VNHN - Ấp Ông Non, nằm ở xã Tân Trung, phía Bắc thị xã Gò Công - nơi có làng nghề đóng tủ thờ có hàng trăm năm lịch sử của tỉnh Tiền Giang. Chiếc tủ thờ Gò Công có những nét độc đáo riêng, mang nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, tạo được thương hiệu nổi tiếng khắp vùng đồng bằng Nam Bộ.
TỦ THỜ GÒ CÔNG: TÂM LINH VÀ THẨM MỸ
Nơi đây trải qua bao đời, nổi tiếng với làng nghề thủ công truyền thống đóng tủ thờ. Quá trình khai hoang lập ấp, cư dân nhiều nơi đã đến ấp Ông Non sinh sống. Trong đó, các ông Nguyễn Văn Hải (ông Cứ), Trần Văn Thêm và Trần Văn Tường đến từ miền trung đã mang theo nghề đóng tủ thờ truyền thống về Gò Công lập nghiệp và truyền nghề cho người dân trong vùng.
Những chiếc tủ đầu tiên có kiểu dáng rất đơn điệu, chưa có các điểm nhấn hoa văn. Dần dà, do thị hiếu thẩm mỹ của người dân ngày một cao và sự cạnh tranh của thị trường đòi hỏi kiểu dáng tủ và kỹ thuật chạm khắc dần có những bước phát triển đột phá.
Qua thời gian chế tác, tủ thờ Gò Công được nhiều người tin dùng bởi chất lượng gỗ và sự chạm trỗ hoa văn cầu kỳ ngày càng được các thế hệ nghệ nhân đón nhận, kế thừa và phát huy sáng tạo, đưa nghề đóng tủ thờ Gò Công trở thành làng nghề truyền thống độc đáo.
Bước đầu tủ thờ chỉ có 3 trụ, cẩn xà leo (khảm ốc, xà cừ), cẩn hoa văn (bông dâu lép) nhưng đến nay các nghệ nhân đã phát triển lên đến 25 trụ với các bộ đũa, chỉ đắp hoa mỹ, được cẩn trai hoặc ốc xà cừ hoa văn sáng lấp lánh.
Nội dung phản ánh của hoa văn rất phong phú với các tác phẩm nghệ thuật tinh xảo, thường dựa theo các điển tích cổ, thể hiện triết lý các trường phái khác nhau như các tiểu cảnh tứ linh: long, lân, qui, phụng; hoặc tứ quý: mai, lan, trúc, cúc; hay lấy tích “Nhị thập tứ hiếu”, “Quan công phò nhị tẩu”; Phước, Lộc, Thọ… mang tính dân gian, đậm nét văn hóa vùng đất Gò Công nói riêng và vùng đồng bằng Nam bộ nói chung.
Tủ thờ nơi đây thường đóng mặt trước bằng cây gỗ căm xe, gỗ mun, cẩm lai, gõ đỏ và chỉ có mặt sau hoặc kệ bên trong mới đóng bằng gỗ thao lao… Các chi tiết bộ phận của tủ đều được lắp nối với nhau bằng khoá chốt gỗ (mộng), trước đây không sử dụng đinh vít tạo nên sự độc đáo, rất bền và đẹp.
Những người đến với nghề làm tủ thờ ở Gò Công đều có sự đam mê, khéo léo nên các sản phẩm của họ thực sự là những tác phẩm nghệ thuật. Qua bàn tay tài hoa, tâm huyết, khiếu thẩm mỹ, sự sáng tạo và tinh thần lao động miệt mài của các nghệ nhân, chiếc tủ thờ truyền thống Gò Công chứa đựng nhiều giá trị vật chất và tinh thần, mang đậm dấu ấn của nền văn hóa truyền thống…
Sản phẩm của làng nghề tủ thờ Gò Công
TỦ THỜ TRÊN ĐƯỜNG HỘI NHẬP
Theo anh Ngô Tấn Thành, một trong những người con của ông Ngô Tấn Đức, chủ thương hiệu sản xuất mộc đóng tủ thờ Ba Đức cho biết, cả gia đình có đến 10 cơ sở đóng tủ thờ tại vùng này. Riêng cơ sơ Ba Đức 2 mỗi tháng đóng và tiêu thụ khoảng 20 tủ thờ, mùa cao điểm là vào những tháng cuối năm, số lượng tiêu thụ tăng lên khoảng 30 cái. Trung bình khoảng 200 tủ thờ được xuất xưởng mỗi năm. Mỗi tủ thờ tùy theo chất lượng gỗ và hoa văn chạm trang trí mà có giá thành khoảng từ 100 đến 400 triệu đồng. Đặc biệt có tủ thờ lên đến cả 750 triệu đồng được khách hàng tại TP.HCM đặt làm hoàn toàn bằng gỗ mun.
Anh Thành cho biết, hiện tại làng nghề có khá nhiều cơ sở đóng tủ thờ truyền thống, với mỗi cơ sở khoảng từ 10-20 thợ, thu nhập của thợ từ trung bình khoảng 150.000-250.000đồng/ngày. Làng nghề đã tạo công ăn việc làm cho hàng trăm người tại đây, thợ chính là nam thì xẻ gỗ, đo cắt, đóng tủ, thợ phụ có khi là nữ thì chạm cẩn hoa văn, chà nhám... Có nơi làm theo công đoạn nhưng cũng có nhà làm từ đầu đến khâu hoàn thiện.
Xét về mặt tâm linh thì người dùng ở vùng nào sẽ theo phong tục tập quán của vùng đó nên tủ thờ Gò Công với những nét đặc thù riêng của vùng miền chỉ tiêu thụ được trong tỉnh và các vùng lân cận chứ chưa thể đi xa. Vì thế ngoài dòng tủ thờ truyền thống, các cơ sở còn sản xuất các loại bàn ghế salon để dễ tiêu thụ hơn, anh Thành cho biết thêm.
Tủ thờ Gò Công có ý nghĩa to lớn trong đời sống tinh thần và tâm linh của người dân. Trong nhiều gia đình người Việt ở nông thôn cũng như thành thị, tủ thờ Gò Công được đặt trang trọng ở gian thờ, thể hiện tấm lòng, tình cảm thiêng liêng của người dân đối với những người đã khuất. Ngoài mục đích thờ cúng ông bà tổ tiên, tủ thờ còn là nơi để cất giữ đồ vật quí giá, còn là vật trang trí, góp phần tạo nên không gian sang trọng của mỗi ngôi nhà.
Có thể nói rằng, làng nghề thủ công truyền thống đóng tủ thờ Gò Công là một di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc, cần được bảo tồn và phát huy để gìn giữ giá trị văn hóa của dân tộc, góp phần phát triển kinh tế, giải quyết việc làm cho người dân trong vùng.
Ngày nay, kinh tế - xã hội phát triển, nhu cầu về tủ thờ cũng đòi hỏi các tiêu chuẩn cao hơn, làng nghề tủ thờ truyền thống Gò Công vẫn tiếp tục phát triển, cạnh tranh được với những tủ thờ cao cấp khác. Nhiều người vẫn mong muốn có một chiếc tủ thờ vừa đáp ứng được nhu cầu tâm linh, vừa đáp ứng các nhu cầu về thẩm mỹ. Tất cả những tiêu chí đó làng nghề tủ thờ truyền thống Gò Công đều đáp ứng được.
