VNHN - GS.TS Lê Đình Khả là người đã có những cống hiến quan trọng cho sự phát triển của một đơn vị khoa học mạnh của nước nhà, mở đầu hợp tác quốc tế trong nghiên cứu chọn giống cây rừng - một đóng góp đầy ý nghĩa cho ngành Lâm nghiệp Việt Nam.Ông cũng chính là Giám đốc đầu tiên của Trung tâm Nghiên cứu giống cây rừng (nay là Viện Nghiên cứu giống và Công nghệ sinh học lâm nghiệp) tại Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam.
GS.TS Lê Đình Khả
GS.TS Lê Đình Khả sinh năm 1939, nguyên quán tại Đức Thọ, nhưng ông sinh ra tại Hương Khê, Hà Tĩnh. Quê hương miền Trung nắng gió cũng chính là cái nôi đã hun đúc, tôi luyện trong ông ý chí, nỗ lực không ngừng cho chặng đường sự nghiệp sau này. Vượt qua những khó khăn, thiếu thốn và lam lũ của gia đình ngày thơ bé, ông luôn nuôi dưỡng một tinh thần, nghị lực phấn đấu học tập không ngừng để thành công. Năm 16 tuổi, ông đã quyết định chuyển ra Hà Nội kiếm sống và cũng là để có thể tích lũy thêm kiến thức.Sau bao cố gắng bền bỉ, năm 1956, ông được vào học trường Bổ túc công nông và tốt nghiệp cấp 3 năm 1957. Rời ghế nhà trường, ông thi đỗ ĐH Nông Lâm, theo học khoa Lâm nghiệp. Năm tháng trên giảng đường ĐH, ông say mê học tập, nghiên cứu và trau dồi tri thức cho chặng đường phía trước. Đầu năm 1961, khi chưa tốt nghiệp, ông được nhà trường cử đi học với chuyên gia Liên Xô về môn Sinh thái thực vật. Sau khi tốt nghiệp, ông được giữ lại làm giảng viên môn Lâm học cùng người thầy của mình là GS. Nghiêm Xuân Tiếp. Năm 1962, dù chưa hết thời gian tập sự, ông vẫn được Bộ Nông nghiệp cử đi học Nga văn để làm nghiên cứu sinh ở Liên Xô cùng hai người thầy của mình là GS. Nghiêm Xuân Tiếp và GS.Đồng Sỹ Hiền.Sau một năm học ngoại ngữ, do tình hình chính trị lúc đó nên ông cùng các thầy đều ở lại Việt Nam.Năm 1964 ông được giao giảng dạy Di truyền và Chọn giống cây rừng là môn học mới, ông đã dịch giáo trình của Trung Quốc để làm bài giảng (đến nay vẫn còn giữ).
Vừa hoàn thành nhiệm vụ giảng dạy, ông vẫn không ngừng học hỏi, nâng cao kinh nghiệm và kiến thức chuyên môn.Năm 1970, ông được nhà trường cử đi NCS tại ĐH Tổng hợp Leningrad (nay là Saint Petersburg), chuyên ngành Di truyền tế bào thực vật. Bên nước bạn xa xôi, ông miệt mài học tập, nghiên cứu và năm 1974 đã bảo vệ thành công luận án Phó TS với đề tài “Thu nhận và nghiên cứu các dạng tứ bội thể của cây Dâu tây”.
Về nước, mang theo những kiến thức, phương pháp hiện đại đã chắt lọc, tích lũy, GS. Khả làm việc tại Viện Khoa học Lâm nghiệpViệt Nam.Nơi đây, ông tập trung vào nhiệm vụ nghiên cứu cải thiện giống cây rừng. Kể từ ngày làm cán bộ nghiên cứu từ năm 1975 đến năm 1990, khi Trung tâm Nghiên cứu giống cây rừng được thành lập và ông là giám đốc đầu tiên, sau 15 gắn bó với nghề, để có được những thành công, ông đã phải đánh đổi bao tâm sức, trí lực và thời gian. Trong đó, một công trình khoa học có ảnh hưởng lớn tới sự nghiệp của ông sau này chính là công trình nghiên cứu tuyển chọn và phát triển giống Keo lai. Cần nói thêm Keo lai tự nhiên được phát hiện ở Việt Nam sau Australia, Malaysia Qua khảo nghiệm và trồng thử, ông và cộng sự đã lựa chọn được nhiều giống keo lai có năng suất cao và chất lượng thân cây tốt, được Bộ NN&PTNT công nhận là giống Quốc gia và giống Tiến bộ kỹ thuật, được các nước Đông Nam Á nhập trồng. Ông là tác giả và đồng tác giả của nhiều giống Keo lai, Keo lá tràm, Keo tai tượng, bạch đàn, macadamia, tràm lấy tinh dầu có năng suất cao ở nước ta.
GS.TS Lê Đình Khả vinh dự được trao tặng danh hiệu Nhà khoa học của nhà nông năm 2019
Năm 1994, được sự giúp đỡ của TS. Chris Harwood (CSIRO, Australia), GS. Khả là người đầu tiên đã đưa giống Macadamia về trồng thử ở Việt Nam. Năm 2002, khi đã nghỉ hưu, với tư cách là cố vấn khoa học, ông đã cùng nhiều nhà khoa học Trung tâm nghiên cứu giống cây rừng xây dựng đề cương, nhập giống, chọn địa điểm và xây dựng các khảo nghiệm giống Macadamia ở nhiều nơi trong nước, và hiện nay đang được phát triển ở nhiều nơi trong nước.
Trước đó, năm 1998, GS.Khả từng có thờ gian đảm nhiệm công tác đào tạo, giảng dạy tại ĐH Lâm nghiệp. Nơi đây, ông tham gia biên soạn giáo trình và giảng dạy cao học môn Cải thiện giống cây rừng, đồng thời tham gia hướng dẫn NCS theo chuyên ngành của mình. Hơn 20 năm nghiên cứu, biết bao công trình của ông đã được phát triển thành công. Sau đó, ông cũng dành khoảng 2 năm từ năm 2002 đến 2007 để đến với mảnh đất Thái Nguyên - Thủ đô gió ngàn chiến khu Việt Bắc để gặp gỡ và giảng dạy cho các sinh viên nơi đây.
Nhìn lại hành trình hơn nửa thế kỷ gắn bó với ngành lâm nghiệp, GS.Khả đã cùng đồng nghiệp cống hiến vẹn tinh túy, tâm huyết cho sự nghiệp chọn tạo và nhân giống cây rừng ở nước ta.Hiện nay, chúng ta đã có được cơ sở nghiên cứu, phòng thí nghiệm và khu thực nghiệm với diện tích hơn 200 ha đất tại Ba Vì để phục vụ các khảo nghiệm giống, lưu giữ nguồn gen, ươm và nhân giống khang trang.Một số công trình nổi bật mà ông cùng đồng nghiệp đã tham gia tiêu biểu như: Khảo nghiệm xuất xứ và xây dựng vườn giống các loài keo như keo vùng thấp, keo vùng cao ở nhiều nơi trong nước, cũng như khảo nghiệm keo chịu hạn tại Tuy Phong (Bình Thuận); Xác định được Bạch đàn uro là 1 trong những loài bạch đàn sinh trưởng nhanh và chọn được một số dòng có sinh trưởng gấp 2,5 -3 lần giống cũ với hình dáng cây đẹp để nhân giống cho sản xuất; Khảo nghiệm và chọn lọc nhiều giống thông, tram, phi lao, xác định được phương pháp nhân giống hom nhiều loài cây như Pơ mu, Bách xanh, Lát hoa, Giáng hương, Sao đen, Dầu rái, Chè đắng.v.v. và đã chuyển giao cho nhiều địa phương góp phần nhân nhanh giống mở rộng diện tích trồng rừng và bảo tồn nguồn gen cây rừng. Đồng thời, GS.TS Lê Đình Khả cũng là Chủ nhiệm nhiều đề tài nghiên cứunhư: Chọn giống Mỡ sinh trưởng nhanh và hình dạng thân cây tốt cho vùng Trung tâm (1985-1990); Bảo tồn nguồn gen cây rừng (1987 - 1996); Nghiên cứu xây dựng cơ sở khoa học cho việc cung cấp giống cây rừng được cải thiện (1991 - 1995); Nghiên cứu chọn tạo giống cho một số loài cây trồng rừng chủ yếu ở Việt Nam (1996 - 2000); Chọn tạo, nhân giống, kỹ thuật gây trồng và chế biến tinh dầu tràm (2008-2017); Chọn tạo giống và nhân giống keo lai và bạch đàn lai tự nhiên mới (2009-2013); Chủ nhiêm đề tài phía Việt Nam trong các đề tài hợp tác với nước ngoài như ACIAR, CSIRO (Úc) SAREC (Thụy Điển), DANDA (Đan Mạch), JICA (Nhật Bản), IPCRI (Viện Quỹ Gen Quốc tế…). Bên cạnh đó, GS.TS Lê Đình Khả còn là chủ biên của hơn 10 cuốn sách, hơn 180 bài báo khoa học về chọn giống, nhân giống, lâm sinh, bảo tồn nguồn gen, bảo quản hạt giống, ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn giống cây rừng.v.v..
Ghi nhận những đóng góp, cống hiến đáng trân trọng xuyên suốt chặng đường sự nghiệp đã qua, GS.TS Lê Đình Khả đã vinh dự được Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các Bộ, Ban ngành trao tặng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý như: Giải thưởng Nhà nước năm 2000 về Chọn lọc và Phát triển giống Keo lai ở Việt Nam; Giải thưởng VIFOTEC, Giải thưởng Crawford Fund của Australia về An ninh lương thực thế giới (Huy chương ghi nhớ đóng góp nghiên cứu nông nghiệp Quốc tế ACIAR, là 1 trong 7 nhà khoa học Việt Nam được tặng); Giải thưởng Bông lúa vàng lần thứ nhất về giống Quốc gia Keo lai BV10; Kỷ niệm chương của CSIRO (Australia), Kỷ niệm chương của IUFRO (Liên hiệp các Tổ chức Nghiên cứu Lâm nghiệp Quốc tế); Huân chương Lao động hạng Nhì; Huân chương Lao động hạng Ba; Danh hiệu Chiến sỹ Thi đua toàn quốc thời kỳ đổi mới; Bằng Lao động sáng tạo của Tổng Công đoàn; Huy chương Vì sự nghiệp khoa học; Huy chương Vì sự nghiệp phát triển và Bảo vệ rừng; Huy chương Vì sựnghiệp giai cấp nông dân; Kỷ niệm chương Vì sự nghiệp các Hội KH&KT Việt Nam; Bằng khen Bộ NN & PTNT về nghiên cứu cải thiện giống cây rừng. Năm 2017 ông được vinh danh là Trí thức khoa học tiêu biểu các hội ngành toàn quốc và năm 2019, ông được tôn vinh là Nhà khoa học của Nhà nông do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam chủ trì phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Bộ NN&PTNT), Bộ Khoa học và Công nghệ, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức.
