịch thuật Thi ca Quốc tế (IPTRC), tạp chí Rendition of International Poetry và Hội đồng Liên minh các Tạp chí Thơ Quốc tế.
Chị cũng là biên tập viên, người thiết kế và xuất bản tập thơ tiếng Anh Epic of Eurasia của Cao Shui, tác phẩm đã góp phần giúp nhà thơ này nhận giải thưởng Nhà thơ của năm từ tổ chức British Global Peace Let’s Talk (GPLT).
Lâm Văn
