“Ngoại giao cây tre Việt Nam” là chia sẻ độc đáo, giàu giá trị liên tưởng của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Đối ngoại toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng diễn ra sáng ngày 14/12/2021. Kết hợp nhiều góc nhìn khác nhau: chính trị, quân sự, xã hội, lịch sử,… đặc biệt là khi kết hợp với góc nhìn văn hoá, dựa trên nền tảng văn hoá dân tộc, chúng ta sẽ thấy rõ hơn giá trị, tầm tư tưởng, tư duy chiến lược của đường lối đối ngoại này.
Từ bao đời, cây tre đã trở thành một biểu tượng trong đời sống tinh thần của người Việt. Cây tre gắn liền với sự hình thành và phát triển của đất nước: “Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc” (Đất Nước – Nguyễn Khoa Điềm) - Đó là hình ảnh cây tre với tâm thế sẵn sàng chiến đấu và chiến thắng bất cứ kẻ thù xâm lược nào; là sự kiên gan, bền chí: “Biết trồng tre đợi ngày thành gậy/ Đi trả thù mà không sợ dài lâu” (Đất Nước – Nguyễn Khoa Điềm); khi cần thiết, cây tre có thể lập tức hoá thành sức mạnh của một “thần khí” trong hình ảnh Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị - (ảnh: nguồn Cổng TTĐTCP)
Dù ở bất cứ hoàn cảnh nào (chiến tranh hay hoà bình, sinh hoạt hay lao động), cây tre đều có những vai trò, nhiệm vụ hết sức cao cả: “Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu!” (Cây tre Việt Nam – Thép Mới).
Nhiều phẩm chất, tính cách tốt đẹp của người Việt cũng được thể hiện một cách súc tích trong hình ảnh cây tre (lấy ví dụ cụ thể trong bài thơ Tre Việt Nam của Nguyễn Duy): chăm chỉ, cần cù, chịu thương, chịu khó, có thể thích ứng với mọi hoàn cảnh “Ở đâu tre cũng xanh tươi/ Cho dù đất sỏi đất vôi bạc màu” bởi “Mỡ màu ít, chắt dồn lâu hoá nhiều/ Rễ siêng không ngại đất nghèo…”; tinh thần đoàn kết, gắn bó, yêu thương: “Thân gầy guộc lá mong manh/ Mà sao nên lũy nên thành tre ơi”, “Thương nhau tre không ở riêng/ Lũy thành từ đó mà nên hỡi người”; sự kiên cường, bất khuất “Tre xanh không đứng khuất mình bóng râm”, “Nòi tre đâu chịu mọc cong/ Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”,… Bên cạnh đó, hình ảnh cây tre còn rất thân thuộc trong những vật dụng được làm bằng tre như “đũa” (vật dụng đặc trưng cho văn hoá ăn uống của người Việt) hay “thúng, mẹt, sàng, nia, cán cuốc, cán mai, cán cào,…” (những vật dụng đặc trưng cho văn hoá thuần nông nghiệp của người Việt);… Thậm chí, nhiều bài học, thông điệp, quan niệm tinh tế cũng được gửi gắm qua tre hoặc những sản phẩm của tre: “Lạt mềm buộc chặt”, “Tre già là bà lim”, “Ba năm quân tử trồng tre/ Mười năm uốn gậy, đánh què tiểu nhân”,… đúng như lời khái quát của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “mềm mại nhưng cứng cỏi, rất dẻo nhưng rất kiên cường”.
Toàn cảnh Hội nghị - (ảnh: nguồn Cổng TTĐTCP)
Tất cả đều nhấn mạnh rằng, cây tre thực sự là một biểu tượng văn hoá Việt, là biểu hiện sinh động cho tâm hồn, tính cách Việt,… vậy nên, đặt trong lĩnh vực ngoại giao, đặt trong bối cảnh hội nhập quốc tế, hình ảnh của cây tre càng trở nên có giá trị lí luận và thực tiễn. So sánh với một số đường lối ngoại giao khác như: “Cây gậy và củ cà rốt” (carrot and stick) tượng trưng cho sự “đe doạ, trừng phạt – quyền lợi, phần thưởng” của một số nước lớn hay chính sách “cây tre”, “gió chiều nào theo chiều đấy” của Thái Lan;… chúng ta lại càng cảm thấy tự hào và tin tưởng hơn về đường lối “ngoại giao cây tre Việt Nam”: mềm mỏng nhưng cứng rắn, bản lĩnh, kiên cường; thẳng thắn, trung thực; khả năng thích ứng cao với mọi điều kiện, hoàn cảnh và rất nhân văn: luôn biết vun đắp, gây dựng cho đời sau “Năm qua đi, tháng qua đi/ Tre già măng mọc có gì lạ đâu”.
Tài liệu tham khảo:
“Toàn văn bài phát biểu chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng” tại Hội nghị Đối ngoại toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng diễn ra vào sáng 14/12.
