VNHN - Thị xã Mường Lay (tiền thân là thị xã Lai Châu cũ) nằm ở phía bắc tỉnh Điện Biên trong một thung lũng hẹp, dài - nơi tụ thủy của sông Đà, sông Nậm Na và suối Nậm Lay. Xét về quy mô dân số, diện tích tự nhiên và số đơn vị hành chính trực thuộc, đây là thị xã nhỏ nhất cả nước. Nhưng, TX Mường Lay lại vô cùng thơ mộng với những dãy phố nhà sàn chạy dài bên lòng hồ thủy điện yên bình, đặc trưng “trên bến dưới thuyền” mà không nơi nào có được. Nét độc đáo đó cùng với cuộc sống gắn bó sông nước, còn lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống của người dân bản địa là lợi thế để Mường Lay khai thác, phát triển kinh tế nói chung, hoạt động du lịch nói riêng.
Trong Đề án Quy hoạch vùng tỉnh Điện Biên đến năm 2035, tầm nhìn đến năm 2050, có nội dung về việc sáp nhập 2 xã Mường Tùng và Xá Tổng, huyện Mường Chà để phát triển TX Mường Lay trở thành đô thị loại IV. Mặc dù chưa chính thức được phê duyệt, nhưng điều đó đã gợi mở thêm về những định hướng phát triển nhiều kỳ vọng của Mường Lay; trong đó phát triển du lịch là một thế mạnh của thị xã.
Những ngôi nhà sàn ở khu tái định cư của đồng bào Thái tại Thị Xã Mường Lay
Với khí hậu mát mẻ, trong lành đặc trưng của núi rừng Tây Bắc, Mường Lay là nơi giao thoa của đất trời và sông núi. Nơi đây trước kia là dòng sông Đà hung dữ. Cho đến khi làm thủy điện, dòng nước được chặn lại, không chỉ mang đến cho thị xã vẻ đẹp hiền hòa, mà còn là nguồn cung cấp cá, tôm dồi dào. Mặt khác, từ khi công trình Thủy điện Sơn La hoàn thành, mực nước lòng hồ sông Ðà tại TX. Mường Lay dâng cao, hồ rộng chừng 100ha đã tạo cho thị xã một cảnh quan du lịch sinh thái cực kỳ hấp dẫn, có thể được xem như một “Hạ Long trên cao” giữa vùng trời Tây Bắc. Ở đây, ngoài cảm giác về một thế giới thiên nhiên hoang sơ, du khách còn được đắm mình trong không gian giàu chất huyền thoại xung quanh dòng sông Đà hung dữ năm nào. Mỗi khi mực nước dâng cao trên 200m so với thời điểm chưa tích nước, vùng sông nước mênh mông này có cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp, núi non bao quanh hùng vĩ, là những điều kiện thuận lợi để hình thành và phát triển các loại hình du lịch tham quan, khám phá thiên nhiên, du lịch sinh thái, dã ngoại. Vì vậy, trong định hướng phát triển kinh tế - xã hội, Mường Lay xác định khai thác tiềm năng du lịch lòng hồ là một hướng đi mới, quan trọng. Du khách đến đây có thể du ngoạn lòng hồ ngắm cảnh sắc thiên nhiên và thăm quan các mô hình nuôi cá lồng bè, trực tiếp tham gia trải nghiệm đánh bắt thủy sản.
Trên một địa bàn nhỏ hẹp, nhưng Mường Lay có đến 3 di tích, di sản cấp quốc gia: Di tích lịch sử cấp quốc gia Nhà tù Lai Châu, di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia Nghệ thuật xòe Thái và Lễ hội Kin Pang Then của người Thái trắng. Mường Lay còn hấp dẫn du khách bởi nét văn hóa đa dạng. Đây là nơi cư trú của 9 dân tộc anh em. Một số lễ hội truyền thống đặc sắc của đồng bào dân tộc như Lễ hội Kin Pang Then, Lễ hội đua thuyền đuôi én... được khôi phục. Cũng trong hành trình khám phá Mường Lay, du khách có thể tìm đến những chứng tích lịch sử, nghe những câu chuyện xưa cũ về “địa ngục trần gian” Nhà tù Lai Châu do thực dân Pháp xây dựng, Dinh thự một thời xa hoa bậc nhất vùng Tây Bắc của “vua Thái” Ðèo Văn Long, hay khu nghỉ dưỡng Pú Vạp mây bềnh bồng quanh năm trên độ cao hơn 1.000m so với mực nước biển… Mường Lay đang làm tất cả để trở thành điểm đến hấp dẫn của khu vực Tây Bắc.
Thị xã Mường Lay nhìn từ trên cao
Để du lịch vùng lòng hồ Mường Lay trở thành điểm đến hấp dẫn xứng tầm “Hạ Long trên cạn”, việc xã hội hóa kinh tế du lịch cần được đẩy mạnh, cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch cần được đầu tư bài bản. Cùng với đó phải chú trọng hơn nữa việc liên kết, hợp tác phát triển các tour, tuyến du lịch trong và ngoài địa phương; hoạt động quảng bá, giới thiệu, thu hút khách tham quan, các nhà đầu tư tiên phong trong lĩnh vực du lịch đường thủy cũng rất cần được đẩy mạnh.
